زلنسکی، رقصنده میان جنون و شجاعت

‌شش ماه پس آغاز از تهاجم نیروهای روس به اوکراین، آنچه آنها حمله‌ای رعد‌آسا می‌پنداشتند، به نبردی سخت مملو از حملات هوایی روزانه و درگیری‌هایی تبدیل شده است که هیچ چشم‌انداز مشخصی برای پایانش وجود ندارد. بخش اعظم شرق و جنوب اوکراین اکنون تحت کنترل روسیه است و این کشور دسترسی راحتی به بنادرش در دریای سیاه در جنوب و شرق برای صادرات غلات ندارد. روسیه نیز زیر فشار تحریم‌های غرب قرار گرفته است و تقریبا هیچ‌کس انتظار دست‌کشیدن ولادیمیر پوتین از پیشروی آهسته اما پیوسته خود در خاک اوکراین و عقب‌نشینی از سرزمین‌های اشغالی را ندارد. با آنکه هر دو طرف تلفات جانی و مالی بسیاری را متحمل شدند اما به نظر نمی‌رسد در شرایط فعلی هیچ‌یک حاضر به آتش‌بس باشد. اوکراینی‌ها فکر می‌کنند در‌حال دفاع از موجودیت ملیت خود هستند؛ موضوعی که پوتین آن را به‌عنوان یک مغلطه تاریخی انکار می‌کند. کنستانین کالاشف، تحلیلگر سیاسی ساکن مسکو می‌گوید: «در شرایط کنونی هیچ‌کس برنده نیست و این عملیات نظامی ویژه می‌تواند سال‌ها به طول انجامد. روسیه امیدوار است با طولانی‌شدن جنگ، اوکراین را خسته و فرسوده کند و در نهایت شکست دهد. زمان به نفع اوکراین سپری نمی‌شود و ممکن است از نظر اقتصادی فروبپاشد». ماری دومولَن، رئیس روابط خارجی شورای اروپا معتقد است حمایت شدید متحدان غربی از اوکراین، عقب‌نشینی هر‌یک از طرفین را اکنون دشوارتر کرده است. او به یورونیوز می‌گوید: «هر‌یک از طرفین فکر می‌کنند که هنوز می‌توانند برتری نظامی داشته باشند، بنابراین بعید است این جنگ به این زودی به پایان برسد». پوتین همچنین این درگیری را بخشی از مقاومت روسیه در برابر توسعه‌طلبی ناتو توصیف کرده و هرگونه عقب‌نشینی را مردود می‌داند. او می‌تواند تمایل اوکراین برای ادغام بیشتر در اتحادیه اروپا را با حمله به بندر کلیدی اودسا پاسخ دهد و باعث محصورکردن کشور در خشکی و در نتیجه کاهش صادرات آن شود. اما در همین میان احتمالا ولودیمیر زلنسکی در جست‌وجوی پیروزی‌های تاکتیکی بیشتر مانند غرق‌کردن ناو موشک‌انداز موسکوا در ماه آوریل یا حتی حمله متقابل برای بازپس‌گیری مناطق اشغالی باشد. دومولن می‌گوید: «این رویکرد به او اجازه می‌دهد تا نیروهای نظامی و مردم اوکراین را تحریک و درخواست‌هایش برای حمایت از جانب شرکای اروپایی را توجیه کند».

توانایی مقاومت اوکراین

تجهیزات نظامی و داده‌های اطلاعاتی که از جانب اروپا و ایالات متحده در اختیار نیروهای اوکراینی قرار داده شده است، به آنها امکان داده تا سرعت پیشروی نیروهای روسیه را در دونباس و در امتداد سواحل دریای سیاه کم کنند، ولی با این وجود روسیه همچنان به پیشروی خود ادامه می‌دهد. این مسئله به مسکو اجازه می‌دهد تا مواضع خود را تحکیم بخشد؛ زیرا پس از گذشت هشت سال از زمان الحاق کریمه به روسیه، حضور نظامی این کشور در شبه‌جزیره کریمه افزایش یافته است. همچنین تاکنون درخواست‌های زلنسکی از غرب برای تجهیز ارتش اوکراین با سلاح‌های پیشرفته‌تر و قدرتمندتر ناموفق بوده است. دیمیتری مینیک، محقق انستیتوی فرانسوی روابط بین‌الملل در پاریس می‌گوید: «مردم اوکراین تاکنون متحد بودند و از دولت حمایت کردند اما این ثبات هم بسیار متکی بر حمایت غرب از اوکراین در جنگ با روسیه است». فرا‌رسیدن فصل سرما نیز عزم اوکراینی‌ها در اتحاد و مبارزه با روسیه را می‌آزماید؛ زیرا ممکن است هر روز تعداد بیشتری از مردم به دلیل جنگ از خانه‌های خود رانده شوند و بسیاری با مشکلاتی مانند کمبود سوخت، قطع برق و سیستم‌های گرمایشی روبه‌رو شوند. دومولن تأکید کرد ۴۰ درصد از مدارس اوکراین با آغاز سال تحصیلی در ماه سپتامبر همچنان بسته خواهند ماند و این مسئله ممکن است عوارض روانی سنگینی برای محصلان در پی داشته باشد. او می‌گوید: «خیلی چیز‌ها مخصوصا برای سربازانی که در خط مقدم هستند، به ظرفیت اوکراینی‌ها در تحمل سرما بستگی دارد».

نتایج بالقوه جنگ

اگر این درگیری در زمستان ۲۰۲۳ هم ادامه پیدا کند و قیمت سوخت و مواد غذایی در غرب روند افزایشی خود را حفظ کند، ادامه جنگ بسیار وابسته به حمایت دولت‌ها و افکار عمومی غرب خواهد بود. دومولن می‌گوید: «احتمالا پوتین روی سستی دولت‌های غربی برای حمایت از اوکراین درآن زمان حساب کرده است. او در آن زمان راه‌حل‌هایی را پیش‌روی غرب می‌گذارد و آنها را وادار می‌کند به اوکراین برای پایان‌‌دادن به درگیری فشار وارد کنند». ارتش اوکراین در صورتی که اشتباه نظامی فاحشی نکند، بعید به نظر می‌رسد که به‌طور کامل سقوط کند، همچنین کسی از زلنسکی انتظار پذیرش هرگونه مذاکره‌ای را که منجر به بازپس‌گیری سرزمین‌های از‌دست‌رفته اوکراین نشود، ندارد. البته اگر متحدان غربی اوکراین به ارائه کمک و تسلیحات نظامی ادامه دهند، مزیت نظامی روسیه می‌تواند کاملا از بین برود. این مسئله ممکن است حمایت عمومی از پوتین در داخل روسیه را تهدید کند و به‌طور بالقوه باعث تحریک نیروهای مخالف او در آستانه انتخابات ریاست‌جمهوری روسیه شود. انتخابات ریاست‌جمهوری روسیه در ماه مارس سال ۲۰۲۴ انجام می‌شود. مینیک می‌گوید: «اعلام جنگ، حکومت نظامی یا بسیج عمومی می‌تواند تنش بین کرملین و باقی‌مانده جامعه مدنی روسیه را تشدید کند. کنترل این تنش‌ در شهرهای بزرگ روسیه مثل مسکو و سن‌پترزبورگ که رویکرد عمومی غرب‌ستیزانه کمتری دارند، سخت‌تر خواهد بود».

اعتمادبه‌نفس اوکراین

ولادیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین، وعده داد نیروهای نظامی این کشور به ادامه نبرد با روسیه تا پایان اشغال شبه‌جزیره کریمه و آزاد‌سازی این مناطق مصمم‌اند. به گفته زلنسکی، جنگ در اوکراین با کریمه شروع شد و با کریمه نیز پایان خواهد یافت. رئیس‌جمهوری اوکراین در نشست دوم مجازی «پلتفرم کریمه» گفت: «اوکراین به اندازه کافی قوی و قدرتمند است که بتواند چشم‌انداز روشنی برای برای کریمه اوکراین ارائه دهد». زلنسکی وعده داد نیروهای اوکراینی به نبردهای خود ادامه خواهند داد تا در‌نهایت آزادی و عدالت را برای تمامی آنهایی که قربانی سرکوب‌ها و تعرض‌های اشغالگران روسی بوده‌‌اند، به ارمغان آوردند. «من می‌دانم که کریمه متعلق به اوکراین است و منتظر بازگشت ماست. من مایلم که همه شما بدانید که ما بازمی‌گردیم. ما باید در مبارزه با تجاوز روسیه پیروز شویم. به همین دلیل است که ما باید کریمه را آزاد کنیم».‌ در نشست دوم «پلتفرم کریمه»، رهبران سیاسی و نمایندگانی از ۶۰ کشور مختلف جهان از‌‌جمله، آندژی دودا، رئیس‌جمهوری لهستان، جاستین ترودو، نخست‌وزیر کانادا و اولاف شولتس، صدراعظم آلمان حضور داشتند. در همین حال آسوشیتدپرس هم در گزارشی به‌ نقل از یکی از فرماندهان ارشد نیروهای اوکراینی نوشت از ابتدای تهاجم روسیه به این کشور دست‌کم ۹ هزار سرباز اوکراینی جان خود را از دست دادند. در طرف مقابل نیز نهادهای اطلاعاتی تخمین زده‌اند که تعداد نظامیان کشته‌شده روسی در جنگ اوکراین بیش از 70 هزار نفر است. شبه‌جزیره کریمه از سال ۲۰۱۴ در اشغال روسیه است. در هفته‌های گذشته، مناطق مختلفی از کریمه، هدف سلاح‌های دوربرد و پهپادها نیروهای اوکراینی قرار گرفته است. افزایش حملات اخیر در شبه‌جزیره کریمه، موجب وحشت نیروهای روسی و افزایش اعتماد‌به‌نفس اوکراینی‌ها شده است. با وجود این سخنان زلنسکی، مقامات غربی احتمال می‌دهند روسیه خود را برای حمله دیگری به کی‌یف آماده می‌کند. آمریکا از شهروندان این کشور خواسته است خاک اوکراین را ترک کنند. سفارت آمریکا در کی‌یف اعلام کرد روسیه در روزهای آینده ساختمان‌های دولتی و مناطق غیرنظامی را هدف قرار خواهد داد و تمامی شهروندان آمریکایی باید «هم‌اکنون» اوکراین را ترک کنند.‌ از سوی دیگر، در جبهه‌های جنگ، حملات توپخانه ارتش روسیه به مواضع نیروهای اوکراینی در استان زاپوریژیا در جنوب این کشور ادامه یافت. ارتش اوکراین نیز اعلام کرد درگیری‌ها در اطراف نیروگاه هسته‌ای زاپوریژیا ادامه دارد. تداوم درگیری‌های نظامی در اطراف این نیروگاه نگرانی درباره وقوع سانحه هسته‌ای را افزایش داده است. اوکراین و روسیه طرف مقابل را به حملات «غیرمسئولانه» در این منطقه متهم می‌کنند. مقامات محلی در استان خارکیف در شمال شرقی اوکراین و نزدیک مرز روسیه نیز اعلام کردند بر اثر حملات توپخانه ارتش روسیه، یک خانه تخریب شده ولی کسی آسیب ندیده است. خبرگزاری تاس به نقل از مقامات شهر دونتسک که در کنترل شورشیان طرفدار مسکو است، گزارش داده که ساختمان اداری اصلی این شهر مورد حمله ارتش اوکراین قرار گرفته و در این حمله سه نفر کشته شده‌اند. وزارت دفاع روسیه نیز اعلام کرده یک هواپیمای نظامی اوکراین از مدل «اس‌یو ۲۷» را در آسمان منطقه خارکیف سرنگون کرده است.