عمان، شروع مسیر بر بلندای توسعه

چند روز پس از بازگشتم از سفر به منطقه مکران و چابهار، مجمع سرمایه‌گذاری ایران و عمان، قرار بود در مسقط تشکیل شود. بسیار علاقه‌مند بودم تا بدانم عمان کشوری که مانند مکران و چابهار از طریق دریای عمان به اقیانوس متصل است، چه برنامه‌هایی برای توسعه خود دارد. به‌عنوان یک توسعه‌گر رصد کشورهای پیرامونی و نوع عملکرد آنها و مقایسه آن با سطح بین‌الملل و کشور خودمان همواره برایم اهمیت داشته است؛ آن‌هم کشور عمان که بنا به دلایل تاریخی روابط حسنه‌ای با ایران دارد.
تا چندی پیش اگر از کشور عمان صحبت می‌کردیم، یک کشور پادشاهی به ذهن می‌آمد که سال‌ها پیش ایران در جنگ این کشور با «شورشیان ظفار» به درخواست حکومت مرکزی از آن دفاع کرده و شورشیان را سرکوب کرده بود. «سلطان قابوس» برای مردم ایران شناخته‌شده‌تر از سلطان کنونی عمان «هیثم بن طارق آل سعید» است که پس از فوت سلطان قابوس جانشین او شد. وساطت عمان در بزنگاه‌های سیاسی در نقش یک میانجی بین ایران و غرب نیز به ذهن مردم ایران متبادر است.
اما این کشور روی دیگری نیز دارد؛ روی اقتصادی و توسعه شتابان آن که برای مردم ایران ناپیدا و ناشناخته است؛ از‌این‌رو پیام بیدرام، معاون بازرسی فنی شرکت را به نمایندگی، به مسقط راهی کردم تا آخرین اطلاعات توسعه این کشور و نحوه برخورد با سرمایه‌گذاران را بررسی کنم. البته نه صرفا از آن نظر که قصد سرمایه‌گذاری در این کشور داشته باشم. اصولا به‌عنوان یک توسعه‌گر ایرانی معمولا تمایلی به سرمایه‌گذاری خارجی نداشته‌ام، اما هیچ‌گاه نیز غافل از روند توسعه در دیگر کشورها نبوده‌ام. از‌این‌رو مهندس پیام بیدرام عازم مسقط شد. متن زیر حاصل انتقال تجربیات او و گفت‌وگوی ما درباره توسعه در مسقط و بررسی شرایط است.
زیرساخت‌های موجود و روند توسعه
25 سالِ پیش دوبی (امارات) را می‌توان در آنجا دید و رشد شتابانی که در آنجا آغاز شد و امارات را به این نقطه رسانده است، مسقط هم با همان استراتژی شروع کرده و راهکارهایی که این کشور دارد، این است که به دنبال جذب سرمایه‌گذارهای بین‌المللی است. از ایران هم اتفاقا خیلی از سرمایه‌گذارهای‌مان تشویق شده‌اند برای سرمایه‌گذاری به آنجا بروند، چراکه عمان شرایط و زمینه‌های خوبی را برای‌شان ایجاد کرده است.
مسقط فرودگاه بزرگ و خوبی را پیش‌بینی کرده‌‌ و طرح توسعه‌شان بر این است که پروازهای متعددی را در آینده با لحاظ طرح توسعه پاسخ‌گو باشند. بعد از آن؛ در شهر مسقط زیرساخت‌های مناسبی آماده شده که با شرایط توسعه شهر و افزایش جمعیت همخوانی داشته باشد، بستر راه‌ها، تأسیسات زیربنایی و روبنایی، امکانات رفاهی و اقامتی بسیار خوب و کارشناسی‌شده تعریف شده است. پهنه‌بندی ساختمان‌ها و شهرسازی آنجا با تعاریف دقیق علمی همخوانی دارد. همه چیز بجا و درست؛ و طوری پیش‌بینی شده که فکر می‌کنم مثلا جمعیت دو، سه برابر جمعیت فعلی را که حدود سه میلیون نفر در کل عمان است، به‌راحتی پذیرا باشد. برای مسافران و گردشگران، به صنعت هتل‌داری (که امروزه موجب توسعه بسیاری از کشورهای در حال توسعه شده) توجه ویژه شده است و بسیاری از هتل‌های بزرگ بین‌المللی در آنجا شعبه دارند.
نقش هتل‌سازی و مجتمع‌های معظم در توسعه و جذب گردشگر
یک اتفاق خوبی که درحال‌حاضر در عمان افتاده، این است که زمینه‌های لازم مثل هتل‌سازی را شروع کرده است. در کنار آن مسیر‌های تردد عریض و مناسب به همراه هتل‌های کیفی را تعریف کرده‌اند که شرایط مناسب را برای پذیرش مسافر و سرمایه‌گذار ایجاد کند. به طور مثال بنده به‌عنوان نماینده «شرکت مهندسی جوزی و همکاران» که به مجمع سرمایه‌گذاری مشترک بین ایران و عمان دعوت شدم، فضای توسعه و آینده‌نگری را در این کشور به‌وضوح دیدم.
این فضا این غبطه را برای ما ایجاد می‌کند که چرا ما این زمینه را در ایران نداریم. ایران اگر فضای مناسب فراهم کند، خیلی شرایط بهتری هم حتما خواهد داشت. ما در جنوب کشور به‌واقع از همه لحاظ غنی هستیم، ولی این شرایط را ایجاد نکرده‌ایم. به گمان من نباید از حضور سرمایه‌گذار خارجی و از حضور گسترده توریست واهمه داشت، حتی از تداخل فرهنگی.
اتفاقی که در آنجا افتاده (که در امارات متحده نیز مشاهده می‌شود) این است که فضایی در داخل مسقط هست که بیشتر مردم محلی در آنجا هستند و اجازه سرمایه‌گذاری‌ خارجی به‌تنهایی در آنجا داده نمی‌شود، چون قسمت داخلی (Local) است.
تقریبا شبیه دیره دوبی که اجازه نمی‌دهند خارجی‌ها آنجا ملک بخرند. یک فضای دیگری به نام مناطق آزاد (Free Hold) دارند که این فضا تقریبا چسبیده به حیطه خود شهر هست و آماده برای سرمایه‌گذاران.
مناطق آزاد به‌مثابه مناطق آزاد ایران
البته ما هم مناطق آزاد داریم، ولی افسوس از اینکه هیچ‌گونه سرمایه‌گذاری مناسب در آنجا نشده است که به توسعه کشور منجر شده باشد. در عمان سرمایه‌گذارهای خارجی به‌شدت رو آورده‌اند: یکی به سمت مسکن که در حقیقت من چهار بخش را در آنجا دیدم که یکی الموج است، یکی آیدا است، یکی مسقط بیگ و یکی مسقط هیلز. این فضاهایی است که الان به‌شدت ساختمان‌سازی در آنها شروع شده و در حال اجرا است. مثلا برای منطقه آیدا، مجموعه «ترامپ» نزدیک به پنج میلیون مترمربع زمینی را که کنار دریا است و یک منظره فوق‌العاده دارد، از دولت خریداری کرده و در آنجا ساخت‌وساز می‌کند و میزان درخورتوجهی از آن را هم با قیمت‌های بالایی پیش‌فروش کرده است. ‌
فضاهای دیگرش را هم شرکت‌های دیگر آمده‌اند و ساخت‌وساز می‌کنند که در آنجا مالکیت صددرصد هم به سرمایه‌گذار داده‌اند. افزایش نرخ قیمت‌ها در این فضاها طی این سال‌ها درخور‌توجه بوده و این نشان می‌دهد که چقدر وجوه سرمایه‌گذار در این فضاها زیاد شده است.
یک کار خیلی جالبی که دولت عمان انجام داده، مشوق‌هایی است که در فضاهای منطقه آزاد و زون‌های صنعتی تعریف کردند و در این زون‌های صنعتی با قیمت بسیار پایین یک اجاره‌ای بابت یک زمین فقط از آن شخص می‌گیرند، به ازای هر مترمربع اگر اشتباه نکنم، یک ریال (یک ریال الان به نرخ امروز تقریبا 2.6 یا 2.7 دلار باشد) اجاره از طرف می‌گیرند و سرمایه‌گذار می‌تواند آنجا یک شرکت تولیدی راه بیندازد. تمام زمینه‌های MEP و تأسیسات مورد نیاز قطعات صنعتی هم فراهم شده است.
زیربناهای موجود برای توسعه‌گران
تأسیسات زیربنایی در آنجا فراهم است؛ یعنی آب و برق و گاز، تأسیسات زیربنایی زیر کار و روی کارش همه‌ فراهم است، یعنی سرمایه‌گذار در آنجا مشکلی ندارد. کشور عمان به سرمایه‌گذار کمک می‌کند و حتی مثلا بخشی از هزینه‌هایش را تقبل می‌کند (هزینه‌های کارگری‌اش را گفته تقبل می‌کنم) که فقط یک شرکت تولیدی بدون اینکه فکری برای هزینه اولیه کند، تولید را شروع می‌کند. کاری که چین هم کرد. چین هم یک زمانی فضاهایی را ایجاد کرد که الان می‌بینید چقدر تولیدی‌های بزرگ با قیمت قابل رقابت محصولات در چین ایجاد می‌شود. الان عمان هم دارد همین کار را می‌کند و با شتاب در مسیر توسعه گام بر‌می‌دارد.
ضرورت تصویب قوانین مناسب برای سرمایه‌گذاران
قوانین فوق‌العاده مناسب برای سرمایه‌گذاری وضع شده است که قطعا خیلی کمک خواهد کرد. به هر حال شرایط خوبی را برای تولید و صادارت ایجاد می‌کند و ما خیلی از این لحاظ عقب هستیم.
چرا در ایران طبقه تولیدکننده باید در ابتدا یک زمینِ گران را خریداری و بعد تولید کند. مشخصا این موضوع روی قیمت تمام‌شده تأثیر زیادی خواهد داشت. در ضمن با آن گرفتاری‌ها و مالیات‌هایی که باید بدهد و از همه بدتر صدور مجوز برای هرگونه فعالیت اقتصادی و ساخت‌وساز که راه بسیار پرپیچ‌وخمی است. خوب این است که مسلما ما نمی‌توانیم با یک کشور خارجی رقابت کنیم. ما برای تولیدکننده و سرمایه‌گذار چه مشوقی داریم. زیرساخت مناسب برای ارائه آب؟ گاز؟ برق؟
کشوری مثل عمان که حالا کشوری است که به نظرم تازه به سمت‌وسوی پیشرفت متمایل می‌شود و خیلی با سرعت جلو خواهد رفت، ما می‌توانیم از آن درس بگیریم و الگو قرار بدهیم.