پایان ماه‌عسل طالبان و پاکستان

طالبان پاکستان به دوره طولانی آتش‌بس با دولت اسلام‌آباد پایان دادند‌ و در دو هفته اخیر چندین حمله خونین به نیروهای ارتش پاکستان را سازمان‌دهی کردند. از آن‌سو، دولت شهباز شریف نخست‌وزیر پاکستان هم با اجرای عملیات پاک‌سازی در مناطق «خیبر پختونخوا» در حال مقابله با طالبان پاکستان است، گروهی که با حمایت سازمان اطلاعات ارتش پاکستان قدرت گرفته است. در تازه‌ترین عملیات، مقام‌های امنیتی پاکستان گزارش داده‌اند که چهار تروریست را در منطقه مرزی خیبر پختونخوا کشته‌اند. به گفته مقام‌های دولت پاکستان، تروریست‌های کشته‌شده با داعش ارتباط داشتند و می‌خواستند از مرز عبور کنند. با این حال عملیات‌های متعدد ارتش پاکستان در منطقه مرزی نتوانسته‌اند جلوی حملات تروریستی «تحریک طالبان پاکستان» را بگیرند. این گروه تلاش می‌کند تا با حملات خونین بیشتر، دولت شهباز شریف را کاملا مستأصل کند.

شهباز شریف، نخست‎‌وزیر پاکستان روز گذشته در توییتی، «تیراندازی و شلیک بی‌دلیل نیروهای مرزی حکومت افغانستان [طالبان]» در مرز چمن-سپین بولدک را محکوم کرد. نخست‌وزیر پاکستان نوشت: «شهادت چندین شهروند پاکستانی و زخمی‌شدن بیش از ده‌ها نفر مایه تأسف و مستحق شدیدترین محکومیت است». شهباز شریف در این توییت،‌ از طالبان به عنوان «حکومت افغانستان» نام برد و به آنها گفت که باید تضمین دهند چنین حوادثی تکرار نخواهند شد. در نتیجه درگیری روز یکشنبه میان طالبان و مرزبانان پاکستانی در مرز «سپین بولدک» در استان قندهار، دست‌کم شش نفر از شهروندان پاکستان کشته و ۱۷ نفر زخمی شدند. ارتش پاکستان در بیانیه‌ای اعلام کرد که به حمله طالبان پاسخ داده و دولت پاکستان نیز با مسئولان طالبان در کابل تماس گرفته است.

در ۱۶ ماه سلطه طالبان بر افغانستان، این گروه چندین بار با مرزبانان پاکستانی و ایرانی درگیر شده‌اند. ماه گذشته نیز یک مرد مسلح که گفته شد عضو طالبان است، در سپین بولدک به مرزبانان پاکستانی تیراندازی کرد که در نتیجه آن، یک مرزبان پاکستانی کشته و یک نفر زخمی شد. پاکستان در واکنش به آن حمله، به مدت یک هفته مرز خود را به روی افغانستان بست و تردد کالاهای تجاری و مسافران میان افغانستان و پاکستان متوقف شد. مرز سپین بولدک از شلوغ‌ترین و پرترددترین نقاط مرزی افغانستان و پاکستان است و روزانه صدها مسافر از طریق آن تردد می‌کنند و کالاهای تجاری فراوانی نیز از این مرز بین دو کشور جابه‌جا می‌شوند.

افزایش خشونت‌ها در منطقه مرزی پاکستان و افغانستان و همچنین داخل پاکستان نشان می‌دهد روند صلحی که دولت عمران خان نخست‌وزیر سابق پاکستان پیش برد، تنها جسارت طالبان پاکستان و طالبان افغانستان به عنوان عقبه و حامی آنها را افزایش داده و آنان را برای جنگ بعدی تقویت کرده است. دولت عمران خان قصد داشت به طالبان فرصتی دهد تا به روند صلح وارد شوند اما طالبان در همان زمان هم خواسته‌هایی را مطرح کردند که نشان از بی‌اعتقادی آنان به روند صلح داشت و برای آنان تنها خرید زمان مطرح بود تا در این فرصت خود را مهیای رویارویی با پاکستان کنند. از نگاه دولت جدید پاکستان، اکنون که طالبان پاکستان به میدان جنگ باز گشته، تنها مسیری که می‌تواند به این نیروها ضربه بزند، بستن عقبه این گروه است که در افغانستان قرار دارد.

جالب است که طالبان پاکستان دقیقا روندی را در پیش گرفته‌اند که زمانی طالبان افغانستان بر اساس مشورت‌های سازمان اطلاعات ارتش پاکستان مقابل دولت افغانستان در پیش گرفته بودند. در سال‌هایی که نیروهای نظامی افغانستان با آموزش بیشتر و بهتر، فرصت مانوردهی در جبهه‌های جنگ را به دست آورده بودند، استفاده از ابزاری به نام گفت‌وگو و مذاکره بهترین روش برای کاهش فشار نیروهای امنیتی افغان بر طالبان شد. معمولا در فصل‌ سرما که قدرت مانوردهی طالبان کاهش پیدا می‌کرد، روند صلح در افغانستان آغاز می‌شد و طالبان گاه در یک کشور همسایه و گاه در کشوری دیگر، دولت افغانستان را پای میز مذاکرات بی‌نتیجه می‌کشاندند. این مذاکرات باعث می‌شدند دولت برای نشان‌دادن حسن‌ نیت خود عملیات نظامی علیه طالبان را به حالت تعلیق در بیاورد. این مسئله باعث می‌شد طالبان بدون دغدغه از حملات ارتش، در فصل زمستان خود را برای حملات بهاری آماده کند.

اکنون طالبان پاکستان دقیقا با الهام از این شیوه، نیروهای دولت پاکستان را هدف قرار داده‌اند. این گروه در چند ماه گذشته توانست قدرت بیشتری کسب کند و حتی تسلیحات جنگی بیشتری نیز از افغانستان وارد پاکستان کرد تا بتواند با قدرت بیشتری علیه دولت اسلام‌آباد وارد عمل شود.

علاوه بر آن، طالبان افغانستان در آگوست ۲۰۲۱، هزاران نفر از افراد وابسته به جنبش طالبان پاکستان را که در زندان‌های افغانستان در بند بودند، آزاد کردند. آنها همچنین دولت پاکستان را تحت فشار قرار می‌دهند تا با طالبان پاکستانی در کابل گفت‌وگو کنند. این در حالی است که مذاکرات گذشته دولت پاکستان و طالبان پاکستان که با حمایت طالبان افغانستان در کابل انجام شد، شکست خورد و جنبش طالبان پاکستان پس از آن اعلام کرد که نیروهای امنیتی و دولتی پاکستان را در هر گوشه‌ این کشور هدف حملات تلافی‌جویانه قرار خواهد داد؛ افزون بر این، دیگر به ارتش پاکستان اجازه نخواهد داد برای سرکوب عناصر وابسته به جنبش طالبان پاکستان در مناطق قبایلی عملیات نظامی انجام دهد. در حالی‌ که حملات مستمر به نیروهای امنیتی و تأسیسات دولتی تهدید تروریستی جدی برای دولت و نیروهای امنیتی پاکستان محسوب می‌شوند، آیا پاکستان برای مقابله با تهدید طالبان پاکستان گزینه‌‌های مناسبی پیش‌رو دارد؟ آیا ممکن است گفت‌وگو با طالبان پاکستان در آینده به نتیجه برسد؟ یا پاکستان ناگزیر خواهد شد برای پایان‌دادن به تهدید طالبان پاکستان، به گزینه نظامی متوسل شود؟ اسلام‌آباد در حال حاضر، با مشکل بازگشت تدریجی فرماندهان و رهبران طالبان پاکستانی از افغانستان به شمال غرب پاکستان مواجه است. پس از عملیات نظامی بزرگ ارتش پاکستان در سال ۲۰۱۴، اغلب فرماندهان و رهبران طالبان پاکستان از این کشور فرار کردند و در شهرها و شهرستان‌های مرزی افغانستان مستقر شدند. به همین دلیل، یکی از راه‌حل‌های پیشنهادی، تلاش برای افزایش امنیت مناطق مرزی میان دو کشور است. جنبش طالبان پاکستان عملیات نظامی پیوسته نیروهای امنیتی پاکستان را «نیرنگ و توطئه دستگاه‌های اطلاعاتی پاکستان» توصیف کرد و افزود که از این به بعد دیگر در قبال چنین اقدام‌هایی ساکت نخواهد ماند. در همین حال، کارشناسان گزارش داده‌اند که آخرین عملیات مشترک نیروهای امنیتی در منطقه لاکی مروات که از ۲۶ نوامبر آغاز شد، ثابت کرد که راه‌اندازی چنین عملیاتی می‌تواند طالبان را با شکستی سنگین روبه‌رو کند. عملیات اخیر پاسخ به حملاتی بود که ۲۵ نوامبر در منطقه «لاکی مروات» رخ داد و جنبش طالبان پاکستان مسئولیت آن را بر عهده گرفت. از سوی دیگر، جنبش طالبان پاکستان معتقد است سازمان‌های دولتی پاکستان در ترور شماری از رهبران این گروه در افغانستان نقش داشته‌اند. برخلاف وضعیت قبل از سال ۲۰۱۴، عملیات ارتش پاکستان با هدف پاک‌سازی منطقه از وجود طالبان پاکستان انجام نمی‌شود، زیرا در حال حاضر هیچ منطقه یا سرزمینی در کنترل مستقیم این جنبش نیست؛ بنابراین به باور کارشناسان، در شرایط کنونی راه‌اندازی عملیات نظامی فراگیر نمی‌تواند به کسب دستاوردی منجر شود. یک کارشناس نظامی با اشاره به این موضوع به الشرق‌الاوسط گفت: «جنگجویان وابسته به جنبش طالبان پاکستان اینک متفرق شده‌اند و در نقطه مشخصی حضور ندارند؛ عملیات نظامی فراگیر علیه نیروهایی انجام می‌شود که در یک محل مشخص متمرکز باشند».

به همین دلیل، ارتش پاکستان در حال حاضر، احتمالا به عملیات‌ اطلاعاتی‌ خود علیه اعضای طالبان پاکستان در بخش شمال غربی این کشور ادامه خواهد داد. این در حالی است که ارتش و پلیس پاکستان در هشت سال گذشته بیش از ۳۰ هزار عملیات اطلاعاتی علیه طالبان پاکستان ترتیب داده‌اند. نیروهای ارتش یا پلیس پاکستان براساس اطلاعاتی که سرویس‌های اطلاعاتی در اختیار آنان قرار می‌دهند، به مخفیگا‌ه‌های این جنگجویان حمله می‌کنند؛ زیرا دولت و ارتش پاکستان هنوز برای اجرای عملیات نظامی همه‌جانبه در مناطق قبایلی امکانات لازم را ندارند.