چالش‌های بزرگ، انتظارات کوچک

‌ کنفرانس تغییرات اقلیمی سازمان ملل متحد با امید یافتن راهکارهای عملی برای مقابله با گرمایش زمین، 15 آبان‌ در شرم‌الشیخ مصر آغاز به کار کرد و 27 آبان‌ پایان می‌یابد. این کنفرانس سالانه از سال 1995 با عنوان «کاپ» (COP) و به صورت اجلاس‌های دو هفته‌ای برای بحث درباره بحران اقلیمی در سطح جهانی برگزار می‌شود. در این کنفرانس‌ها پیرامون کنوانسیون چارچوب سازمان ملل متحد درباره تغییر اقلیمی (UNFCCC) به عنوان معاهده بین‌المللی‌ محیط زیستی مربوط به تغییرات اقلیمی هر سال نمایندگانی گرد هم می‌آیند تا درمورد اقدامات مربوط به تغییرات اقلیمی بحث کنند. بیست‌وششمین کنفرانس در نوامبر 2021 در گلاسکوی انگلستان برگزار شد. در کاپ 27، رؤسای جمهور و وزیران، رئیس هیئت‌ها و کارشناسان فنی حدود ۲۰۰ کشور جهان در شهر شرم‌الشیخ در کنار دریای سرخ حضور دارند. در این برنامه نمایندگان دولت‌ها و بخش خصوصی برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای و انتقال پایدار به «اقتصاد خالص صفر» تلاش خواهند کرد که فقر را کاهش می‌دهد و به تضمین آینده‌ای پایدار کمک می‌کند. در برنامه خالص صفر قرار است که تا سال 2050 همه انتشار گازهای گلخانه‌ای را به صفر برسانند. صفر خالص به این معنی است که هرگونه انتشار کربن ایجادشده با خارج‌کردن همان مقدار از جو متعادل شود و به نوعی از بین برود؛ بنابراین زمانی به صفر خالص خواهیم رسید که میزان انتشار کربنی که اضافه می‌کنیم بیشتر از مقدار حذف‌شده نباشد. راه‌های زیادی برای حذف کربن از جو وجود دارد. برای مثال، می‌توانیم درخت بکاریم که کربن‌دی‌اکسید را جذب کرده و اکسیژن آزاد می‌کند. با این حال، علاوه بر تلاش برای حذف کربن‌دی‌اکسید از جو، مهم است که مقدار کربن‌دی‌اکسید را که وارد جو می‌کنیم، کاهش دهیم. این کار با کاهش اتکا به منابع انرژی هیدروکربوری مانند، نفت، گاز، بنرین، نفت کوره و زغال سنگ که انتشار کربن بالایی دارند در کشوری مانند کشور ما قابل انجام است. از سوی دیگر افزایش استفاده از منابعی مانند انرژی باد و خورشید، که هیچ کربنی تولید نمی‌کنند، در همین جهت بسیار مؤثر است. به دنبال تسریع اقدامات جهانی آب‌وهوا از طریق کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، تلاش‌های تطبیقی قابل سنجش و اندازه‌گیری و افزایش سرمایه‌گذاری مناسب برای کشوری مانند کشور ما اساسی است. «انتقال عادلانه» اولویتی برای کشورهای در حال توسعه در سراسر جهان است. اینها جنبه‌های مهم مسئله مقابله با اثرهای تغییرات اقلیمی است:

  کاهش: افزایش گرمایش جهانی را باید در زیر دو درجه سانتی‌گراد محدود کنیم و سخت تلاش کنیم تا هدف 1.5 درجه سانتی‌گراد را زنده نگه داریم. این مستلزم اقدامات جسورانه و فوری از سوی همه طرف‌هاست، به‌ویژه کسانی که در مسند مدیریتی و اثرگذاری برای انجام این کار هستند.

  سازگاری: حوادث اقلیمی شدید ناشی از موج گرما، سیل، آتش‌سوزی جنگل‌ها به واقعیت روزمره زندگی ما تبدیل شده است. رهبران جهان، دولت‌ها و کشورهای عضو کنوانسیون تغییرات اقلیمی بر تعهد خود در کاپ 26 برای افزایش اقدامات جهانی در زمینه سازگاری تأکید کردند. هدف جهانی سازگاری یکی از نتایج مهم کاپ 26 بود. ما باید اطمینان حاصل کنیم که در کاپ 27 پیشرفت‌های مهم با نشان‌دادن اراده سیاسی لازم از سوی همه اعضا رخ خواهد داد. سازگاری در جهت افزایش انعطاف‌پذیری و کمک به آسیب‌پذیرترین جوامع است. فراتر از هدف جهانی درباره سازگاری، در کاپ 27 باید دستور کار جهانی برای اقدام درباره سازگاری توسعه یابد. در پاریس 2015 در کاپ 21 با سازگاری در خط مقدم اقدام جهانی قرار گرفت.

  سرمایه‌گذاری: در کاپ 27 ضروری است که پیشرفت قابل‌توجهی در موضوع حیاتی تأمین مالی در فعالیت‌های اقلیمی رخ دهد. اهمیت کفایت تأمین مالی اقلیمی کلیدی برای دستیابی به اهداف توافق‌نامه پاریس 2015 است، به این منظور نیاز به افزایش شفافیت جریان‌های مالی و دسترسی آسان برای رفع نیازهای کشورهای در حال توسعه به‌ویژه آفریقا وجود دارد. تعهدات موجود، نیازمند پیگیری است. پیشرفت در تحویل سالانه صدمیلیارد دلار به کشورهای در حال توسعه باعث ایجاد اعتماد بیشتر بین کشورهای توسعه‌یافته و در حال توسعه خواهد شد و نشان می‌دهد که تعهدات واقعی در حال انجام است.

  همکاری: پیشرفت مشارکت و همکاری به تحقق این هدف کمک می‌کند که در جهان یک مدل اقتصادی انعطاف‌پذیرتر و پایدارتر در حال شکل‌گیری است که در آن انسان‌ها در مرکز گفت‌وگوهای اقلیمی قرار دارند. مذاکرات سازمان ملل مبتنی بر اجماع است و دستیابی به توافق مستلزم مشارکت فراگیر و فعال همه گروداران (ذی‌نفعان) است. مشارکت همه ذی‌نفعان به‌ویژه از جوامع آسیب‌پذیر که به‌طور فزاینده‌ای تحت اثر تغییرات اقلیمی هستند، حیاتی است.

اجلاس امسال تعدادی از موضوعات مرتبط به هم، از جمله امور مالی، علم، جوانان، کربن‌زدایی، سازگاری، کشاورزی، جنسیت، آب، جامعه مدنی، انرژی و تنوع زیستی را پوشش می‌دهد. با میزبانی مصر و به دنبال آن امارات متحده عربی در سال 2023، چندین موضوع از دیدگاه مصر و آفریقا در اولویت است؛ درمورد سازگاری اقلیمی، به‌ویژه با توجه به محیط زیست و منابع آب، بحث درباره چگونگی گسترش تأمین مالی آب‌وهوا و اهرم‌های سرمایه‌گذاری برای حمایت از کاهش دی‌اکسید‌کربن و سازگاری در کشورهای در حال توسعه و کاوش در مفهوم جبران خسارات و خسارات واردشده به کشورهای در حال توسعه. کشورهایی از اقتصادهای توسعه‌یافته به دلیل تغییرات اقلیمی در دستورکار قرار گرفت. اثرهای تغییرات اقلیمی به‌ویژه در سال 2022 در خاورمیانه و شمال آفریقا نامطلوب بوده است: خشک‌سالی‌های پایدار به کاهش منابع آب از رودخانه‌ها انجامیده و توفان‌های گرد و غبار با تکرار زیاد رخ داده و کیفیت هوا را تا سطوح ناامن در مناطق وسیعی بدتر کرده است. سیل ویرانگر، به‌ویژه در پاکستان خسارات و تلفات قابل‌توجهی برجای گذاشت و موج‌های گرمای فلج‌کننده در مدت طولانی در فصل تابستان 2022 ادامه یافت. براساس مباحث مطروحه در کاپ 27، امیدهایی ایجاد شده تا با ردیابی تحولات و ارائه تجزیه‌وتحلیل درباره مسائل نوظهور تغییرات اقلیمی، پس از این کنفرانس، راهبردی عملیاتی‌تر به‌ویژه از سوی سیاست‌مداران برای مقابله با تغییر اقلیم اتخاذ شود. در پایان ذکر این نکته ضروری است که برخی تحلیلگران معتقدند در دورانی که جهان با بحران‌های فراوان و فزاینده‌ای رو‌به‌روست همین که کنفرانس «کاپ ۲۷» برگزار می‌شود، خود یک موفقیت است.