۱۵۰ سال ارتباط برای توانمندسازی مردم جهان

روز جهانی پست هرساله در نهم اکتبر (18 مهر) با هدف آگاهی‌بخشی از نقش پست در زندگی روزمره مردم، کسب‌وکار و توسعه اجتماعی-اقتصادی گرامی داشته می‌شود. امسال در آستانه صد‌و‌پنجاهمین سالگرد تأسیس اتحادیه‌ جهانی‌ پست (UPU)، شعار‌ «۱۵۰ سال برقراری ارتباط و توانمندسازی مردم در سراسر جهان» انتخاب شده است. در این روز، کشورهای عضو UPU ترغیب می‌شوند تا علاوه بر نمایش دستاورد‌ها و معرفی خدمات ویژه، به تبادل تجارب پستی با یکدیگر بپردازند. اتحادیه جهانی پست با ۱۹۲ کشور عضو، یک آژانس تخصصی سازمان ملل متحد در شهر برن سوئیس است که در‌ یک‌و‌نیم قرن گذشته، سیاست‌های پستی واحدی را بین کشورهای عضو، هماهنگ و از یک شبکه پستی فراگیر برای تسهیل انتقال مرسوله و گسترش ارتباطات در سراسر جهان پشتیبانی می‌کند. بنا بر گزارش اتحادیه جهانی پست، اکنون بیش از 1.5 میلیارد نفر (حدود 28 درصد از جمعیت بزرگسال جهان) از طریق شبکه‌های پستی به خدمات مالی مانند پرداخت، انتقال پول و پس‌انداز دسترسی دارند. این شبکه‌ با بیش از ۶۵۰ هزار دفتر و پنج میلیون کارمند، نقش مهمی در نظام مالی جهانی ایفا می‌کند؛ به‌طوری که بیش از یک‌چهارم جمعیت بزرگسال جهان از طریق مراکز پستی از خدمات مالی رسمی بهره‌مند شده‌اند. همچنین توزیع مرسوله‌ها در مناطق بسیار دوردست را که سایر مراکز امکان دسترسی ندارند، ممکن ‌کرده است؛ به‌ویژه در مناطقی که کسب‌وکارهای غیررسمی کوچک رونق بیشتری دارد. صنعت بیمه نیز در گسترش این شبکه پستی نقش درخور توجهی داشته است. بیش از 53 درصد دفاتر پستی جهان در سال 2021 از خدمات بیمه‌ای برخوردار بوده‌اند؛ این رقم در سال 2016 حدود 38 درصد بود. اتحادیه جهانی پست‌ امیدوار است بتواند با همکاری شرکت بیمه چندملیتی فرانسوی آکسا (AXA) که ارائه‌دهنده انواع خدمات بیمه‌ای و یکی از بزرگ‌ترین شرکت‌های بیمه در جهان است، تا سال 2026 از 20 میلیون مشتری بیشتر در سراسر جهان حمایت کند. سرانه پستی در ایالات متحده هزارو 200، اتحادیه اروپا ۹۰۰ و ایران ۲۰ است. در ایران، شمار واحدهای پستی روستایی چهارهزار‌و ۴۰۹ و واحدهای پستی شهری دومیلیون‌و ۵۶۷ واحد است. طبق گزارش فصلنامه آماری از شاخص‌های حوزه ارتباطات در بهار ۱۴۰۳ در بخش عملکرد شرکت ملی پست ایران و شرکت‌های خصوصی ارائه‌دهنده خدمات پستی، کل ترافیک پستی کشور ۷۰‌میلیون‌و‌۲۶۵‌هزار‌و ۷۱۷ مرسوله بوده که حدود 94 درصد آن توزیع موفق بوده‌ است. در این گزارش، میانگین سرعت سیر مرسوله‌های با اولویت ۲.۷۳ درصد و میانگین سرعت سیر مرسوله‌های سریع ۱.۳۹ درصد اعلام‌ شده است. گفته‌ می‌شود‌ ترافیک ثبتی شرکت ملی پست، ماهانه حدود ۲۳ میلیون مرسوله است که ۸۹ درصد آن به‌موقع (در مدت تعیین‌شده) به مقصد می‌رسد. برخی کارشناسان، پایین‌بودن کیفیت و مطلوبیت خدمات شرکت ملی پست را ناشی از نوع مالکیت آن می‌دانند. نرخ‌نامه‌های این شرکت دولتی، بر اساس تصمیم نهاد‌های نظارتی مانند سازمان حمایت و سازمان تنظیم مقررات تعیین می‌شود. از این‌رو نرخ‌های قبول و توزیع مرسوله بر اساس قیمت و هزینه‌های تمام‌شده نیست؛ این در حالی است که نرخ هزینه خدمات شرکت‌های غیردولتی، متناسب با نوسانات تورمی و به صورت شناور تعیین می‌شود. در چنین شرایطی، تعهد شرکت ملی پست ایران به اتحادیه جهانی پست برای اجرائی‌شدن پست سبز که با هدف کمک به کربن‌زدایی و کاهش گازهای گلخانه‌ای در دستور کار قرار گرفته، نیازمند توسعه و تجهیز زیرساخت‌های این طرح در کشور است. اکنون بسیاری از سازمان‌های پستی در جهان، تحت تأثیر مسائل اجتماعی و زیست‌محیطی توسعه و فشار جنبش‌های زیست‌محیطی، پارادایم توسعه پایدار، توسعه سبز، توسعه دوستدار طبیعت یا اکولوژیک، در حال انتقال ناوگان خود به وسایل نقلیه جایگزین با انرژی‌های تجدیدپذیرند و زیرساخت‌های خود را برای اجرای طرح‌های بازیافت و به‌اشتراک‌گذاری مسائل زیست‌محیطی در دسترس قرار می‌دهند. شبکه جهانی پست دارای گسترده‌ترین شبکه حمل‌ونقل است. این بخش به‌عنوان یکی از ابزارهای حاکمیتی، باید برای اشاعه هرچه بیشتر فرهنگ استفاده بهینه از خودرو، حفظ محیط‌ زیست، کاهش آلودگی هوا، کربن‌زدایی و کاهش گازهای گلخانه‌ای، تحول در نظام اداری و ارتقای بهره‌وری ملی، گام‌های مؤثرتری بردارد. 

ابزاری که اتحادیه جهانی پست برای اندازه‌گیری و تجزیه‌وتحلیل ردپای کربن صنعت پست طراحی کرده، در همین راستا صورت گرفته است. سازمان‌های پستی کشورهای عضو اتحادیه با این ابزار می‌توانند از طریق یک پلتفرم آنلاین و تعاملی که به زبان‌های مختلف در دسترس است، عملکرد خود را با استفاده از 20 شاخص عملکردی مانند «انتشار به‌ ازای هر مرسوله پستی» و «انتشار به ازای هر کارمند» اندازه‌گیری کنند. به‌ گفته محمود لیائی، مدیرعامل شرکت ملی پست، پست ایران نیز بر پایه فناوری اطلاعات، برنامه‌ها و الزامات اتحادیه جهانی پست و با بهره‌گیری از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپی، طرح حذف خودپستچی‌گری و کاهش مراجعات حضوری مردم به دستگاه‌های خدمت‌رسان از طریق ارسال پیامک به مشتری به جای تحویل رسید کاغذی، نوسازی ناوگان حمل‌ونقل، راه‌اندازی هاب‌های پستی، تجهیز مراکز تجزیه و مبادلات به سورتینگ هوشمند و راه‌اندازی مراکز نوآوری را آغاز کرده و به‌کار‌گیری از موتورهای برقی برای موزعین و حمل‌ونقل مرسولات پستی، جایگزینی لفاف‌های سبز تجزیه‌پذیر به‌ جای کارتن‌ و برگزاری دوره‌های آموزشی آشنایی با مفاهیم پست سبز را در دستور کار قرار داده است. با این وجود، سهم بخش خصوصی از ناوگان لجستیک سبز را نمی‌توان نادیده گرفت و باید در این بخش نیز علاوه بر واگذاری موتورسیکلت‌ و خودروهای برقی بدون کربن در قالب تسهیلات بانکی یا به شرط تملیک، زیرساخت‌های شارژ باتری، تعمیر و نگهداری و مکانیک این ناوگان را نیز مهیا کرد. هر سفر نامه‌رسان در شهر تهران بالغ بر ۳۰۰ و در سایر شهرها به‌طور متوسط ۲۰۰ نفر سفر را کاهش می‌دهد.