بحران جمعیت در چین

مدتی‌ است موضوعی به جز کرونا نام چین را به صدر اخبار جهان برده است؛ بحران جمعیت. برای نخستین بار در ۶ دهه گذشته، روند جمعیت در چین کاهشی شده است. اتفاقی کم‌نظیر و نگران کننده برای کشوری که می‌خواهد نام خود را در میان اقتصاد‌های بزرگ جهان حفظ کند. اما چه چیز باعث بروز این اتفاق شده است؟ مشکلات اقتصادی؟ کرونا؟ سیاست‌های دستوری دولت؟ اصلا چرا روند کاهشی جمعیت برای چینی‌ها مهم است؟ CNN در گزارشی این موضوع را بررسی می‌کند.

نگرانی چینی‌ها از کی و کجا شروع شد؟

اداره ملی آمار چین در گزارش پایان سال ۲۰۲۲ جمعیت این کشور را یک میلیارد و چهارصد و دوازده میلیون نفر اعلام کرده است. این گزارش می‌گوید جمعیت سال ۲۰۲۲ چین ۸۵۰ هزار نفر نسبت به سال ۲۰۲۱ کمتر است! چینی‌ها درباره تلفات کرونایی خود صادق بوده اند؟ 

 پیش از این رئیس‌جمهور چین در سخنرانی کنگره حزب کمونیست نگرانی‌های خود را درباره کاهش جمعیت در چین ابراز کرده بود. شی در این سخنرانی متعهد شد سیاست‌های توسعه جمعیت را بهبود بخشد و فشار اقتصادی را از روی دوش خانواده‌ها بردارد. او وعده داد هزینه‌های فرزندآوری و تربیت کودکان را کاهش دهد و … 

روند کاهشی جمعیت در چین سابقه دارد؟ 

حدود شش دهه قبل، در دوران رهبری مائو زدونگ قحطی بزرگی در چین اتفاق می‌افتد و در نتیجه روند جمعیت در این کشور کاهشی می‌شود. در واقع چینی‌ها در سال ۱۹۶۱ برای نخستین بار با موضوع بحران جمعیت روبه‌رو می‌شوند. اما اوضاع امروز چین حتی از سال ۱۹۶۱ هم بدتر است. کارشناسان وضعیت حال حاضر روند جمعیت چین را با سال ۱۹۴۹ یعنی سال تاسیس حکومت کمونیستی مقایسه می‌کنند. 

آنها می‌گویند نرخ زاد و ولد در چین در حال حاضر به پایین‌ترین حد خود رسیده و به ازای هر هزار نفر، کمتر از ۷ نوزاد ( ۶/۷۷ نوزاد ) متولد می‌شود. پیش از این در سال ۱۹۴۹ کمترین نرخ زاد و ولد ثبت شده بود. 

دلیل اصلی نگرانی چینی‌ها چیست؟ 

اقتصاد و کاهش نیروی کار! وقتی روند جمعیت در کشوری که خود را به عنوان یک اقتصاد بزرگ مطرح می‌‌کند، کاهشی می‌شود، یعنی نیروی کار تولید نمی‌شود. وقتی نیروی کار فراوان تولید نشود، بازار رقابت از دست می‌رود. نتیجه همه این اتفاق‌ها از دست رفتن عنوان اقتصاد بزرگ و مواجهه با رکود اقتصادی است.

در گزارش اداره ملی آمار چین می‌خوانیم جمعیت سالمندان و یا افراد بالای ۶۰ سال ۲۸۰ میلیون نفر است. این عدد در سال ۲۰۲۲ حدود ۱۳ میلیون نفر به نسبت جمعیت سالمند در سال ۲۰۲۱ بیشتر است. 

از آن گذشته نیروی کار فعلی چین که تا پایان سال ۲۰۲۲، ۶۲ درصد جمعیت را تشکیل داده اند، به نسبت سال ۲۰۲۱ حدود نیم درصد کاهش پیدا کرده اند. تحلیل مجمع جهانی اقتصاد این است که جمعیتِ در سنِ کار در چین در سال ۲۱۰۰ به یک سوم کاهش یابد! این یعنی در سال ۲۰۸۰ جمعیت سالمند از جمعیت در سن کار پیشی بگیرد.  

روش حله مسئله چینی‌ها چیست؟ 

تغییر سیاست تک فرزندی؛ این سیاست قدمتی چند دهه‌ای در چین دارد. رهبران چین اولین بار در سال ۲۰۱۵ به این نتیجه رسیدند این سیاست جمعیت جوان را در آینده از آنها خواهد گرفت. برای اولین بار در همین سال سیاست تک فرزندی به دو فرزندی تغییر کرد. تغییر سیاست تک فرزندی به دو فرزندی تنها تاثیری کوتاه مدت بر روند جمعیت داشت و پس از مدتی دوباره نرخ زاد و ولد کاهشی شد. 

آنها در سال ۲۰۲۱ سیاست دو فرزندی را هم به سه فرزندی تغییر دادند. علاوه بر آن به زوج‌ها اعلام کردند در صورت داشتن سه فرزند تسهیلات و خدمات دریافت می‌کنند؛ مثلا شامل کسر مالیات می‌شوند، مرخصی زایمان بیشتری می‌گیرند و … 

چرا مشکل چینی‌ها حل نشد؟ 

از تاثیر طولانی مدت سیاست تک فرزندی ( کاهش نیروی بارور و ناهنجاری‌های جنسیتی) که بگذریم، مسایلی دیگر نظیر بالا بودن هزینه‌های زندگی و آموزش و عدم قطعیت اقتصادی هم مزید بر علت هستند. به این موارد تاثیر همه‌گیری کرونا و عواقب آن بر اقتصاد را هم اضافه کنید. با این حساب جوانان چینی ترجیح می‌دهند ازدواج نکنند و یا در صورت ازدواج بچه‌دار نشوند.

آنها ترجیح می‌دهند مجرد بمانند و با خانواده‌هایشان زندگی کنند. این گزاره مفهوم دیگری جز کاهشی شدن روند جمعیت هم دارد؛ تحمیل فشار اقتصادی بیشتر به والدینی که اغلب متولد دهه ۸۰ میلادی هستند؛ آنها هم جور فرزندان بالغ و وابسته خود را می‌کشند و هم از پدر و مادر پیر خود مراقبت می‌کنند.

پیش‌بینی کارشناسان جمعیت چیست؟ 

اداره ملی آمار چین پیش‌بینی کرده است روند کاهشی جمعیت در سال‌های آینده هم ادامه داشته باشد. معنی این گزاره این است که چین باید منتظر پیامدهای اقتصادی و اجتماعی و سیاسی مرتبط با این اتفاق باشد. 

در این گزارش به نقل قولی از سازمان ملل هم اشاره شده است: انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۳ هند گوی سبقت را از چین برباید و پر جمعیت‌ترین کشور جهان شود!

چین در حال حاضر یک میلیارد و ۴۱۲ میلیون نفر جمعیت دارد و جمعیت هند یک میلیارد و ۴۰۸ میلیون نفر است.