گفت‌وگو با سید‌آرش میلانی، رئیس کمیته محیط زیست شورای پنجم شهر تهران
فضای سبز تهران مهم‌ترین دارایی محیط‌زیستی شهر است
تابستان امسال کمبود آب نگرانی‌هایی را درباره تامین آب فضای سبز تهران در میان شهروندان برانگیخته است و کمبود بودجه شهرداری نیز این نگرانی‌ها را مضاعف کرده است. «شرق» به این بهانه با سید آرش میلانی رئیس کمیته محیط زیست شورای پنجم شهر تهران به گفت‌وگو نشسته است.
مانی‌جهانپور: تابستان امسال کمبود آب نگرانی‌هایی را درباره تامین آب فضای سبز تهران در میان شهروندان برانگیخته است و کمبود بودجه شهرداری نیز این نگرانی‌ها را مضاعف کرده است. «شرق» به این بهانه با سید آرش میلانی رئیس کمیته محیط زیست شورای پنجم شهر تهران به گفت‌وگو نشسته است.
بیش از یک دهه است که چالش مدیریت منابع آب به یک مسئله برجسته ملی تبدیل شده است و در سال‌های اخیر بیش‌از‌پیش کمبود منابع آب پایدار، افزایش جمعیت متمرکز در برخی کلان‌شهرها و تعارض منافع صنایع، کشاورزی و مصرف آب شهری جدی‌تر شده است. شما به‌عنوان رئیس کمیته محیط زیست شورای شهر تهران در دوره پنجم، وضعیت منابع آب و مدیریت آب در شهر تهران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
آخرین اطلاعات و آمار نشان می‌دهد که متأسفانه استان تهران براساس شاخص بحرانی، در وضعیت تنش آبی کاملا شدید و جدی یعنی درجه چهار قرار گرفته است. سرانه آب در دسترس در استان تهران 366 مترمکعب بر نفر در سال است که 86 درصد آن برداشت می‌شود. مصرف فضای سبز شهر تهران هم بخشی از این برداشت است و به‌همین‌دلیل در سال 1399 تفاهم‌نامه‌ای بین وزارت نیرو و شهرداری تهران منعقد شد که بر‌اساس‌آن برداشت از سفره‌های آب زیرزمینی برای مصرف فضای سبز از 135 به 80 میلیون مترمکعب تا سال 1410 کاهش یابد و به جای آن از پساب تصفیه‌شده در فضای سبز استفاده شود. این کار مهم‌ترین تحول در حوزه آب شهرداری است و در گام نخست قرارداد احداث یک تصفیه‌خانه در منطقه 22 نیز بین طرفین امضا شد. البته باید توجه داشت که فضای سبز تهران مهم‌ترین دارایی محیط‌زیستی شهر است و حقابه آن نیز باید تأمین و حراست شود. براساس برنامه کارگروه سازگاری با اقلیم استان تهران، بخش کشاورزی استان تا پنج سال آینده باید با صرفه‌جویی، برداشت خود از آب‌های زیرزمینی را به میزان 315 میلیون مترمکعب کاهش دهد و این الزام برای فضای سبز شهر تهران 33 میلیون مترمکعب است؛ بنابراین در رفع مشکل فرونشست‌ها سهم اصلی برعهده بخش کشاورزی است؛ اما شهرداری هم باید در زمان‌بندی مصوب، مصرف خود را کاهش دهد.
شورای پنجم و مدیران شهری دوره گذشته برای پیشگیری یا توقف روندهای تنش‌زا چه کرده‌اند؟
یکی از مهم‌ترین اقداماتی که در دوره پنجم در چارچوب برنامه سوم شهر پیگیری شد، احداث ایستگاه تحقیقاتی فضای سبز به وسعت پنج هکتار در پارک آزادگان بود که در آنجا انواع گونه‌های کم‌مصرف بومی برای سازگاری با شرایط اقلیمی تهران کشت شده و انتظار می‌رود که با همکاری دانشگاه و سایر مؤسسات تحقیقاتی، معرفی گیاهان بومی به‌خصوص گیاهان پوششی کم‌مصرف شتاب بیشتری بگیرد تا شهرداری بتواند این گیاهان را جایگزین چمن کند. هوشمندسازی سیستم آبیاری فضای سبز از طریق احداث کنتورهای هوشمند نیز هدف‌گذاری و پیگیری شد. این کار به‌ویژه در بخشی که پیمانکاران، آبیاری را تانکری و شلنگی انجام می‌دهند، هم در کنترل صورت وضعیت پیمانکارها مؤثر خواهد بود و هم در مدیریت مصرف آب، خوب است که سازمان بوستان‌ها پس از صحت‌سنجی، به صورت منظم در زمینه پیشرفت برنامه هوشمندسازی و میزان آب صرفه‌جویی‌شده شفاف‌سازی و اطلاع‌رسانی کند تا شهروندان و سایر دستگاه‌ها در جریان اقدامات قرار بگیرند. علاوه‌بر‌این برنامه گسترش آبیاری تحت فشار هم در جریان است که البته علاوه بر کمبود‌های مالی مرسوم، یکی از مشکلات پارک‌ها در این حوزه، مسئله سرقت و تخریب سیستم‌های آبیاری تحت فشار است که البته این یک موضوع صرفا فنی نیست و اینجا مهم است که نقش و سهم مشارکت مردم در مدیریت و بهره‌برداری از پارک‌ها مدنظر قرار بگیرد. در دوره پنجم تا جایی که اطلاع دارم، در یکی از پارک‌های شرق تهران با واگذاری نگهداری از پارک به سازمان‌های مردم‌نهاد و شورایاری‌ها از سوی شهرداری میزان آسیب‌های اجتماعی کاهش پیدا کرد و امنیت خوبی ایجاد شد. این تجربه‌ای است که حتما باید متناسب با شرایط مناطق تهران بررسی و گسترش یابد.
سال‌هاست مدیران شهری تهران از بدهی‌ها و کمبود بودجه شهرداری تهران گله دارند و قطعا چنین برنامه‌ها و طرح‌هایی نیاز به بودجه ثابتی دارد. در بحث تأمین منابع مالی چه رویه‌ای اندیشیده شده است؟
در سطح مناطق شهرداری بخشی از هزینه نگهداشت از محل درآمدهای حوزه شهرسازی است؛ اما نسبت مهمی از بودجه فضای سبز چه در مناطق و چه در سازمان بوستان‌ها متکی به کمک شهرداری مرکز هستند. در‌حال‌حاضر شهرداری سالانه نزدیک به هزار میلیارد تومان صرف نگهداشت و توسعه فضای سبز می‌کند که استمرار این خدمت‌رسانی مهم مستلزم چاره‌اندیشی برای سازوکارهای مدیریت مالی فضای سبز است. یکی از مهم‌ترین راهبردها، بهینه‌سازی و کاهش هزینه‌های نگهداشت از طریق اصلاح و تقویت نظام بهره‌برداری از فضای سبز است. به‌ویژه آنکه رویکرد وزارت نیرو در بودجه 1401 افزایش درخور‌توجه حق‌النظاره و جریمه‌های اضافه‌برداشت از آب زیرزمینی است و در میان‌مدت نیز شهرداری باید فکری برای هزینه‌های خرید پساب تصفیه‌شده بکند. در دوره پنجم با همکاری خوبی که معاونت خدمات شهرداری و آب و فاضلاب و آب منطقه‌ای تهران داشتند، مقداری از مطالبات و بدهی‌های فی‌مابین با یکدیگر تهاتر شدند؛ اما این نگرانی همیشه هست که با اندک ناهماهنگی، دوباره فشار برای پلمب چاه‌های فضای سبز افزایش یابد؛ بنابراین در چشم‌انداز میان‌مدت، ما مجبوریم هزینه بیشتری برای آب فضای سبز بپردازیم؛ بنابراین حتما باید بهینه‌سازی مصرف و تنوع‌بخشی به منابع درآمدی در دستور کار قرار داشته باشد. در زمینه اصلاح نظام بهره‌برداری، شورای پنجم تهیه طرح جامع فضای سبز را در دستور کار سازمان بوستان‌ها قرار داد و امیدوارم در سال 1401 نتایج این مطالعات، زمینه اصلاحات لازم در نظام بهره‌برداری فضای سبز را فراهم کند.
