پایتخت محروم از بودجه ملی

شهردار تهران از سهم شهرداری‌ها از بودجه ملی راضی است و معتقد است که نیازهای شهرداری‌ها زیاد است و دولت در هیچ سالی نتوانسته پاسخ‌گوی همه نیازهای شهرداری‌ها در بودجه کشور باشد. علیرضا زاکانی درباره سهم شهرداری‌ها از بودجه سال ۱۴۰۲ کشور می‌گوید: «سهم شهرداری‌ها امسال نسبت به سال گذشته بهتر شده است، اعتبارات حوزه حمل‌ونقل عمومی، اوراق مشارکت و… رشد داشته اما این میزان اعتبارات پاسخ‌گوی نیاز شهرداری‌ها نیست و هیچ سالی دولت نمی‌تواند نیازهای شهرداری‌ها را به‌طور‌کامل تأمین کند؛ بنابراین در شهرداری مسیر مولدسازی و مشارکت را درپی می‌گیریم.

سهم اعتبارات شهرداری‌ها از بودجه سال آینده معادل پنج‌صدم درصد بودجه کل کشور است، در بودجه سال ۱۴۰۲ برای احداث و تکمیل خطوط اولویت‌دار متروی تهران اعتباری بالغ بر ۹۴ میلیارد تومان پیش‌بینی کرده همین رقم در سال ۱۴۰۱ بالغ بر ۵۴ میلیارد تومان بوده که رشد ۷۱‌درصدی برای سال ۱۴۰۲ داشته است. دولت برای قطار شهری اصفهان مبلغ ۵۵ میلیارد تومان، اهواز ۲۰ میلیارد تومان، تبریز ۵۵ میلیارد تومان، شیراز ۵۵ میلیارد تومان، قم ۶۵ میلیارد تومان، کرج ۷۲ میلیارد تومان، کرمانشاه ۹۱ میلیارد تومان، رشت سه‌میلیارد تومان و مشهد ۱۰۰ میلیارد تومان در بودجه سال ۱۴۰۲ پیش‌بینی کرده است که در این میان بیشترین رقم با ۱۰۰ میلیارد تومان و افزایش ۱۴۶ درصدی نسبت به سال قبل از آن مشهد و کمترین رقم با اعتبار ۳ میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان و کاهش ۸۳ درصدی نسبت به سال قبل از آن رشت است.

در بودجه سال ۱۴۰۲ کل کشور شاهد پیش‌بینی رقم ۴۲ میلیارد و ۸۰۰ میلیون تومان برای تأمین و تهیه تجهیزات و واگن قطار شهری هستیم که نسبت به سال قبل ۸۷ میلیون تومان افزایش داشته است، برای یارانه بلیت قطارشهری و اتوبوس اعتباری بالغ بر ۵۰۰ میلیارد تومان پیش‌بینی شده است، در بند دال تبصره ۵ بودجه سال ۱۴۰۲ رقم ۱۰ هزار میلیارد تومان اوراق مالی اسلامی با تضمین و با بازپرداخت اصل و سود آن توسط شهرداری‌ها منتشر می‌شود و دولت در تضمین و بازپرداخت اصل و سود اوراقی که برای اجرای طرح‌های قطار شهری و حمل‌ونقل شهری منتشر شده باشند، به نسبت ۵۰ درصد مشارکت می‌کند.

در لایحه بودجه سال ۱۴۰۲ به‌جز این ۱۰ هزار میلیارد تومان دولت اجازه انتشار ۱۲ هزار میلیارد تومان اوراق مشارکت را به شهرداری‌ها و سازمان‌های وابسته داده است تا با تأیید وزارت کشور و تضمین شهرداری برای بازپرداخت اصل و سود اوراق را برای توسعه حمل‌ونقل عمومی و زیر‌ساخت‌های شهری، مدیریت پسماند و نیروگاه‌های زباله‌سوز، بازسازی بافت‌های فرسوده و ساماندهی حاشیه‌نشینی و سکونتگاه‌های غیررسمی منتشر کند. در بودجه سال ۱۴۰۲ شاهد افزایش ۱۵‌درصدی اعتبارات کمک به توسعه و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی هستیم، دولت در بودجه سال ۱۴۰۲ رقم ۵۱۴ میلیارد و ۶۰۰ میلیون تومانی را برای کمک به توسعه و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی پیش‌بینی کرده است. محسن هاشمی، رئیس شورای پنجم شهر تهران درخصوص سهم بودجه ۱۴۰۲ شهرداری تهران معتقد است در بودجه حمل‌ونقل عمومی ظلم وافر دیده می‌شود.

به گفته او به نظر می‌رسد شهرداران و رؤسا و اعضای شوراهای کلانشهرها و علی‌الخصوص شهردار تهران که به نمایندگی از هزار و اندی شهر در هیئت دولت شرکت می‌کند، نتوانسته است سهم اندک شهرداری‌ها مخصوصا حمل‌ونقل عمومی را در بودجه سال ۱۴۰۲ افزایش بدهد. بر اساس تورم چند سال اخیر که بیش از ۴۰٪ است، می‌توان گفت سهم حمل‌ونقل عمومی در بودجه کشور نه‌تنها افزایش نیافته بلکه هر‌سال از آن کاسته می‌شود و به‌صورتی ارزشی نزدیک به صفر پیدا می‌کند؛ چرا‌که افزایش بودجه همیشه کمتر از میزان تورم بوده است. سهم شهرداری‌ها در بودجه ۱۴۰۲ به حدود پنج‌صدم درصد می‌رسد. سهم ساخت متروی تهران در بودجه نزدیک به ۱۰۰ میلیارد تومان است که حتی برای ایجاد ۵۰ درصد یک ایستگاه مترو هم کافی نیست، سهم تأمین تجهیزات متحرک که اولویت جدی تهران است، کمتر از ۱۰۰ میلیارد تومان است که امکان تأمین حداکثر نیمی از یک قطار هفت‌واگنه را خواهد داد.

هاشمی می‌گوید: در بودجه سال آینده پیش‌پرداخت قراردادهای ساخت واگن و حتی واگن ملی دیده نشده است. البته همچنان شهرداری‌ها به انتشار اوراق مشارکت وابسته‌اند که سال‌به‌سال بدهی بانکی شهرداری‌ها را که این روزها از بدهکارترین‌ها هستند، افزایش می‌دهد. نتیجه چنین می‌شود که حمل‌ونقل عمومی به‌هیچ‌وجه در اولویت دست‌اندرکاران و برنامه‌ریزان دولت نیست. بنابراین نباید امیدی داشت که قول‌های شورای شهر ششم و شهرداری تهران برای تأمین تجهیزات متحرک حمل‌ونقل عمومی تحقق یابد. فعلا تنها راه باقی‌مانده فعال‌کردن پیشنهاد نمایندگان برای طرح در کمیسیون‌ها و کمیسیون تلفیق است که امیدوارم اعضای شوراهای شهر و شهرداران نسبت به موضوع فعال‌شده و موی بیشتری از خرس بودجه برای حمل‌ونقل عمومی کلانشهرها به دست بیاورند.

پرویز سروری، رئیس شورای عالی استان‌ها به اصلاح بودجه به نفع شهرداری‌ها امیدوار است او می‌گوید: بودجه کشور قرار بود قبل از ارسال به مجلس به شورای عالی استان‌ها هم داده تا نقطه‌نظرات این شورا هم در منعکس شود اما به دلیل اجلاس شورای عالی استان‌ها ممکن بود تأخیری در ارسال بودجه به مجلس ایجاد شود، د‌رحال‌حاضر کارگروهی ویژه تشکیل می‌شود تا بتوانیم مواردی که مدنظر است در برنامه هفتم و بودجه پیشنهاد دهیم.

ناصر امانی، عضو کمیسیون برنامه‌و‌بودجه شورای شهر تهران می‌گوید: متأسفانه سهم شهرداری‌ها به‌ویژه کلان‌شهر تهران که مشکلات اصلی آن ناشی از پایتخت‌بودن تهران است و حتما باید از محل بودجه ملی در بودجه سال آینده دیده نشده است، از نمایندگان تهران در مجلس استدعا می‌کنیم در بررسی بودجه به این نکته توجه کنند. بار سنگینی بر روی دوش مدیریت شهری قرار گرفته که تنها از طریق اعتبارات ملی به شهرداری و مدیریت شهری این مشکلات قابل‌حل است.

او ادامه می‌دهد: حمل‌ونقل و آلودگی هوا دو دغدغه‌ اصلی ما در تهران است که اخیرا در نامه‌ای به ریاست مجلس و دولت و قوه قضائیه اعلام کردیم در حوزه آلودگی هوا و حمل‌ونقل عمومی چاره‌ای جز عزم ملی وجود ندارد و اگر بخواهند خدای‌ناکرده بودجه امسال هم مثل بودجه‌های دوره‌های گذشته اندک برای مدیریت شهری دیده شود، وضع همین است. ما هیچ تغییری در این دو مشکل اساسی ملی به‌ویژه در تهران نخواهیم داشت.

علیرضا نادعلی، سخنگوی شورای شهر تهران هم درباره بی‌مهری به شهرداری‌ها در بودجه ملی می‌گوید: این موضوع قابل‌قبول نیست، هرچند‌ ما محدودیت‌های منابع و شرایط اقتصادی دولت را درک می‌کنیم‌. تصور آنها این است که شهرداری تهران از منابع پایدار و قابل‌شارژ دائم استفاده می‌کند اما شهر تهران مشکلات خاص خود را دارد، ازجمله کمبود ناوگان حمل‌ونقل عمومی که به‌شدت متوقف کمک دولت است؛ به‌ویژه در وضعیت اورژانسی کنونی و وضعیت آلودگی هوای پایتخت که اصلی‌ترین راه کاهش آن توسعه مترو و اتوبوس است.

محسن پیرهادی، نماینده تهران و رئیس فراکسیون شوراها و مدیریت شهری مجلس هم در گفت‌وگویی به سهم اندک توسعه حمل‌ونقل عمومی در بودجه ۱۴۰۲ اشاره می‌کند و می‌گوید: در ردیف بودجه «اجرای طرح ناحیه کاهش آلودگی هوا برای کاهش آلودگی هوا و توسعه حمل‌ونقل عمومی شهر تهران و دیگر شهرهای دارای آلودگی» میزان اعتبار ۸۱ میلیارد تومان در نظر گرفته است. این اعتبار برابر است با ۵۰ متر متروی شهری‌ یا خرید هشت دستگاه اتوبوس شهری، خب قضاوت درباره چرایی‌عدم نوسازی و بهسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی کاری خیلی سختی نیست، این هزینه برای ساخت ۵۰ متر مترو شهری جوابگوی نیاز کدام شهر است؟ یا با خرید هشت دستگاه اتوبوس شهری می‌توان سیستم حمل‌ونقل داخلی کدام شهر را نوسازی کرد؟

در موردی دیگری برای جایگزینی خودروهای فرسوده ناوگان حمل‌ونقل عمومی در بخش انجام تعهدات و تکالیف قانون هوای پاک ۸۴۰ میلیارد تومان معادل خرید ۸۴ اتوبوس شهری به این جایگزینی اختصاص داده شده است، در ردیف اعتبار حقوق و عوارض گمرکی واردات واگن و تجهیزات شرکت‌های قطار شهری مبلغ ۲۷ میلیارد تومان لحاظ شده است، در‌حالی‌که قیمت خرید یک واگن مترو حداقل ۱۷ میلیارد تومان است، این اعتبار در‌حالی‌که فقط مترو تهران به حداقل دو هزار واگن نیاز دارد، معنایی جز بی‌توجهی به قانون هوای پاک و ضرورت مقابله با آلودگی هوای تهران ندارد.

سید‌احمد علوی، عضو دیگر شورای شهر تهران درخصوص بررسی لایحه بودجه سالانه کشور در پارلمان ملی، می‌گوید: ما در کل سال‌هایی که بودجه مجلس نوشته شده کل اعتبارات مقابله با آلودگی هوا کمتر از نیم‌درصد است. امسال (۱۴۰۱) ما با یکی از بحرانی‌ترین شرایط آلودگی هوا روبه‌رو بودیم که تعطیلی مدارس و ادارات را به دنبال داشت؛ بنابراین انتظار این بود که توجه جدی‌تری به این موضوع صورت گیرد و یک‌بار برای همیشه این موضوع تعیین تکلیف می‌شد. متأسفانه در بودجه ۱۴۰۲، ۴۲ صدم درصدی که سال ۹۸ برای مقابله با آلودگی هوا در نظر گرفته شده بود، به ۲۸ صدم درصد کاهش پیدا کرده است. نه‌تنها بودجه برای مقابله با آلودگی هوا افزایش پیدا نکرده بلکه کاهش هم یافته است؛ باوجود اینکه عوارض شماره‌گذاری خودرو‌های وارداتی را ۴۰۰ درصد افزایش داده است. ۴۰ درصد از همین بودجه نیم‌درصدی مقابله با آلودگی هوا را نیز طبق معمول در بودجه‌های متفرقه برده‌اند.

او ادامه می‌دهد‌: اشکال بودجه‌های متفرقه این است که قابل پایش و رصد نیستند و ما اگر به‌عنوان نماینده مردم بخواهیم آن ۴۰ درصد را نظارت کنیم، قادر نخواهیم بود. در بودجه ۱۴۰۲، پنج‌هزار برای هزارو۲۰۰ شهر در نظر گرفته شده که سه‌هزار آن مستقیم بوده و قابل رصد و مدیریت است. حال باید دید که این سه‌هزار بین هزارو 200 شهر چگونه قابل‌تقسیم است؟ بودجه در نظر گرفته‌شده برای کاهش آلودگی هوای تهران، ۸۱ میلیارد تومان است. ما با این بودجه می‌توانیم ۵۰ متر مترو بسازیم یا هشت دستگاه اتوبوس تهیه کنیم! کسری اتوبوس ما برای شهر تهران پنج‌هزار دستگاه است و دولت با این لایحه بودجه فقط هزینه تهیه هشت دستگاه اتوبوس را متقبل شده است. در قانون هوای پاک و جایگزینی خودروهای فرسوده پیشنهاد دولت ۸۴۰ میلیارد تومان است که ما با این مبلغ قادر به خرید ۸۴ عدد اتوبوس خواهیم بود. در ردیف اعتبار حقوق و عوارض گمرکی که برای واگن و تجهیزات قطارهای شهری استفاده می‌کنیم، برای شهر تهران ۲۷ میلیارد تومان در نظر گرفته شده در‌حالی‌که قیمت هر واگن ۱۷ میلیارد تومان است. مجلس اگر پیشنهاد دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۲ را مصوب کند، هیچ اتفاقی در شهر تهران و در موضوع اول آن یعنی مقابله با آلودگی هوا نخواهد بود. براساس تجربه سال‌های گذشته به نظر نمی‌آید در مجلس سهم بیشتری به شهرداری تهران از بودجه ملی برسد و تهران همچنان از حمایت‌های دولتی در این حوزه محروم خواهد ماند .