دکتر پزشکیان، عدالت و آمایش جمعیت

دکتر مسعود پزشکیان نامزد انتخابات چهاردهمین دوره ریاست‌جمهوری در مناظره ۲۸ خرداد با پنج کاندیدای دیگر این انتخابات گفت: «جمعیت زیر خط فقر ما بیشتر شده است. مناطق در حاشیه و مرزها وضعشان خراب است برای اصلاح این بی‌عدالتی باید بدانیم کجا را نگاه می‌کنیم. آمار و ارقام می‌گوید ما کجاییم. برای اصلاح باید نگاه و زبان مشترک داشته باشیم، اختلاف و عدم هماهنگی مانع اجرای هدف و تصمیم ماست. دولت منابع را باید هدفمند به آن مناطق بدهد برای اصلاح قیمت باید زیرساخت‌ها را درست کنیم... بانک‌ها ۵۵ درصد وام‌ها را در تهران می‌دهند، بقیه برای کل کشور هزینه می‌شود. این یعنی توسعه در تهران و اطراف آن و عدم توسعه در اطراف آن. اگر یک برنامه جامع با مشارکت اساتید و اقتصاددان‌ها با مردم ننویسیم، فقط یک قسمت را درست می‌کند. باید یارانه را هدفمند کرد و به دهک‌های پایین داد، باید تورم را کنترل کرد و رشد اقتصادی اگر اصلاح نشود، همه فقیر می‌شویم». مطالعه تغییرات تعداد و حجم جمعیت ایران از سال ۱۳۳۵ تا سال ۱۳۹۵ نشان می‌دهد، در این دوره، حدود ۶۱ میلیون نفر به جمعیت اضافه شده است. در این دوره ۶۰ساله به‌طور متوسط سالانه بیش از یک میلیون نفر به جمعیت کشور افزوده شده است (گزارش تحلیلی پژوهشکده آمار – خرداد ۱۴۰۲) . رشد جمعیت ایران پس از انقلاب اسلامی افزایش یافته به طوری که در دهه 1355-1365 به یکباره به رشدی نزدیک چهار درصد رسید که در تاریخ تحولات جمعیتی ایران بی­‌سابقه بود. البته در دهه  1355-1365 مهاجران بسیاری وارد کشور شدند، اگر تعداد مربوط به معاودین عراقی و به خصوص ورود پناهندگان افغان به کشور از رقم رشد سالانه چهار درصد کسر شود میزان رشد طبیعی سالانه جمعیت به رقمی حدود ۳.۲ درصد می‌رسد. برخی بررسی‌ها، طبقات اجتماعی در ایران را به طبقه بالا، متوسط مالک، متوسط حقوق‌بگیر، کارگر، کشاورزان مستقل و مزدبگیر روستایی تقسیم کرده‌اند و توزیع جمعیت را در طبقه بالا و متوسط (حدود 32 درصد جمعیت)، کارگر (حدود 45 درصد)، و طبقه پایین (حدود ۲۳ درصد جمعیت) تقسیم می‌کنند. در علم اقتصاد، ضریب جینی معیاری از پراکندگی آماری است که برای نشان‌دادن نابرابری درآمد، نابرابری ثروت، یا نابرابری مصرف در نظر گرفته می‌شود که توسط آماردان و جامعه‌شناس ایتالیایی، کورادو جینی پیشنهاد شده است. ضریب جینی نابرابری بین مقادیر توزیع فراوانی مانند سطوح درآمد را اندازه‌گیری می‌کند. ضریب جینی صفر برابری کامل را نشان می‌دهد، جایی که همه ارزش‌های درآمد یا ثروت یکسان هستند، در حالی که ضریب جینی یک (یا 100 درصد) حداکثر نابرابری بین ارزش‌ها را منعکس می‌کند. کشوری که کمترین ضریب جینی را دارد، اسلواکی با ضریب جینی 0.232 است. ضریب جینی 0.38 در سال ۱۳۸۹ و ۰.۴۱ در سال ۱۴۰۳ بود. بر اساس آمار مرکز آمار ایران جمعیت شهری ایران طی ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ با رشد سالانه حدود ۱.۳ درصد از حدود ۶۷ میلیون نفر در سال ۱۴۰۰ به حدود ۷۰ میلیون نفر در سال ۱۴۰۳ برآورد می‌شود. دکتر پزشکیان در همان مناظره ۲۸ خرداد گفت: «درد مردم را ببینیم. مناطق محروم را نمی‌بینیم. وقتی پول‌ها و منابع را در جاهای پولدار خرج می‌کنیم، یعنی چابهار و خوزستان، بلوچستان و کردستان را نمی‌بینیم. در بسیاری از تئوری‌های گفته‌شده راهکار وجود دارد. لازمه حل مشکلات انسجام داخلی است و اینکه باید به زبان و نگاه مشترک برسیم. مردم محروم را ببینیم. اگر شغل و اقتصاد را درست نکنیم و اگر مشکلمان را با دنیا حل نکنیم بودجه مملکت هدر می‌رود. قطر را مقایسه کنید در چه وضعیتی است. برای دیدن معلمان و بازنشستگان، قانون را اجرا کنیم. چرا در مجلس قانون را عمل نکردیم. چرا همه دولت‌ها طبق تورم حقوق را اضافه نکردند. اینها واقعیت‌هاست. باید با مردم صادق باشیم. شعاردادن کار سختی نیست. در دولت شهید رئیسی چرا وزیر کشاورزی را گرفتند؟ چرا پرونده چای دبش درست شد... ما دو اصل داریم که به شدت به آن معتقد هستم؛ هر انسان توانمندی باشد ما حتما از آن بهره خواهیم برد. در رابطه با آنچه می‌خواهیم عمل کنیم حق و عدالت است. برای پیاده‌کردن حق و عدالت باید اصلاحات انجام شود. اصلاحات چهار اصل دارد: عدالت، کیفیت، هزینه و اثربخشی و کارایی. برای اصلاح ساختارها باید این چهار اصل را رعایت کنیم. کیفیت یعنی رضایت مشتری، اگر در شهرداری سیستمی درست کردید از مردم بپرسید، اگر غیر از اینهاست مردم قضاوت خواهند کرد. حق با مردم است. امکان ندارد با یک گروه و دسته و جناح، مملکت را درست کنیم. باید با سنی و عرب و عجم با هم کشور را پیش ببریم، ما نسبت به مناطق سنی ظالمانه‌تر عمل کردیم». تهران پایتخت و مرکز اصلی اقتصادی ایران است. تمرکزگرایی شدید در ایران به ویژه از اوایل سده بیستم تا امروز موجب شده تا صنایع مدرن امروزی شامل ساخت خودرو، تجهیزات الکترونیک و برق، سلاح، نساجی، شکر، سیمان و محصولات شیمیایی در تهران توسعه یابد. شرکت‌های پالایش نفت پارس اویل، اسپیدی و بهران در تهران مستقر هستند. تهران میزبان 45 درصد از صنایع ایران است. در پایان قرن بیستم، بیش از یک‌سوم مشاغل در تهران مربوط به خدمات اجتماعی و شخصی بود، همچنین حدود یک‌پنجم آن در بخش تولید و حدود یک‌ششم مربوط به فروش بود. وضعیت تمرکز جمعیت و صنایع و اقتصاد در تهران موجب شده تا هر نوع حادثه مانند زلزله در تهران موجب آسیب زیرساختی اساسی به کل کشور شود. رئیس‌جمهور بعدی باید با تمرکز خاص بر آمایش سرزمین به ساماندهی عدالت اجتماعی در ایران بپردازد.