سفرهای استانی؛ بازنگری و توصیه

سفرهای استانی با هدف آشنایی مقامات با زندگی مردم مناطق مختلف، ایجاد حس پیوند دولت و مردم و کمک به رشد متوازن کشور با ابتکار دولت نهم شکل گرفت، اما این سفرها در این دوره با مشکلاتی مواجه شد. اهداف سفرهای استانی در دولت سیزدهم بازنگری شد. آقای رئیسی دو هدف تلاش برای راه‌اندازی مجدد طرح‌های نیمه‌تمام و تعطیل‌شده به منظور اتمام آنها و دیدار مردمی را برای این سفرها بیان کردند. اما بر حسب گزارش‌ها و در عمل، برخلاف سخن ایشان، صدها طرح جدید با اعتبارات بالاتر از صد همت به تصویب رسید. این در حالی است که این طرح‌ها نیازمند کارشناسی مورد تأیید در سازمان مدیریت هستند. از سوی دیگر اعتبارات عمرانی بودجه‌های سنواتی امکان تحقق این حجم از پروژه را نداشته است. افزایش بودجه رئیس‌جمهور در سال‌های اخیر می‌تواند زمینه‌ساز عدم شفافیت، رانت و فساد شود و امکان نظارت‌ناپذیری را افزایش دهد. این در حالی است که برای تخصیص بودجه خاص به رئیس‌جمهور به منظور سفرهای استانی منطق قابل دفاعی وجود ندارد. به ویژه اینکه کسری‌های رو به گسترش بودجه کشور و همچنین افزایش واگذاری اوراق مالی موجب شده است تا در لایحه بودجه سال 1404، تنها 500 همت فروش اوراق به پرداخت اوراق سررسید‌شده و بهره آنان اختصاص یابد. بر اساس داده‌های این لایحه، کسری تراز عملیاتی بالغ بر 1850 همت بوده و کسری واقعی حداقل 300 همت خواهد بود. از این جهت انتظار این است که در لایحه بودجه 1404 به این انحراف و بستر رانت و فساد توجه شود.

در یادداشت «سخنی با رئیس‌جمهور» ( شرق، 15 آبان 1403) به برخی نتایج منفی این سفرها اشاره شد. از این گذشته، اگر هدف ارزیابی وضعیت طرح‌های نیمه‌تمام است، بدون سفر و بدون مشاهده عینی‌ نیز می‌توان متوجه وضعیت آنها شد. زیرا رئیس‌جمهور با مشاهده عینی، وضعیت فیزیکی طرح را مشاهده می‌کند اما چرایی آن را بدون مشاهدات عینی هم می‌تواند از کارشناسان دریافت کند. این نوع بررسی وضعیت طرح‌های عمرانی، از ساختار معیوب مدیریتی کشور اعم از شایسته‌سالاری و ضعف نظارت مؤثر و بستری فسادزا حکایت می‌کند.

بنا بر برخی گزارش‌ها اکنون میانگین عمر طرح‌های نیمه‌تمام کشور، 16 سال است که عدد بسیار بالایی است و نشان از اتلاف منابع دارد. این امر به ویژه در دوران تحریم و ضرورت مدیریت کارآمد منابع محدود از اهمیت بیشتری برخوردار است. اگر دغدغه دولتمردان رسیدگی به مناطق محروم و کم‌برخوردار باشد، در این صورت باید به آمایش سرزمین در برنامه هفتم با اتکا بر ظرفیت‌های استانی توجه شود. بر فضاسازی برای رشد متوازن، امکان رشد بدون تورم، اصلاح ساختار بودجه، بحران‌های زیست‌محیطی و بر شایسته‌سالاری تمرکز شود. در غیر این صورت این سفرها جنبه پوپولیستی داشته، بر تعهدات دولت افزوده و موجب تشدید ناقوارگی ساختار دولت خواهد شد.