قطعات استاندارد هر حکمرانی خوب

از امروز به مناسبت آغاز کلید‌خوردن طرح‌های متنوع صیانت برای حمایت از کاربران در فضای مجازی، مطالبی دنباله‌دار در تبیین و توصیف فضای سایبر به رشته تحریر در خواهیم آورد تا مشخص شود ارکان فضای سایبر و قطعات استاندارد هر حکمرانی خوب کدام‌ها هستند و طرح‌های صیانت یا حمایت یا نظارت که شایسته این عناوین باشد، باید بر کدام قواره‌های استاندارد دوخته شوند. این سلسله‌نوشته‌ها به‌ویژه برای مسئولان و نمایندگان مجلس که در هیئت تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری نقش کلیدی دارند، بینشی ملموس برای درک الزامات قانون‌نویسی این فضا به دستشان خواهد داد؛ مشروط بر اینکه به «علم» و مدیریت علمی باور داشته و به اندازه کسر ناچیزی همچون رئیس پیشین محیط زیست کشور به توسعه و پیشرفت کشور معتقد باشند. آقای کلانتری در مصاحبه شنبه 31 اردیبهشت با روزنامه «شرق»، در پاسخ خبرنگار که پرسید: «ظاهرا برای مالک پتروشیمی میانکاله دو شماره ملی ثبت شده...» پاسخ دادند: «این موضوع را وزارت نفت باید بررسی می‌کرد... هویت این آقا به ما چه ارتباطی داشت؟! اصلا فرض بگیرید که صدام حسین می‌خواست بیاید در ایران سرمایه‌گذاری کند و کار تولیدی راه بیندازد... ما او را به‌عنوان تولیدکننده می‌شناختیم و مسائل فنی را بررسی می‌کنیم». که اجمالا باید چنین تعبیر کرد توسعه کشور از همه چیز مهم‌تر است و چنان اهمیت دارد که حتی اگر قاتل ده‌ها هزار ایرانی و میلیون‌ها آواره و مسبب میلیاردها دلار خسارت مالی بخواهد در ایران سرمایه‌گذاری کند، بسیار خوش آمده است! هرچند عجیب که با این دیدگاه به غایت صلح‌طلبانه در دستیابی به کمترین ظرفیت‌های جهان برای کمک به توسعه و پیشرفت ایران، چرا تاکنون نتوانسته‌ایم به‌جز روسیه و چین را در کشورمان پذیرا باشیم، خود حدیث دیگری است. البته جا دارد نویسنده به‌عنوان یک رأی بگوید حاضر بود همه عالم را برای سرمایه‌گذاری در ایران بپذیرد، به‌جز همان یک فرد را که ایشان گفت. درهرحال، ظاهرا باید به خود بقولانیم که اگرچه مسئولان کشور مسائل مهم‌تری مانند سیرکردن شکم میلیون‌ها نفر زیر خط فقر دارند اما به پیشرفت کشور هم علاقه داشته و از این جهت، مطالعه این یادداشت‌های هفتگی را که نتیجه و چکیده بیش از30 سال تحقیق و پژوهش در زمینه حقوق توسعه و حکمرانی فضای سایبر است، پیشنهاد می‌کنیم.

طرح‌های مختلفی که اخیرا تحت عنوان طرح صیانت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی، طرح الزام به انتشار داده و اطلاعات و اخیرا «طرح نظام تنظیم مقررات فضای مجازی» و... مطرح شده‌، جملگی در یک موضوع، هدفی مشترک دارند. همه این طرح‌ها نه برای قانونمند‌کردن فضای سایبر که برای اختراع یک فضای سایبر منحصربه‌فرد در ایران «فکر» شده‌اند. هدف این است تا با تصاحب کل فضای IT و ICT، مسائل و مشکلات فضای «مجازی»حل‌وفصل شود. به گفته علی یزدی‌خواه، نماینده مردم تهران و نایب‌رئیس کمیسیون مشترک طرح صیانت که یکی از حامیان متعصب این ایده است: «چینی‌ها در این حوزه ابتکار منحصربه‌فرد و خاصی را طراحی کردند که ما نیز می‌توانیم از تجربه آنها در این بخش استفاده کنیم» که البته با «منحصربه‌فرد بودن» ابتکار چینی‌ها، صد درصد موافقیم اما در اینکه «ما نیز می‌توانیم از تجربه آنها در این بخش استفاده کنیم» به همان نسبت باید مخالف بود! حُسن اتفاق، نویسنده سال‌هاست که در این زمینه، یعنی ابتکار چینی‌ها در طراحی شبکه اینترانت ملی چین، دیوار بزرگ آتش و سازوکارهای موفقیت‌شان تحقیق و پژوهش کرده و راز این کشور را در اینکه چگونه توانستند به‌طور مستمر نفر نخست جهان در سانسور و دشمنی با اینترنت باشند

 (Freedom House Report – 2016-2020)، هم‌زمان دومین اقتصاد دیجیتال جهان بعد از ایالات متحده و جزء 30 کشور نخست دولت الکترونیکی، بسیار شنیدنی و آموختنی است و نویسنده راز موفقیت آنان و درس‌هایی را که نمایندگان مجلس ایران می‌توانند از این کشور بیاموزند ولی تحقیقا -جز کاریکاتوری/پروتوتایپ از آن- نخواهند توانست در تقلید پیاده کنند، با دقت بسیار زیاد شرح خواهد داد. همچنین نماینده دیگری مدعی شد «قانون حمایت از کاربران در فضای مجازی در بیش از 40 کشور وجود دارد» که این ادعا را نیز بررسی علمی خواهیم کرد و بر اساس آمار، معیارها و استانداردهای جهانی رده‌بندی دسترسی به اینترنت و میزان آزادی کشورها که در سه دسته آزاد، میانه و بسته تقسیم شده‌اند، ترکیه را به‌عنوان کشور «میانه متمایل به بسته» ارزیابی خواهیم کرد تا مشخص شود جنس حمایت از کاربران فضای مجازی آن 40 کشور فرضی و مشخصا ترکیه چرا و به چه دلیل با جنس حمایت در ایران از زمین تا آسمان متفاوت و مغایر است!

* وکیل دادگستری و پژوهشگر در حقوق توسعه