مورد عجیب کالینینگراد

لیتوانی هم به جمع کشورهایی پیوست که با روسیه وارد تنش شده‌اند. دولت لیتوانی به‌تازگی اعلام کرده که از تحریم‌های اتحادیه اروپا علیه حکومت ولادیمیر پوتین تبعیت می‌کند و اجازه عبور محصولات و کالاهایی را که در لیست تحریم‌ها قرار دارند، به کالینینگراد نمی‌دهد.

روسیه هم به لیتوانی هشدار داده قطع انتقال ریلی بعضی کالاها به کالینینگراد، عواقب «جدی» خواهد داشت و مسکو «قطعا به چنین اقدامات خصمانه‌ای پاسخ خواهد داد». کالینینگراد منطقه‌ای استراتژیک و مقر ناوگان بالتیک است که با خاک روسیه مرز ندارد. لیتوانی می‌گوید صرفا تحریم‌های اتحادیه اروپا را اعمال کرده که در اعتراض به حمله به اوکراین وضع شده‌اند.

به گفته گابریلیوس لاندسبرگیس، وزیر امور خارجه لیتوانی، این کشور دستورالعمل‌های کمیسیون اروپا را به اجرا گذاشته است. اتحادیه اروپا هم در بیانیه‌ای بر همین تأکید کرده است. اما روسیه می‌گوید لیتوانی قوانین بین‌المللی را «نقض» کرده است. کالینینگراد، غربی‌ترین نقطه روسیه، پس از جنگ جهانی دوم جزء خاک شوروی شد و با لیتوانی و لهستان دو عضو اتحادیه اروپا و ناتو هم‌مرز است. این منطقه برای تأمین نیازهایش به حمل‌و‌نقل ریلی از لیتوانی وابستگی شدید دارد.

نیکلای پاتروشف، دبیر شورای امنیت ملی روسیه، از کالینینگراد بازدید کرد و گفت این مانع‌تراشی لیتوانی، که به تحریک غرب بوده «ناقض» قوانین بین‌المللی است. او هشدار داد «اقدامات مناسبی» که در «آینده نزدیک» در پیش گرفته می‌شوند «تأثیر منفی جدی» بر مردم لیتوانی خواهند داشت. وزارت خارجه روسیه هم در اعتراض سفیر اتحادیه اروپا را احضار کرد. زغال‌ سنگ، فلزات، مصالح ساختمانی و فناوری‌های پیشرفته در فهرست تحریم‌های اتحادیه اروپا هستند و به گفته آنتون علیخانوف، فرماندار منطقه، در واقع شامل حدود ۵۰ درصد اقلام وارداتی کالینینگراد می‌شود.

کالینینگراد  کجاست؟

منطقه کالینینگراد روسیه در دریای بالتیک بین لهستان در جنوب و لیتوانی در شمال و شرق قرار گرفته است. این قلمرو در سراسر دوره شوروی یک منطقه نظامی بسته بود. در سال ۲۰۱۳، روسیه موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد اسکندر با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای را در منطقه مستقر و آن را واکنشی اعلام کرد به برنامه آمریکا برای استقرار سامانه دفاع موشکی بالستیک در اروپا. کالینینگراد پیش از جنگ جهانی دوم کونیگزبرگ نام داشت که شوالیه‌های توتونی در قرن سیزدهم بنیان گذاشتند. بعد یکی از شهرهای اتحادیه هانسی شد و زمانی پایتخت پروس بود. امانوئل کانت، فیلسوف، تمام عمر خود را در این شهر گذراند و در سال ۱۸۰۴ در آنجا درگذشت. این منطقه پیش از جنگ جهانی دوم بخشی از آلمان (و پیش از آن پروس) بود. جمعیت آلمانی آن پس از پایان جنگ یا از این منطقه اخراج شدند یا فرار کردند.

در دوره اتحاد جماهیر شوروی، منطقه کالینینگراد که از نظر اداری بخشی از فدراسیون روسیه بود، بین جمهوری‌های سابق شوروی، لیتوانی، لتونی و بلاروس قرار داشت. از وقتی لیتوانی به اتحادیه اروپا ملحق شد، تردد زمینی بین کالینینگراد و بقیه روسیه بدون عبور از قلمرو حداقل یکی از کشورهای اتحادیه اروپا غیرممکن شد و بر سر مقررات ترانزیت به‌ویژه با لیتوانی، اصطکاک وجود داشته است. کالینینگراد یکی از مناطق به‌شدت نظامی و بسته اتحاد جماهیر شوروی بود و ارتش اصلی‌ترین ستون اقتصادی. زمانی که اتحاد جماهیر شوروی فروپاشید، این حضور نظامی همراه با منافع اقتصادی ‌ایکه داشت از بین رفت. کالینینگراد هنوز برای مسکو اهمیت استراتژیک بالایی دارد. سرفرماندهی ناوگان بالتیک، در این بندر است، تنها بندر اروپایی  بدون یخ روسیه.

در دوره شوروی، کالینینگراد کشاورزی‌محور بود و با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی بازارهایش را از دست داد و اقتصادش در اوایل دهه ۱۹۹۰ رو به ویرانی گذاشت. بی‌کاری افزایش یافت و فقر به‌خصوص در مناطق روستایی بسیار گسترده شد. جرائم سازمان‌یافته و قاچاق مواد مخدر نیز مشکل فزاینده‌ای شدند. در تلاش برای مقابله با مشکلات، در سال ۱۹۹۶ امتیاز منطقه ویژه اقتصادی به آن داده شد و از مزایای مالیات برای جذب سرمایه‌گذاران برخوردار شد. این بهره درخور‌توجهی برای اقتصاد منطقه داشت. کالینینگراد رونقی بی‌سابقه را تجربه کرد و در سال ۲۰۰۷ یک پایانه جدید فرودگاهی با ۴۵ میلیون دلار در آن افتتاح شد. منطقه شاهد رشد اقتصادی و افزایش تولید صنعتی و تجارت با اتحادیه اروپا بود. با این حال بحران مالی جهانی ۲۰۰۸-۲۰۰۹ تأثیر بدی بر منطقه گذاشت و در آغاز سال ۲۰۱۰ بی‌کاری به بیش از ۱۰ درصد رسید که بسیار بالاتر از میانگین بی‌کاری در روسیه بود.