اقتصاد سیاسی جدید و اغتنام فرصت

 جنگ روسیه و اوکراین پیامدهای زیادی بر جا گذاشته و اساسا اقتصاد سیاسی جدیدی در نظام جهانی ایجاد کرده است. این جنگ در عین حال که جان بسیاری را گرفته، رویکرد جدیدی در حوزه اقتصاد سیاسی به وجود آورده است. فضا و موقعیت جدیدی به وجود آمده‌ که از یک طرف کشورهای پیشرفته اروپا و برخی کشورهای دیگر را در تنگنای انرژی و کمبود مواد غذایی گذاشته و از سوی دیگر، این جنگ امکان جدیدی برای کشور ما ایجاد کرده است؛ امکان جدیدی که می‌تواند موقعیت ایران را از نظر اقتصاد سیاسی بهبود ببخشد و مزایای اقتصادی و توسعه‌ای برای ایران ایجاد کند. جنگ روسیه علیه اوکراین موقعیت اقتصادی و سیاسی کشورهایی مانند روسیه و اتحادیه اروپا را ضعیف کرده است و ایران از این فرصت می‌تواند برای تحول اقتصادی و توسعه‌ای استفاده کند. در‌حالی‌که اروپا از نظر غلات و انرژی به اوکراین و روسیه احتیاج دارد، با این وضعیت جدید، به آمریکا وابسته‌تر می‌شود و روسیه نیز با تحریم‌های اروپا و آمریکا به شرق گرایش بیشتری پیدا کرده است. ایران در مسیر کریدور شمال به جنوب قرار دارد و ارزان‌ترین و سریع‌ترین کریدور اتصال کشورهای روسیه، هندوستان و کشورهای حوزه خلیج فارس است. بحث درخصوص کریدور شمال به جنوب بیش از 20 سال پیش مطرح شده است، اما به جهت تحریم‌های آمریکا، هندوستان تمایل زیادی نداشت و روسیه نیز چندان اعتنایی نکرد و مسیر تجارت روسیه به هندوستان از دریای سیاه و کانال سوئز به سمت دریای سرخ بود. بااین‌حال، با مسدودشدن تجارت از مسیر دریای سیاه، مسیر کم‌هزینه‌تر و سریع‌تر ایران است. کریدور شمال از روسیه و سپس کشور آذربایجان به سوی آستارا و بندر انزلی یا اینکه مستقیم از بنادر روسیه و از مسیر دریای خزر به بندر انزلی امتداد می‌یابد و بعد از آن از طریق خطوط ریلی ایران به بندر چابهار متصل می‌شود که در ادامه به هندوستان می‌رسد. قرار‌گرفتن در مسیر ترانزیت کشور‌های روسیه، هندوستان، کشورهای خلیج فارس و حتی کشور آذربایجان و سایر کشورهای آسیای میانه، ایران را از نظر سیاسی و اقتصادی متحول خواهد کرد و فرصت توسعه‌ای بزرگی برای کشورمان ایجاد می‌کند. بسیاری از کارشناسان آمریکایی و هندی در این خصوص بحث و گفت‌وگو کرده‌اند؛ به‌ویژه کارشناسان هندی که معتقدند با تجارت از این مسیر و تبادل کالا به روسیه از مسیر ایران، 30 درصد در هزینه‌ها صرفه‌جویی می‌شود و زمان را از 45 روز به 15 روز کاهش می‌دهد. در‌حالی‌که در کشور ما این امر کمتر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است. با شکل‌گیری بحران انرژی و مواد غذایی، کشور هندوستان کمتر از تحریم‌های آمریکا فرمانبری می‌کند و تحریم‌های آمریکا کمتر می‌تواند ایران را در محدودیت سیاسی و اقتصادی قرار دهد. طرحی که از 20 سال پیش بر سر آن توافق وجود داشته‌، با جنگ اخیر به یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر برای روسیه تبدیل شده است. کریدور شمال به جنوب برای هندی‌ها نیز فرصتی مناسب است؛ چون هزینه‌هایشان را کاهش داده و سرعت مبادله را بالا می‌برد. مزایای این کریدور اقتصادی برای ایران، روسیه و هندوستان قابل چشم‌پوشی نیست. در‌حالی‌که اروپا درگیر انقباض اقتصادی است، این کریدور فرصت انبساط اقتصادی را برای ایران فراهم می‌کند. راهبرد اغتنام فرصت با ایجاد اقتصاد سیاسی جدید باید با دقت دنبال شود و نیازمند پیگیری دقیق است. به دلیل بحران انرژی و غذا به جهت درگیری روسیه و اوکراین و کل اروپا، کنترل آمریکا بر سایر کشورها کمتر شده‌ و این فرصتی برای احیای اقتصاد ایران است. این فرصت را نباید از دست داد و دولت سیزدهم باید با ایجاد همبستگی و انسجام داخلی، همراه‌کردن همه گروه‌ها و تشکل‌های سیاسی، تشویق بخش خصوصی داخلی و کشورهای همسایه برای سرمایه‌گذاری و فراهم‌کردن زیرساخت‌های لازم، گام بلندی برای توسعه ایران بردارد. لازم است دولت تمرکز بیشتری بر این پروژه اقتصادی و توسعه‌ای مهم داشته باشد. اقتصاد سیاسی جدید و ایجاد فرصتی بی‌نظیر برای احیای اقتصاد و توسعه ایران را نباید از دست داد؛ فرصتی که کمتر برای کشوری پیش می‌آید. بهبود و توسعه زیر‌ساخت ریلی و جاده‌ای و ایجاد همدلی و همراهی جامعه، پیش‌شرط دستیابی به موفقیت در این پروژه است.