ناجیان خاموش در جنگ آلودگی هوا

به گزارش شرق ؛ چهره دود گرفته خیابان های تهران در روزهایی که آلودگی هوا بسیار زیاد است به درختان نیز سرایت می کند، در روزهایی که هیچ بادی در شهر نمی وزد، بارانی نمی بارد و تنها ذرات معلق هستند که خودنمایی می کنند، رد غبار خاکستری بر برگ درختان نیز می نشیند.

تهران شهری که به آب و هوای خوب و درخت‌های چنارش معروف بود، در این سال ها که آلودگی هوا در اتمسفر آن جولان می دهد، با این سوال روبرو است که سهم درختان و فضای سبز در کاهش آلودگی هوای آن چقدر است؟ براساس آخرین آمار اعلام شده از سوی شهرداری تهران، سرانه فضای سبز برای هر شهروند تهرانی ۱۶/۷ متر مربع است.

با توجه به استاندارد جهانی سرانه فضای سبز که سهم هر نفر را ۹ متر مربع اعلام کرده، در نتیجه تهرانی ها از استاندارد جهانی جلوتر هستند، اما نکته مورد توجه در تهران توزیع عادلانه فضای سبز است، برای نمونه در حالی که منطقه ۲۲ تهران که پارک جنگلی چیتگر و باغ گیاه‌شناسی تهران را در خود جای داده بیش از ۶۲ متر مربع سرانه فضای سبز دارد اما در منطقه ۱۰ تهران این عدد به ۲/۶۵ مترمربع می رسد.

در حالی که تصور عمومی شکل گرفته در ایران بر این در سال های اخیر این بود که درختان تاثیر چندانی در کاهش آلودگی هوا ندارند، اما تحقیقات داخلی و بین المللی این مسأله را تایید نمی کنند. اصغر حسینی نیا، پژوهشگر گل و گیاهان زینتی تاکید می کند که «برخی سموم و آلودگی‌ها در اثر گذشت زمان، قرار گرفتن در معرض نور خورشید، رطوبت یا مواد آلی موجود در زمین، تبدیل به متابولیت‌های دیگر و ماده غیرسمی می‌شوند.

گیاهان و فضای سبز می‌توانند این مواد را دریافت کرده و سریع‌تر آن‌ها را به مواد غیرسمی تبدیل کنند. همچنین قرار گرفتن در معرض آفتاب می‌تواند مواد سمی با پایه آلی را تبدیل به مواد غیرسمی کند و آن دسته از ترکیباتی که به مواد تغذیه‌ای درختان نزدیک‌تر هستند، سریع‌تر جذب شده و به مواد غیرسمی تبدیل می‌شوند.»

در مطالعه ای که توسط پژوهشگران چینی انجام شده است، نقش درختان در کاهش آلودگی هوای کنار خیابان های شهری بررسی شد. نتایج این پژوهش نشان داد که درختان خطر قرار گرفتن مردم در معرض ذرات معلق ناشی از آلاینده های وسایل نقلیه و سوخت را کاهش می دهد.

این مطالعه میدانی، غلظت PM را در یک خیابان باریک در یکی از شهرهای چین بررسی کرد و تاثیر طرح بندی درختان بر این مسأله را بر روی دو گروه شهروندانی که از دوچرخه استفاده می کردند و یا پیاده روی می کردند را سنجید.

نتایج حاکی از مزایای قابل توجه درختان در کاهش آلودگی هوا، به ویژه تضعیف ذرات قابل استنشاق در پیاده روها است. داده های این تحقیق نشان داد فاصله درختان در کاهش آلودگی هوا تاثیر قابل ملاحظه ای داشته و فاصله متوسط ​​درختان (تقریباً برابر با قطر تاج) بیشترین تأثیر را در کاهش آلودگی هوا در مسیر دوچرخه داشته اند.

فضای سبز به روش‌های مختلفی در کاهش آلودگی محیط زیست شهری موثر است؛ گیاهان با جذب آلاینده‌های هوا مانند دی‌اکسیدکربن، ذرات معلق و برخی گازهای سمی، به تصفیه هوا کمک می‌کنند و اکسیژن تولید می‌کنند. درختان و گیاهان با جذب صدا نیز به کاهش آلودگی صوتی در مناطق پرتردد کمک می‌کنند.

فضای سبز با ایجاد سایه، کاهش سرعت باد و افزایش رطوبت نسبی، به تنظیم دمای هوا و ایجاد محیطی خنک‌تر در مناطق شهری کمک می‌کند. برگ‌های گیاهان به عنوان تله‌ای برای گرد و غبار عمل و از انتشار آن در هوا جلوگیری می‌کنند. فضای سبز با کاهش دمای سطح زمین، به کاهش پدیده جزیره گرمایی شهری کمک می‌کند.

اما با توجه به اهمیت و دقت در بکارگیری معیارهای موثر در استفاده از درختان و گیاهان در کاهش آلودگی هوا مهم است که استفاده از درختان با اجرای تحقیقات دقیق و ارزیابی درست صورت گیرد تا نقش این درختان در کاهش آلودگی هوا موثرتر واقع شود.