«شرق» از بگو مگوها و مواجهه موافقان و مخالفان نوع برخورد با پدیده حجاب گزارش می دهد
«برخورد» حجاب می‌آورد؟
ماجرای تقابل و رودررو قرارگرفتن برخی شهروندان باحجاب و شل‌حجاب طی روزهای گذشته از آنجا آغاز شد که با نزدیک‌شدن به 21 تیر که به عنوان روز عفاف و حجاب در تقویم کشور ثبت شده است، کاظم صدیقی، رئیس ستاد امر به معروف و نهی از منکر کشور اعلام کرد که «در بحث عفاف و حجاب، اول دولت را مکلف کردیم تا وضعیت پوشش کارکنانش را سر و سامان بدهد و بعد از ادارات، به سراغ بازار و اصناف می‌رویم».
ماجرای تقابل و رودررو قرارگرفتن برخی شهروندان باحجاب و شل‌حجاب طی روزهای گذشته از آنجا آغاز شد که با نزدیک‌شدن به 21 تیر که به عنوان روز عفاف و حجاب در تقویم کشور ثبت شده است، کاظم صدیقی، رئیس ستاد امر به معروف و نهی از منکر کشور اعلام کرد که «در بحث عفاف و حجاب، اول دولت را مکلف کردیم تا وضعیت پوشش کارکنانش را سر و سامان بدهد و بعد از ادارات، به سراغ بازار و اصناف می‌رویم». سخنانی که حمایت‌های قضائی و دولتی بعد از آن نشان داد تصمیماتی در این حوزه به طور جدی گرفته شده و قرار است از این پس شرایط به نحو دیگری برای زنان «کم‌حجاب» رقم بخورد. به نحوی که برخی عناصر تهدید کردند «باید فضای جامعه برای زنان کم‌حجاب ناامن شود!» پس از آن بود که علاوه بر دستور قضائی در برخی استان‌ها به عدم ارائه خدمات بانکی و دولتی و حمل‌ونقل مترو به زنان کم‌حجاب، شاهد برخورد برخی شهروندان محجبه با دیگر شهروندان کم‌حجاب در مترو و اتوبوس بودیم. علاوه بر آن نیروی انتظامی هم در پاره‌ای موارد خشونت کلامی و فیزیکی خود با زنان و دختران کم‌حجاب را به شدت بالا برد. اوج ماجرا هم آنجا بود که نیروی انتظامی به بهانه برخورد با کم‌حجابی، دختر زنی را که به گفته او بیمار است بازداشت کرد و بدون توجه به التماس‌ها و ضجه‌های این مادر که یک‌تنه بدن خود را سپر دفاعی جهت ممانعت از عبور خودروی گشت ارشاد کرده بود، بی‌تفاوت به مسیرش ادامه داد.
اتفاق فوق افکار عمومی را جریحه‌دار کرد و به نقطه عطفی در این مسیر بدل شد. به نحوی که برخلاف آن گروهی از زنان چادری که به حمایت و پشتوانه دولت در مقابل زنان دیگر جامعه که نگاه متفاوتی نسبت به حجاب دارند، می‌ایستند؛ در حمایت از این مادر و اعتراض به نحوه برخورد گشت ارشاد و نیروی انتظامی، در فضای مجازی هشتگی راه‌اندازی کرده‌اند؛ پویشی با عنوان «من محجبه‌ام و با گشت ارشاد مخالفم». از طرفی گروهی دیگر از شهروندان اعم از زن و مرد هم در مواجهه با این رویکرد، کارزار «با حجاب اجباری مخالفم» راه انداختند و سعی دارند نشان دهند این فشار ایجادشده درباره حجاب زنان نتیجه‌ای ندارد.
اگرچه نیروی انتظامی به صورت حضوری از مادری که ضجه‌کنان از راننده گشت ارشاد می‌خواهد «دختر بیمارش» را با خود نبرند، پوزش خواست و دلجویی کرد و گفت که با سرتیم آن گروه برخورد کرده است، اما ادامه واکنش‌های اجتماعی به موضوع و افکار عمومی جریحه‌دارشده نشان می‌دهد فضا آن‌طورکه برخی می‌خواستند پیش نرفته و ماجرا گره خورده است. به عبارتی این اقدامات هیجانی باعث شده است که حتی زنان دوستدار حجاب نیز برخوردهای خشن را نفی کنند و خواستار توقف گشت‌های ارشاد شوند. حرکت مدرنی که نشان‌دهنده بلوغ فکری جامعه ایرانی است. یعنی در حالی که برخی تندروها می‌کوشند با رفتارهای رادیکال جامعه را دوقطبی کرده و شهروندان را در مقابل هم قرار دهند، جامعه به این حد از پختگی و بلوغ رسیده است که با تندروی آن هم از هر جنسی و گروهی مخالفت کنند.
تلاش‌ها برای نفی پویش حمایتی زنان محجبه از کم‌حجاب‌ها
اگرچه شهروندان اعم از محجبه و کم‌حجاب سعی دارند مانع از ایجاد شکاف در جامعه شوند، اما برخی می‌کوشند این پویش را زیر سؤال ببرند و با برچسب‌زنی و متهم‌کردن زنان محجبه آنها را از این کار منع کنند. مثلا حجت‌الاسلام حسینی‌همدانی، امام جمعه کرج، پویش «من محجبه و مخالف گشت ارشادم» را خط تحریفی و «مشابه قرآن بر سرنیزه‌کردن سپاه معاویه در جنگ صفین» تعبیر کرد. یکی از رسانه‌های اصولگرا هم به شرکت‌کنندگان در پویش «من محجبه‌ام و با گشت ارشاد مخالفم» هشدار داد و نوشت که «این پویش هیچ مطالبه‌ای ندارد و دوست دارد دست دوستی به طرف مقابل خود دراز کند. اما این دست دوستی نه تنها توسط طرف مقابل گرفته نمی‌شود بلکه تا اینجای کار به شکل یک امان‌نامه برای زیست اجتماعی محجبه‌ها عمل کرده است. امان‌نامه‌ای که می‌خواهد بگوید من محجبه‌ام ولی تو مرا بابت گشت ارشاد مؤاخذه نکن!...».
از جمله اشخاص دیگری که در محکومیت این پویش توییت زده است حمید رسایی، نماینده تندروی مجلس نهم است. او زنان محجبه‌ای را که هشتگ «من محجبه‌ام و با گشت ارشاد مخالفم» را راه انداخته‌اند، با منافقین مقایسه کرد و نوشت: «اشتباه نکنید! شما اولین کسانی نیستید که محجبه‌اید و با حکم الهی الزام حجاب در ملأ عام مخالفید و دنبال حجاب اختیاری هستید و از این کمپین آن طرف آبی حمایت می‌کنید. قبل از شما مریم قجر و زنان منافقین بودند که لچک به سر، مثل شما گفتند: من محجبه‌ام و مخالف حجاب اجباری‌ام. پیوندتان مبارک».
در کنار آنها، یامین‌پور، عضو دیگر جبهه پایداری و معاون جوانان وزیر ورزش هم در محکومیت و مخالفت این پویش، طی اظهاراتی تند نوشت: «وقتی شما نظارت و اعمال قدرت را برمی‌دارید، روسری را آزاد کنید، به این اکتفا نمی‌کند اگر الان روسری خود را به چوب زده و در بلندی ایستاده، فردا {...} را به چوب می‌زند و در بلندی می‌ایستد».
در حمایت از این تفکر، جمیله علم‌الهدی، همسر ابراهیم رئیسی نیز اخیرا طی سخنانی از وضعیت حجاب زنان در غرب انتقاد کرده و گفته است: «غربی‌ها در گذشته زنان را حصر می‌کردند و امروز زنان را حذف می‌کنند، آنها در گذشته زنان را فقط برای خصوصی خود می‌خواستند و متأسفانه امروز حوزه خصوصی را گسترش داده‌اند تا جایی که امروز زنان در برخی مناطق جهان با لباس خواب در عموم حاضر می‌شوند».
احمد خاتمی: حجاب دارای پشتوانه قرآنی و الزام‌آور است
این روزها هر کسی به هر نحوی در تلاش است تفکر مخالف خود را مجاب کند که حق با اوست. در کنار این افراد احمد خاتمی، امام جمعه موقت تهران و عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان، در تشریح جلسه روز پنجشنبه مجلس خبرگان توضیح داد که «مسئله حجاب پشتوانه قرآنی دارد و از ضروریات دین است». او گفت که «حجاب قانونی مانند سایر قوانین است که الزام‌آور است». احمد خاتمی در حالی حجاب را دارای پشتوانه قرآنی می‌داند و رعایت آن را الزام‌آور خوانده است که در دین مبین اسلام و قرآن نسبت به دوری از منکراتی مثل دروغ و ربا و... هم تأکید شده است. این در حالی است که برخی اکنون فقط به برخورد با رعایت‌نکردن حجاب لباس قانون پوشانده‌اند و موضوعاتی مثل توجه به فقر مردم، دروغ و ربا و... را نادیده گرفته‌اند.
بگیر و ببندهای گشت ارشاد درباره حجاب نتیجه نداشته است
اگرچه این روزها مسئولان مربوطه به طور سفت و سخت می‌کوشد مصوبه عفاف و حجاب سال 84 شورای عالی انقلاب فرهنگی را به عنوان قانون با همان شدت و حدت مدنظرشان اجرا کنند، اما نتیجه تکان‌دهنده مشاوره مقام «ستاد نهی از منکر» نشان می‌دهد این بگیر و ببند‌ها و اعمال فشار برای رعایت حجاب چندان موفقیت‌آمیز نبوده است. شاهد این ادعا هم اظهارات حجت‌الاسلام احمد عبدالهی‌نژاد، دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر اصفهان درباره نتیجه مشاوره با بیش از ۲۰۰۰ نفر از دستگیرشدگان توسط گشت ارشاد است. او نوشته است: «بنده این نکته را نه از سر احساسات بلکه پس از بررسی نتیجه مشاوره با بیش از ۲۰۰۰ نفر از دستگیرشدگان عرض می‌کنم. بدون شک مسئله عفاف و حجاب از مسائل مهم جامعه اسلامی به شمار می‌رود. ولی عملکرد گشت ارشاد به شیوه کنونی و نحوه برخورد دستگاه قضائی، هیچ اثر مثبتی نداشته است».
حسن خمینی: این کار ارشاد نیست؛ اسلامی نیست؛ عاقلانه نیست
علاوه بر موافقان برخورد گشت ارشاد و نیروی انتظامی با زنان کم‌حجاب، دوری از تندروی در مواجهه با مردم مخالفانی نیز دارد. سیدحسن خمینی، نوه بنیان‌گذار انقلاب درباره ویدئوی برخورد گشت ارشاد با یک مادر نگران در صفحه اینستاگرامی خود واکنش نشان داد و نوشت: «این کار هر چه باشد، ارشاد نیست، اسلامی نیست، عاقلانه نیست و هیچ منفعتی هم بر آن مترتب نیست». سیدکاظم نورمفیدی، خطیب جمعه گرگان هم در خطبه‌های عبادی سیاسی نماز جمعه در مخالفت با اعمال زور برای رعایت حجاب زنان در جامعه گفت که برای ترویج حجاب در جامعه باید اقدامات فرهنگی محتوایی و کارشناسانه انجام دهیم. نورمفیدی با تأکید بر اینکه همه دستگاه‌های متولی باید در راستای فرهنگ‌سازی مسئله حجاب گام بردارند، یادآور شد: «همان‌طورکه رضاخان نتوانست با زور و جبر چادر را از سر زنان بردارد امروز هم با اجبار نمی‌توان چادر بر سر بانوان انداخت، در واقع تحقق این مهم نیاز به فرهنگ‌سازی دارد». علاوه بر او خطیب جمعه بندرعباس هم در خطبه‌های خود گفته است: «مخالف برخوردهایی هستیم که جوانان را از حجاب منزجر می‌کند». پیش از این امام جمعه هشتگرد هم از «محروم‌کردن زنان از حقوق شهروندی به خاطر پوشش» انتقاد کرده بود. در کنار سایر مخالفان برخورد تند نیروی انتظامی با مقوله حجاب، محمدعلی ابطحی، فعال سیاسی اصلاح‌طلب هم تندروهای داخلی حامی حجاب اجباری و اپوزیسیون برانداز ضد حجاب را متحد ناخواسته یکدیگر می‌داند. او در واکنش به اظهارات امام جمعه کرج نوشته است: «نماینده ولی فقیه در کرج گفته پویش محجبه‌ام و مخالف گشت ارشاد، قرآن سر نیزه کردنه! تند و تیزهای برانداز بیرون هم علیه کمپین من محجبه‌ام و مخالف گشت ارشادم توییت می‌زنند. می‌گویند بگین حجاب بی حجاب. این دو سر تندروی همیشه به هم رسیده‌اند . گمان می‌کنند با هم اختلاف دارند!».
آیت‌الله جوادی‌آملی: مسئله حجاب با فشار سرنیزه حل نمی‌شود
از دیگر مخالفان برخوردهای هیجانی با حجاب، آیت‌الله جوادی‌آملی است. این مرجع تقلید در واکنش به اتفاقات اخیر نوشته است: «گاهی نامه می‌نویسند که شما چرا ساکت هستید، درباره حجاب و عفاف حرفی نمی‌زنید، بر فرض با فشار انسان این روسری را یک‌قدری جلو بیاورد، اینکه عفاف و حجاب نیست! این، آن فساد را جلوگیری نمی‌کند! ازدواج است که جلوگیری می‌کند. با بگیر و ببند، حداکثر ممکن است ظاهر حفظ شود. این آشفته‌بازاربودن مسئله حجاب و عفاف با فشار سرنیزه حل نمی‌شود، از راه دیگری فساد را توسعه می‌دهند. عمده همین است؛ آن که ما را آفرید، صلاح و فلاح ما را در همین دانست که مسئله ازدواج را اهمیت بدهید و دیر ازدواج نکنید و توقع بیجا نداشته باشید».
هشدار رشیدی‌کوچی: برخورد گشت ارشاد، امنیتی شده است
از دیگر منتقدان برخورد شدید نیروی انتظامی با زنان کم‌حجاب، جلال رشیدی‌کوچی، رئیس کمیته امنیت کمیسیون امور داخلی کشور در مجلس است. او نسبت به برخورد تند نیروی انتظامی و گشت ارشاد با زنان کم‌حجاب هشدار می‌دهد و می‌گوید: «برخورد گشت ارشاد تبدیل به موضوع امنیتی شده است. التهابی که در جامعه ایجاد می‌شود دوقطبی که شکل گرفته است این فضا را ایجاد کرده است. خیلی از بانوان باحجاب ما هم تحت تأثیر این دوقطبی آسیب می‌بینند. بانوانی که حجاب‌شان متناسب با خواسته ما نیست هم آسیب می‌بینند متأسفانه فضای روانی جامعه این روزها به شدت تحت تأثیر قرار گرفته است». او با اشاره به برخوردهای چند روز گذشته گشت ارشاد با زنان، گفت: «حضور گشت ارشاد کار را سخت می‌کند و مردم را نسبت به یک اصل مترقی که به دنبال حفظ شأن و جایگاه زن در جامعه است بدبین می‌کند». رئیس کمیته امنیت کمیسیون امور داخلی کشور تأکید کرد: «سابقه گشت ارشاد نشان داده است که هیچ‌کسی با این روش چادری نشده است. تا به امروز گشت ارشاد نتیجه مثبتی به دنبال نداشته است چون در کنارش آنهایی که باید کار فرهنگی و ایجابی می‌کردند نبودند».
کلام آخر
در شریطی که کشور دچار مشکلات اقتصادی و فشار تحریمی بین‌المللی است و مردم در شرایط نامناسب معیشتی قرار دارند و برجام سرنوشت نامعلومی دارد، برخی با رفتارهای هیجانی به‌گونه‌ای القا می‌کنند که انگار رفع مشکلات اقتصادی و اولویت‌های معیشتی نادیده گرفته شده است و با ایجاد دوقطبی در میان شهروندان، فضای تند و نامناسبی را به وجود می‌آورند. این در حالی است که اگر همه تمرکز خود را معطوف به رفع مشکلات معیشتی و اقتصادی کنند، بی‌شک مردم با پشتوانه فرهنگی‌ای که دارند می‌توانند این مسائل را مدیریت کنند و به طور مسالمت‌آمیز در کنار یکدیگر روزگار بگذرانند.
