ترحم، نگاه خیره و سؤال بی‌مورد از افراد دارای معلولیت ممنوع

ابوذر سمیعی، فعال حوزه معلولان: بر اساس آمارهای جهانی، حدود 15 درصد هر جامعه را افراد دارای معلولیت تشکیل می‌دهند؛ یعنی از هر شش نفری که در اطراف شما هستند، یک نفر دارای نوعی از معلولیت است. اما آیا این افراد در جهان واقعی نیز به همین میزان مشاهده می‌شوند؟ آیا در محل کار، زندگی، خیابان، اتوبوس، مترو و سایر فضاهای عمومی شاهد حضور افراد دارای معلولیت به این اندازه هستید؟

طبیعتا بخشی از معلولیت‌ها قابل مشاهده نیستند اما این موضوع انکارناپذیر است که گروه قابل توجهی از شهروندان معلول، به دلیل عدم دسترس‌پذیری محیط و مبلمان شهری و اماکن عمومی و نیز وجود نگرش‌های نادرست نسبت به ایشان، امکان یا توان خروج از خانه را ندارند.

در چنین وضعیتی لازم ا‌ست به منظور احقاق حقوق افراد دارای معلولیت، دانش عمومی درخصوص نیازهای این افراد و تکالیف مردم در این راستا افزایش یابد.

موانع فیزیکی برای افراد دارای معلولیت ایجاد نکنید

یکی از مهم‌ترین موانع حضور افراد معلول در جامعه، موانع فیزیکی است. نامناسب‌بودن محیط و بی‌توجهی سایر شهروندان، مشکلات فراوانی برای این افراد به وجود آورده است. در این خصوص به این نکات توجه کنید:

 اگر طراح یا مهندس ساختمان هستید، در طراحی‌تان حتما استانداردهای دسترس‌پذیری را رعایت کنید.

 هرگز خودرویتان را در پارکینگ ویژه معلولان پارک نکنید. همچنین وسیله نقلیه‌تان را در پیاده‌رو یا در مقابل پل قرار ندهید.

 موزاییک‌های برجسته زردرنگ وسط برخی پیاده‌روها، مسیر ویژه نابینایان است. از قراردادن وسایل در این مسیر خودداری کنید.

 هنگام نصب داربست در پیاده‌رو، حتما آن را ایمن کنید تا افراد دارای آسیب بینایی با آن برخورد نکنند.

از   ادبیات و عبارات مناسب استفاده کنید

برخی به منظور تلطیف موضوع معلولیت یا از سر عادت، از مفاهیمی برای خطاب‌قراردادن افراد معلول استفاده می‌کنند که نادرست است. توان‌جو، توان‌خواه، توان‌یاب، ناتوان، توانمند، روشندل، روشن‌ضمیر، عصایی، ویلچری، عقب‌مانده و... عبارات نادرستی هستند که بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند.

بهترین عبارت در این زمینه، «فرد دارای معلولیت» است که ابتدا بر انسان‌بودن این افراد تأکید می‌کند و سپس ویژگی مشخص معلولیت را نیز دارد. فرد دارای آسیب بینایی، نابینا، کم‌بینا، فرد دارای آسیب شنوایی، ناشنوا، کم‌شنوا، فرد دارای معلولیت حرکتی- فردی که از عصا یا ویلچر استفاده می‌کند؛ فرد دارای معلولیت ذهن و روان؛ فرد دارای اوتیسم عبارات صحیحی هستند که می‌توانند مورد استفاده قرار بگیرند.

همچنین بسیاری، حتی افراد تحصیل‌کرده، از عبارات حوزه معلولیت برای تحقیر یا تمسخر یک موضوع استفاده می‌کنند که آسیب‌زننده است. دولت معلول، اقتصاد فلج، دشمن کور، کوتوله سیاسی، عبارات موهنی هستند که بیش از هرچیزی، به‌طور پنهانی بازتولیدکننده نگاه تحقیرآمیز به معلولیت هستند.

به افراد دارای معلولیت خیره نشوید

اندک‌بودن میزان حضور افراد دارای معلولیت در جامعه باعث شده آنها متفاوت به چشم بیایند و هنگام حضور در محیط‌های عمومی، بیشتر از دیگران تحت نظر باشند. گاهی نیز برخی افراد با حسن نیت آنها را رصد می‌کنند تا اگر نیاز به کمک داشتند اقدام کنند. به هر حال به هر دلیلی که این افراد را زیر نظر می‌گیرید یا به آنها خیره می‌شوید، آنها را آزار می‌دهید.

ترحم نکنید

شاید برای بسیاری، تشخیص مرز میان ترحم، کمک و همدلی به راحتی ممکن نباشد. در همدلی، نوعی برابری نهفته است اما در ترحم، نگاه از بالا به پایین. گویی با ترحم، به فرد دارای معلولیت القا می‌شود که ناتوان و محکوم به شکست است. باید از محبت اغراق‌شده، لطف بی‌جا و بی‌مورد، نادیده‌گرفتن بی‌دلیل یک اشتباه، کمک ناخواسته و بیش از حد یا وابسته‌کننده، صحبت‌کردن با لحنی متفاوت، کودکانه و... پرهیز کرد.

حریم شخصی افراد دارای معلولیت  را  رعایت کنید

برخی تصور می‌کنند هنگام روبه‌روشدن با افراد دارای معلولیت اجازه دارند از خصوصی‌ترین مسائل آنها بپرسند. این مجوز به‌ویژه هنگام کمک، قطعی می‌شود! اینکه او چگونه و از چه زمانی دچار معلولیت شده، برای رفع این موضوع چه کارهای درمانی‌ای انجام داده، شاغل یا متأهل است، سایر اعضای خانواده‌اش هم معلولیت دارند یا نه، اطلاعاتی نیستند که به کار کسی بیایند. اگر درخصوص معلولیت و راه‌های پیشگیری از آن سؤال دارید می‌توانید با یک جست‌وجوی ساده در اینترنت، انبوهی از اطلاعات مفید را به دست بیاورید.

از  خرافات  بپرهیزید

اینکه برخی فیلم‌سازان و نویسندگان برای تأدیب شخصیت منفی داستان، او را دچار معلولیت می‌کنند، نتیجه‌اش این می‌شود که افراد هنگام مواجهه با فرد معلول تصور می‌کنند احتمالا به‌خاطر گناه خودش یا خانواده‌اش دچار مکافات شده است. به یاد داشته باشیم معلولیت نه برای پیشگیری از گناه است و نه عقوبت گناه. معلولیت امری زیستی-اجتماعی است که ممکن است همه افراد به طور موقت یا دائم، در زندگی آن را تجربه کنند.

پیش  از  کمک‌کردن  اجازه  بگیرید

اگر قصد داشتید به یک فرد معلول کمک کنید، ابتدا دراین‌باره از او سؤال کنید. ممکن است نیازی به کمک نداشته باشد و مداخله بدون مجوز مشکلی ایجاد کند. مثلا ممکن است فردی که از عصا استفاده می‌کند، بتواند به راحتی سوار پله‌برقی شود اما کمک بدون اجازه موجب برهم‌خوردن تعادلش شود. بدون اجازه افراد دارای معلولیت را لمس نکنید و به وسایل کمک‌توانبخشی آنها  دست نزنید. اگر افراد دارای معلولیت نتوانند از خانه خارج شوند، آموزشی نخواهند دید، شغلی به دست نمی‌آورند، نمی‌توانند ازدواج کنند و کاملا ناتوان می‌مانند. با رعایت حقوق افراد دارای معلولیت، امکان حضور فعالانه و مؤثر آنها را در جامعه فراهم کنیم.