رؤیاهای پزشکیان در جهان واقع

مجلس پس از گذشت تقریبا هفت ماه از دولت چهاردهم، یکشنبه دوازدهم اسفند همتی، وزیر اقتصاد را استیضاح کرد و به او رأی اعتماد نداد. این استیضاح از جهات مختلف قابل تأمل است. نگاهی به متن استیضاح نشان می‌دهد که اولا این متن شباهت زیادی با متن استیضاح خاندوزی، وزیر اقتصاد دولت سیزدهم در اسفند 1401 دارد. متن استیضاح خاندوزی دارای 14 بند بود که 10 بند آن در استیضاح همتی آمده است. ثانیا موارد متعددی از این موارد، جزء اموری است که انتظار نمی‌رود در مدت کمتر از هفت ماه وزارت همتی به سرانجام برسد و باید فرصت بیشتری به وزیر داده می‌شد. به عنوان مثال، مشکلات نظام بانکداری به‌ویژه با تفسیر خاص برخی نمایندگان از ابتدای قانون بانکداری بدون ربا در سال 1363 به مدت 40 سال تاکنون ادامه داشته است و انتظار اصلاح آن در این مدت معدود درست نیست. مهم‌ترین ایرادات به نوسانات نرخ ارز بود. روشن است که در این حدود شش ماه، نه‌تنها ایران با اسرائیل درگیری نظامی داشته، بلکه خاورمیانه شاهد حوادث بزرگی بوده و تنش‌های زیادی را تجربه کرده و از سوی دیگر آمدن ترامپ نیز بر مشکلات افزوده است. ازاین‌رو، روشن است که برای استیضاح وزیر باید همه این عوامل دیده می‌شد و در استیضاح عجله رخ نمی‌داد. برخی از همین نمایندگان با تندروی‌های خود از بانیان وضع موجود بوده‌اند. بنابراین به نظر می‌رسد این استیضاح کاملا سیاسی بوده است.

در جلسه استیضاح، رئیس‌جمهور از تشدید تحریم‌ها در دوره ترامپ خبر داد و در ادامه بیان کرد: «بنده معتقدم گفت‌وگو با آمریکا مشکلات را حل می‌کند، اما وقتی رهبری گفتند نباید با آمریکا گفت‌وگو کرد، ما هم گفتیم چشم، گفت‌وگو نمی‌کنیم. (مشرق‌نیوز، 12 / 12/ 1403)». باید توجه داشت که تحریم ظالمانه آمریکا از جنبه‌های مختلف به ایران زیان رسانده است. تحریم موجب کاهش سطح رفاهی جامعه شده و درآمد سرانه 80 درصد ابتدای دهه 90 شده است. جمعیت زیر خط فقر تقریبا دو برابر شده است. میانگین نرخ تورم که تا پیش از دهه 90، حدود 20 درصد بوده، در دهه 90 به میانگین 30 درصد رسیده و در سال‌های پایانی آن افزایش یافته و میانگین رشد اقتصادی این دهه تقریبا صفر بوده است.

اینها همه از کاهش سطح رفاه جامعه به طور کلی و گسترش و شدت فقر در کشور حکایت می‌کند. از جنبه دیگر، ساختار صنعت کشور آسیب دیده و صنایع کشور به دلیل تحریم، امکان بازسازی نداشته‌اند. به گفته وزیر نفت دولت سیزدهم برای بازسازی صنعت نفت به 200 میلیارد دلار نیاز است و اگر همه صنایع در نظر گرفته شوند، این رقم بسیار بزرگ خواهد بود. انواع ناترازی‌ها در بخش انرژی نیز شاهدی بر این مدعاست. فرسودگی صنایع و رشد منفی سرمایه‌گذاری موجب کاهش رشد اقتصادی و اشتغال‌زایی در آینده خواهد شد. ازاین‌رو، آینده نسل جدید نیز در مخاطره قرار می‌گیرد. اثر دیگر تحریم بر گستره فساد و رشد اقتصاد دلالی است. بر حسب شاخص ادراک فساد، تفاوت بسیاری میان حجم و گستره فساد در دوران پیشا و پسا تحریم وجود دارد.

سخنان پزشکیان در جلسه یکشنبه دوازدهم اسفند در مجلس، به معنای تداوم تحریم و حتی پذیرش شدت تحریم ظالمانه است. بر این اساس ایشان باید چند اصل را در حوزه سیاست‌های اقتصادی مورد توجه قرار دهد:

اول: از سخنان آرمان‌گرایانه یا خیال‌بافانه مانند رشد هشت‌درصدی دست بردارد. این نرخ به جز برخی سال‌های معدود در هیچ سالی پس از انقلاب رخ نداده است. رشد هشت‌درصدی در شرایط تحریمی ناممکن است. دولت در بهترین حالت، باید رشد اقتصادی منهای نفت چهار یا پنج درصدی را هدف‌گذاری کند.

دوم: گستره فساد، آسیب‌های جدی به ساختار سیاسی، اقتصادی و رفاهی جامعه زده است. از این رو در این شرایط، باید اولویت را به مبارزه همه‌جانبه با فساد دهد. بر اساس موازین علمی و تجارب کشورهای موفق، روش‌های مبارزه با فساد روشن است اما این امر نیازمند اراده و عزم جدی همه ارکان و به ویژه همراهی هسته سخت نظام است .

سوم: با توجه به ابعاد تأثیرگذاری تحریم بر کاهش سطح رفاه جامعه و گستره فقر، سیاست‌های دولت معطوف به حمایت از اقشار آسیب‌پذیر جامعه باشد.

چهارم: سیاست‌ها بر اساس تشویق نظام اقتصاد تولیدی و تقابل با اقتصاد دلالی تنظیم شوند.

پنجم: به انعقاد قراردادهایی با شرکت‌های وابسته به خصولتی‌ها برای بهبود وضعیت اقتصادی مردم اهتمام ورزد. این قراردادها باید در چارچوبی تنظیم شود که منافع ملی حفظ شود.