«سوخو»یی در کار است؟

شرق: بعد از مدت‌ها سکون، سکوت و رکورد خبری درباره تحویل جنگنده  سوخو – 35 روسی به ایران، دوباره این موضوع از زبان آمریکایی‌ها به محافل رسانه‌ای بازگشته است. دولت بایدن با هشدار درباره همکارهای گسترده نظامی میان ایران و روسیه مدعی شد مسکو قرار است به‌زودی جنگنده‌های سوخو را به تهران تحویل دهد. به گزارش فرانس ۲۴، جان کربی، سخنگوی شورای امنیت ملی کاخ سفید، در یک نشست خبری با تکیه بر ارزیابی‌های اطلاعاتی واشنگتن درمورد گسترش همکاری‌های نظامی ایران و روسیه گفت: «مسکو به دنبال همکاری با تهران در زمینه‌هایی مانند توسعه تسلیحات و آموزش است. ما نگران هستیم که روسیه قصد دارد قطعات نظامی پیشرفته‌ای را در اختیار ایران قرار دهد، مانند هلی‌کوپتر و سامانه‌های پدافند هوایی؛ طبق گزارش‌ها، از بهار امسال، خلبانان ایرانی در روسیه برای یادگیری نحوه پرواز با سوخو (Su-35) آموزش می‌بینند. این نشان می‌دهد که ایران ممکن است ظرف یک سال آینده جنگنده دریافت کند. این جنگنده‌ها نیروی هوایی ایران را نسبت به همسایگان منطقه‌ای خود به طور قابل‌توجهی تقویت می‌کنند. این یک مشارکت دفاعی تمام‌عیار است که برای اوکراین و همسایگان ایران مضر است. ما از ابزارهایی که در اختیار داریم برای افشا و مختل‌کردن این فعالیت‌ها استفاده خواهیم کرد و آماده انجام کارهای بیشتری هستیم». البته قبل‌تر از ادعای کربی و به موازات موضع‌گیری اخیر سردار حاجی‌زاده، فرمانده نیروی هوافضای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، درباره دستیابی ایران به موشک‌های پیشرفته هایپرسونیک، انتشار اخباری دال بر تحویل‌گرفتنِ ۶۰ فروند جنگنده سوخو -35 روسی توسط ایران، باعث شده است تحلیل و تفسیر‌های مختلفی درمورد پیام‌های طرح این قبیل اخبار در شرایط کنونی و تبعات آنها برای کشورمان مطرح ‌شود. فارغ از این نکته باید صحت این ادعا را هم مدنظر قرار داد. به‌ویژه آنکه هم‌زمان با داغ‌شدن مسئله استفاده روسیه از پهپادهای ایرانی که به کاهش سطح روابط دیپلماتیک کی‌یف با تهران منجر شد، این احتمال مطرح است که شاید فروش پهپادها از سوی ایران به روسیه ناظر به تلاش‌های جمهوری اسلامی برای خرید جنگنده سوخو – ۳۵ است. اما تا چه اندازه می‌توان این ادعاها را نزدیک به واقعیت دانست؟ با توجه به تجربه تلخ فروش سامانه موشکی اس - ۳۰۰ از طرف روس‌ها به ایران آیا می‌توان به خرید سوخو - ۳۵ از مسکو امید داشت؟ آیا روسیه با دراختیارگرفتن پهپادهای ایرانی حاضر به دادن جنگنده سوخو - ۳۵ به تهران خواهد شد؟ محسن جلیلوند در گفت‌وگویی که با «شرق» داشت، درباره این سؤال‌ها به «مسئله توازن بین دو جنگ‌افزار پهپاد ایرانی و جنگنده سوخو -35 اشاره کرد». این استاد روابط بین‌الملل اساسا «پهپاد را یک ابزار جنگی تاکتیکی می‌داند و در مقابل جنگنده‌ها، هواپیماهای شکاری و بمب‌افکن‌ها سلاح‌های راهبردی ارتش در قوای دفاعی هر کشوری قلمداد می‌کند». از این منظر، جلیلوند «وزن‌دهی به این دو مسئله کاملا اشتباه دانسته» و تأکید دارد که «بعید به نظر می‌رسد روسیه به دلیل استفاده از پهپادهای جنگی ایران خود را موظف بداند که جنگنده  سوخو - ۳۵ را به ایران بفروشد یا حتی اگر مقامات ایران چنین تصوری دارند که می‌توانند با فروش و ارسال پهپاد، روسیه را متقاعد به دادن جنگنده به ایران کنند، کاملا در اشتباه هستند». این تحلیلگر در بخش دیگری از نکات خود به سابقه و تجربه فروش سامانه موشکی اس - ۳۰۰ توسط روسیه به ایران اشاره می‌کند و به «شرق» می‌گوید: «ما دیدیم که مسکو چه بازی‌های سیاسی و منتهایی را برای فروش این سامانه موشکی بر سر ایران پیاده کرد. با استناد به همین تجربه بعید است، تأکید دارم بعید است از اساسا سوخویی در کار باشد». این کارشناس حوزه بین‌الملل در ادامه روی نکته مهم‌تری دست می‌گذارد و یادآور می‌شود که «فروش و ارسال پهپاد یک قرارداد راهبردی و استراتژیک در معادلات جنگی نیست، در صورتی که فروش جنگنده یک قرارداد راهبردی تسلیحاتی تلقی می‌شود». با ذکر این گزاره تحلیلی، جلیلوند اعتقاد دارد که «روسیه برآورد، تلقی و خوانش استراتژیکی از روابط و مناسبات خود با جمهوری اسلامی ایران، حتی در حوزه نظامی و با وجود همکاری‌های میدانی در سوریه ندارد؛ یعنی برخلاف ارزیابی مقامات ایران که خود را متحد راهبردی روسیه و چین می‌دانند، مسکو به‌هیچ‌عنوان چنین نگاهی به تهران ندارد. به همین دلیل هم اساسا بنایی برای فروش جنگنده‌ها و دیگر سلاح‌های راهبردی مانند سوخو -35 به ایران ندارد».