پرونده‌ای ویژه برای بررسی پیامدهای انتخابات ترکیه در منطقه فردا احتمالا تکلیف اردوغان روشن می‌شود، می‌رود یا می‌ماند؟
آزمون آنکارا
ترکیه در حال آماده‌شدن برای انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی فردا است. به مناسبت صدمین سالگرد جمهوری این کشور (ترکیه)، انتخابات فردا از اهمیت زیادی برای ارزش‌های نمادین برخوردار است. در‌عین‌حال نتایج این انتخابات پیامدهای مشخصی را برای آینده ترکیه دارد؛ ازاین‌رو این باور صحیح است که انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه را با توجه به رویکردی که برای آن نسبت به آینده تحلیل می‌شود، باید به‌‌مثابه یک رفراندم عمومی و همه‌پرسی در نظر گرفت.
عبدالرحمن فتح‌الهی: ترکیه در حال آماده‌شدن برای انتخابات ریاست‌جمهوری و پارلمانی فردا است. به مناسبت صدمین سالگرد جمهوری این کشور (ترکیه)، انتخابات فردا از اهمیت زیادی برای ارزش‌های نمادین برخوردار است. در‌عین‌حال نتایج این انتخابات پیامدهای مشخصی را برای آینده ترکیه دارد؛ ازاین‌رو این باور صحیح است که انتخابات ریاست‌جمهوری ترکیه را با توجه به رویکردی که برای آن نسبت به آینده تحلیل می‌شود، باید به‌‌مثابه یک رفراندم عمومی و همه‌پرسی در نظر گرفت. در‌این‌بین هر دو ائتلاف اصلی رقیب (اردوغان و قلیچدار اوغلو)، به دلیل فقدان انسجام ایدئولوژیک از ارائه راهکار و تدوین مسیر مناسب برای خروج ترکیه از بحران برخوردار نیستند. در این انتخابات رجب طیب اردوغان برای پیروزی باید بیش از 26 میلیون رأی را که در سال 2018 به دست آورده بود، دوباره کسب کند. مشکل اما این است که ترکیه با یک صحنه سیاسی کاملا متفاوت حتی متضاد از گذشته مواجه است که این کار را برای رقبا بسیار دشوارتر از قبل می‌کند. تأثیر کودتای نافرجام جولای 2016 و تأسی جامعه و افکار عمومی به حزب عدالت و توسعه مدت‌هاست رنگ باخته و دیگر پارامتر تعیین‌کننده‌ای نیست. موج ناسیونالیسمی اکنون جریان و کارکردی عکس پیدا کرده است. مخالفت و حضور ملی‌گرایان رشد فزاینده‌ای به خود گرفته و به همین دلیل این ارزیابی وجود دارد که چندین حزب ملی‌گرا بتوانند پایگاه آرای متحد راست افراطی یعنی حزب حرکت ملی ترکیه (MHP) و دولت باغچلی را بشکنند.
در‌عین‌حال اقتصاد ترکیه با تورم دو‌رقمی و افزایش قیمت مواد غذایی وارد یک بحران بزرگی شده است که با وجود تمام وعدها به نظر می‌رسد در میان‌مدت بر زندگی مردم ترکیه سایه خود را خواهد داشت. در این بین بدشناسی رقبا در هم‌زمانی کارزارهای انتخاباتی با وقوع زلزله ششم فوریه 2023/ 17 بهمن 1401 هم به ریزش بخشی از بدنه آرای آنها منجر خواهد شد تا جایی که می‌گویند زلزله 96 روز پیش، بر پایگاه رأی ثابت 30 تا 35 درصدی حزب حاکم عدالت و توسعه تأثیر دارد.
میزان بالایی از انتقادات و حتی خشم زیادی به موازین ساخت‌وساز در مناطق زلزله‌زده وجود دارد که احیانا بر حضور مردم تأثیر بگذارد. با توجه به انتقاداتی که از واکنش به زلزله، حداقل در فضای مجازی صورت گرفته است و کماکان با شدت ادامه دارد، به نظر می‌رسد که بسیاری در مناطق زلزله‌زده هم ناامید شده‌اند و در نتیجه تمایل کمی به رأی دوباره را در این مناطق خواهند داشت. مهم‌‌تر از همه برای انتخابات فردا، جریان‌های اپوزیسیون بیش از همیشه متحدتر شده‌اند. شش حزب مخالف تحت پرچم اتحاد ملت و انتخاب کمال قلیچدار اوغلو، رهبر CHP به عنوان کاندیدای مشترک ریاست‌جمهوری و کسب حمایت حزب کردگرای HDP گرد هم آمده‌اند. اکنون شاهد یک صحنه جنگ تمام‌عیار برای پیرزوی یکی از این دو چهره (اردوغان - اغلو) خواهیم بود.
ولی فارغ از اینکه نتیجه انتخابات به سود رجب‌طیب اردوغان یا کمال قلیچدار تمام شود، سؤال مهم‌تری که باید روی آن تمرکز کرد، این است که اهمیت این انتخابات و تأثیر نتایج آن بر امنیت و منافع کشورهای منطقه چگونه خواهد بود؟ آیا پیروزی مجدد رجب‌طیب اردوغان یک سناریوی ایدئال است یا به عکس، کشورهای منطقه باید خود را مهیای فضای جدید به‌واسطه پیروزی کمال قلیچدار اوغلو کند و پیروز جریان اپوزیسیون برای آنها بهتر خواهد بود؟
برای پاسخ دقیق به این سؤال‌ها باید نگاه عمیق‌تری به سیاست خارجی ترکیه در سال‌های اخیر داشت. در این رابطه آنکارا دو گرایش متفاوت و حتی متضاد را به‌طور هم‌زمان در سیاست خارجی خود پی گرفته است. از یک طرف نزدیکی با روسیه و همکاری گسترده با مسکو در ابعاد مختلف از حوزه سیاسی و دیپلماتیک تا حوزه تجاری، اقتصادی و حتی نظامی و دفاعی را شاهدیم اما اردوغان در یک چرخش آشکار و به موازات حفظ روابط با روس‌ها سعی کرد با حضور در طرح مشترک واشنگتن - تل‌آویو که با همکاری اعراب در‌حال انجام است وارد نوعی از همکاری جدی با جریان غرب‌گرا در تعیین معادلات منطقه خاورمیانه شود.
در کنار آن باید خاطرنشان کرد که ترکیه در جنگ اوکراین نیز با وجود مناسباتی که با روسیه برقرار کرده بود، چندان در جبهه مسکو قرار نگرفت و تلاش داشت ضمن فروش تجهیزات و سلاح به اوکراین و حمایت از کی‌یف، نقش یک میانجی‌گر و واسط را برای برقراری صلح و پایان جنگ ایفا کند. حال با درنظرگرفتن چنین سیاست خارجی‌ای که از جانب ترکیه ترسیم شده، باید به این مسئله نیز اشاره کرد که آنکارا به اهمیت و ارزش ذاتی حفظ، تداوم و بهبود روابط دوجانبه و منطقه‌ای با تهران هم واقف است؛ ازاین‌رو در این دو دهه که اردوغان در رأس هرم قدرت بوده است، نه ترکیه به سمت اتخاذ سیاست‌هایی رفت که بخواهد روابط با ایران را متزلزل کند و نه تهران چنین تمایلی پیدا کرد که روابط با آنکارا دچار خدشه شود. با این‌حال منازعات و تضادهای منطقه‌ای ایران و ترکیه در قبال تحولات منطقه‌ای از سوریه و عراق تا قفقاز و قره‌باغ و همچنین برخی موضوعات امنیتی، همواره سطحی از چالش‌ها و موانع را در بهبود روابط و تقویت مناسبات نشان داده که هیچگاه البته نتوانسته‌اند خلیلی در رابطه دیپلماتیک و قدیمی این دو کشور ایجاد کنند. به همین دلیل عمده کارشناسان روابط ترکیه و ایران را ملغمه‌ای از همکاری و تضاد منافع می‌دانند. اکنون پیروزی احتمالی کمال قلیچدار اوغلو چه تغییری در ریل‌گذاری این مناسبات خواهد داشت؟ آیا روی‌کارآمدن رئیس‌جمهور جدید و دولتی تازه‌نفس در ترکیه برای ایران فرصت است یا تهدید؟ از طرف دیگر آیا به گفته طیفی از محافل پیروزی مجدد اردوغان را باید تأمین‌کننده منافع تهران دانست؟ این پرونده سعی کرده بدون جهت‌گیری خاصی پاسخ‌های کارشناسی و تحلیلی به پرسش‌های فوق بدهد که هیچ کدام نشان دهنده خط و سیر سیاست‌های رسمی نخواهد بود. قطعا ایران بدون در نظر گرفتن سیاست خاصی در نهایت حامی انتخابات مردم ترکیه است و از آن حمایت خواهد کرد.
