یک قاب تجربه

بهمن ماه ۱۳۷۹ از سوی ریاست مجلس شورای اسلامی برای شرکت در کنفرانس گفت‌وگوی تمدن‌های کهن که به ابتکار آقای سیدمحمد خاتمی مطرح شده و در جهان مورد استقبال قرار گرفته بود و همچنین تقدیم دعوت‌نامه‌ آقای کروبی به رئیس پارلمان مصر برای شرکت در کنفرانس فلسطین در تهران به همراه دوست و همکاران ارجمند جناب آقای دکتر شعردوست عازم قاهره شدیم. ابتدا در کنفرانس گفت‌وگوی تمدن‌های کهن که ریاست آن را خانم سوزان مبارک (همسر رئیس‌جمهور وقت مصر) برعهده داشت و یکی از موضوعات آن نقش زن در چهار تمدن کهن (ایران، مصر، یونان و روم) بود، حضور یافتیم. مقاله اینجانب که تحت عنوان زن در تمدن ایرانی با تکیه بر مستندات تاریخی از جمله کتاب از «زبان داریوش» نوشته خانم هایدماری کخ آلمانی و ترجمه دکتر پرویز رجبی که بازخوانی و ترجمه ۳۰ هزار کتیبه تخت جمشید را روایت می‌کرد، تهیه و قرائت شد و به شدت از سوی حاضران مورد تشویق قرار گرفت. خانم سوزان مبارک از مدعوین درخواست کرد تا به احترام زن و تمدن ایرانی بایستند و دست بزنند. در مقاله مذکور اشاره شده بود که در دوره هخامنشیان زنان ایرانی در مناصب دولتی و حکومتی حضوری فعال داشتند و از اختیارات کامل برخوردار و صاحب مهر و امضای اختصاصی بودند و از بیمه و مستمری ویژه هنگام بارداری بهره‌مند می‌شدند و سایر امتیازات دیگر که در این مجال و مقال امکان بازگویی آن نیست.

در ادامه حضور در قاهره ملاقاتی با آقای فتحی سرور، رئیس پارلمان مصر داشتیم،. در این دیدار پیام کتبی دعوت آقای کروبی از ایشان را برای حضور در کنفرانس بین‌المللی فلسطین در تهران که از سوی مجلس شورای اسلامی برگزار می‌شد، تقدیم کردیم. آقای فتحی سرور در این ملاقات چندساعته درخصوص روابط ایران و مصر به نکات مهمی اشاره و از مقامات ایران گلایه کرد که شروط تهران برای عادی‌سازی روابط بین دو کشور پیچیده، دشوار و بعضا غیرعملی است. او اظهار داشت که هرگاه به برقراری روابط نزدیک می‌شویم، در ایران اتفاقی رخ می‌دهد که روند ارتباط را متوقف می‌کند. به عنوان مثال مقاله‌ای در روزنامه‌های دولتی علیه مصر نوشته می‌شود یا تصویری در دیوار شهر نقاشی می‌شود و یا... . بنابراین درحالی‌که امکان برقراری روابط دو کشور را عملی می‌دانست، بر موانع پیش‌رو نیز تأکید و رفع آنها را درخواست می‌کرد اما رئیس پارلمانی مصر ضمن ارائه تحلیلی از وضعیت اقتصادی، سیاسی و فرهنگی خاورمیانه معتقد بود که همکاری و همگرایی و اتحاد بین دو کشور صاحب تمدن کهن ایران و مصر همراه با عربستان کلید دستیابی به صلح و ثبات و پیشرفت در خاورمیانه است. آقای فتحی سرور آمریکا و اسرائیل را مخالف چنین اتحادی می‌دانست و تأکید داشت که تنها راه مقابله و ایستادگی در برابر اسرائیل و کاهش نفوذ آمریکا در منطقه همبستگی کشورهای خاورمیانه به رهبری سه کشور ایران، مصر و عربستان است. او با ارائه آماری مدعی بود که در چند سال گذشته (حدود ۲۰۰۰ میلادی) بیش از ۴۰۰ میلیارد دلار از درآمد کشورهای خاورمیانه در اروپا و آمریکا سرمایه‌گذاری شده است، درحالی‌که اگر خاورمیانه امن و باثبات باشد و سرمایه‌گذاری در این منطقه صورت ‌پذیرد، امکان تولید و پرورش جریان‌های تروریستی به‌شدت کاهش خواهد یافت و منابع کشورها صرف آموزش، رفاه و بهداشت مردم خواهد شد. او همچنین بر این نکته تأکید کرد که همکاری مثبت و سازنده سه کشور یادشده، موجب پیوستن سایر کشورهای کوچک منطقه هم به این پیوند می‌شود. آقای فتحی سرور در پایان شرط موفقیت چنین طرحی را به رسمیت شناختن و احترام به حاکمیت ملی و باورهای فرهنگی و تاریخی سه کشور دانست و گفت باید از طرح هرگونه موضوعات تنش‌زا به‌ویژه در حوزه‌های فرهنگی و مذهبی جدا پرهیز شود. او به عنوان مثال یادآور شد که باورهای مذهبی عمومی مردم مصر فاطمی است و در مصر تنوع ادیان و مذاهب وجود دارد و ما باید با تحمل و پذیرش و احترام به آنها امکان همکاری مشترک در منطقه را فراهم کنیم. آقای فتحی سرور همچنین بیان کرد که دانشگاه الازهر قاهره که یکی از مراکز مهم فقهی جهان اسلام و اهل سنت است، در حوزه تقریب مذاهب بسیار فعال است و از سفر رئیس الازهر به تهران در گذشته آن را نشانه مهمی از اراده دولت مصر برای گسترش همکاری با ایران دانست و خواستار اتخاذ تصمیم و اراده رهبران سه کشور در ایجاد تفاهم و اتحاد برای صلح و ثبات در خاورمیانه شد. بدون شک توجه به پیشنهاد رئیس پارلمان مصر اگرچه قدیمی است اما می‌تواند راهگشای تعاملات مثبت منطقه‌ای قرار گیرد. دولت چهاردهم که با تأکید بر وفاق ملی در داخل و تعامل با دنیا فعالیت خود را آغاز کرده است، می‌تواند با استمرار این سیاست در منطقه موضوع وفاق منطقه‌ای و همیشگی با همسایگان و کشورهای مهم خاورمیانه را در دستور کار قرار دهد که به نظر می‌رسد در این خصوص طی یک سال گذشته زمینه‌هایی هم برای این منظور فراهم شده است و خوشبختانه آقای دکتر پزشکیان در سفر اخیر خود به عراق و در شهر بصره به آن اشاره کرد که افق مثبتی را نشان می‌دهد. از تجربه‌های بین‌المللی و پیمان‌های منطقه‌ای در گوشه و کنار جهان و به‌ویژه نقش سه کشور آلمان، انگستان و فرانسه در ایجاد اروپای جدید می‌توان در منطقه خاورمیانه و البته با مختصات و ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن در بسترسازی برای صلح و ثبات و پیشرفت بهره گرفت. مزیت‌های مهمی مانند منابع عظیم نفت‌ و گاز و موقعیت جغرافیایی و سابقه تمدنی و تاریخی در آفرینش چنین اتحادی سهم عمده‌ای خواهد داشت. در چنین شرایطی توسعه اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی جایگزین توسعه نظامی در خاورمیانه خواهد شد. گام‌های مثبتی که هم‌اکنون در این خصوص در برخی از کشورهای منطقه از جمله امارات، قطر، عمان و اخیرا عربستان آغاز شده، حکایت از رسیدن به این باور دارد که رویکرد توسعه نظامی موجب خوشبختی و رفاه مردم منطقه نخواهد شد بلکه باید با رویکردی جدید به آینده منطقه نگریست. بدون تردید اتحاد بین سه کشور مهم ایران، عربستان و مصر می‌تواند در کاهش رقابت‌های نظامی و گسترش و انباشت تسلیحات در خاورمیانه مؤثر واقع شود. در پایان شایسته است این نکته را یادآوری کنم که آنچه موجب همبستگی و همکاری کشورها به‌ویژه اتحادهای منطقه‌ای می‌شود، تأکید بر مشترکات و دوری از اختلافات است. این قاب تجربه را با سخنی از رئیس‌جمهور پیشین اتریش به پایان می‌بریم که گفت آنچه موجب تشکیل اتحادیه اروپا شد، فصل مشترک آنها بود و نه اختلافات و اختلافاتی بسیار گسترده مانند تفاوت‌های نژادی، قومی، مذهبی، سرزمینی و... اما آنها خود بر همین اصل مشترک تأکید کردند که اروپایی هستند. بر همین مبنا اتحادیه شکل گرفت، مرزها برداشته شد، ویزا و پول رایج یکسان شد و... . گرچه تا رسیدن به چنین بلوغ سیاسی در منطقه راهی طولانی در پیش است اما حرکت به سوی چنین اتحادی خود آغازی برای آینده‌ای بهتر همراه با ثبات و آرامش و صلح در خاورمیانه خواهد بود.