عضویت کی‌یف در ناتو: شاید وقتی دیگر

در آخرین روز نشست سالانه سران کشورهای عضو ناتو در شهر ویلنیوس پایتخت لیتوانی که ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهوری اوکراین نیز در آن حضور داشت، ینس استولتنبرگ دبیر کل پیمان آتلاتنیک شمالی (ناتو)، از تشکیل شورای «اوکراین‌ - ناتو» خبر داد. این در حالی است که اوکراین همچنان بی‌صبرانه در انتظار عضویت در پیمان ناتو است. این اظهارات پس از آن مطرح شد که سران ناتو با تعیین جدول زمانی برای عضویت اوکراین در این پیمان نظامی مخالفت کردند و چشم‌انداز مشخصی برای عضویت اوکراین مشخص نکردند و این مسئله خشم رئیس‌جمهور اوکراین را برانگیخت.

ناتو در زمانی مسئله تأسیس شورای اوکراین‌‌ - ناتو را مطرح می‌کند که کی‌یف امید پیوستن به ناتو را حداقل در حال حاضر، از دست داده است؛ به‌ویژه اینکه کشورهای عضو ناتو هنوز در این زمینه اتفاق‌ نظر ندارند و جو بایدن، رئیس‌جمهوری ایالات متحده، معتقد است که «کی‌یف در حال حاضر برای پیوستن به ناتو آماده نیست». جو بایدن پیش‌تر گفته بود تا زمانی که اوکراین در حال جنگ با روسیه است، امکان پیوستن کی‌یف به ناتو وجود ندارد، چون طبق اساسنامه این سازمان باقی کشورهای عضو را نیز عملا در وضعیت جنگی قرار خواهد داد. متیو میلر، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا هم تأکید کرده است که اوکراین در حال حاضر به ناتو نمی‌پیوندد تا آمریکا به درگیری مستقیم با روسیه وارد نشود.

بااین‌حال اوکراین از این اجلاس دور نخواهد ماند و آن را دست خالی ترک نخواهد کرد؛ زیرا یکی از اولویت‌های مهم اجلاس ویلنیوس تشکیل شورای اوکراین - ناتو است که برای اولین بار روز گذشته برگزار شد. به گزارش اسکای‌نیوز، استولتنبرگ دبیر کل ناتو گفت که این شورا به عنوان بستری برای کی‌یف و ۳۱ عضو ناتو عمل خواهد کرد و زمینه را برای «مشاوره و تصمیم‌گیری مشترک» و هموارکردن مسیر دعوت اوکراین به جلسات حل بحران‌ و گسترش همکاری با ناتو فراهم خواهد کرد. کارشناسان نظامی بر این باورند که شورای اوکراین‌‌‌ - ناتو گامی مهم در راستای فراهم‌کردن زمینه پیوستن اوکراین به ناتو است. افزون بر آن، کی‌یف برای مقابله با روسیه کمک‌های نظامی قابل‌توجهی از کشورهای عضو ناتو دریافت خواهد کرد و چنین اقدامی می‌تواند شانس پیروزی اوکراین در رویارویی با روسیه را افزایش دهد.

شورای جدید اوکراین‌-ناتو جایگزین کمیته ناتو‌‌-اوکراین خواهد شد. البته کمیته مزبور در سال ۱۹۹۷ تشکیل شد و بر اساس آن اوکراین در چارچوب «اعضای ناتو+۱» فعالیت می‌کرد. دبیر کل ناتو معتقد است شکل جدید همکاری با اوکراین فرصت‌های بیشتری برای همکاری فراهم می‌کند و می‌تواند برای رسیدگی به موضوع‌های خاصی مانند امنیت سایبری یا قابلیت همکاری میان طرف‌ها کمیته‌های فرعی ایجاد کند.

از سوی دیگر، امیلی فریس، پژوهشگر اندیشکده خدمات متحد سلطنتی در لندن، به تایم گفت: تشکیل شورای اوکراین‌‌ - ناتو، به کی‌یف برای حضور در نشست‌های ناتو سهم بیشتری می‌دهد. افزون بر آن، ناتو امتیازهای اضافی بیشتری به کی‌یف می‌دهد و همان‌گونه که درخواست‌های فنلاند و سوئد را از الزامات گسترده شروط عضویت معاف کرد، از الزامات شروط عضویت برای اوکراین نیز چشم‌پوشی خواهد کرد.

ویلیام آلبرکی، مقام سابق ناتو و مدیر برنامه‌های راهبردی و تسلیحاتی مؤسسه بین‌المللی مطالعات راهبردی مستقر در لندن هم گفت: با وجود اینکه برخی کشورهای عضو ناتو از جمله ایالات متحده بر این باورند که اوکراین هنوز برای عضویت در ناتو آماده نیست، شورای مشترک اوکراین‌-‌ناتو گامی مهم برای گسترش همکاری در مرحله آینده به شمار می‌رود. او تأکید کرد: «ناتو به حمایت نظامی از اوکراین برای رویارویی با تهدید روسیه متعهد است و هرگز کی‌یف را در چنگ مسکو رها نمی‌کند».

رئیس‌جمهوری اوکراین که برای شرکت در اجلاس ناتو در ویلنیوس لیتوانی حضور داشت، موضع متحدان خود در ناتو را به معنی «عقب‌افتادن» عضویت اوکراین در ناتو برای مدت نامعلوم می‌داند. زلنسکی خودداری ناتو از مشخص‌کردن جدول زمانی برای عضویت اوکراین را «مضحک و بی‌سابقه» خوانده است.

در همین حال، استولتنبرگ تأکید کرد که اوکراین زمانی که کشورهای عضو «موافقت کنند و شرایط مورد نظر تأمین شود» به ناتو می‌پیوندد. او گفت که روند عضویت اوکراین به این سازمان از دو مرحله به یک مرحله کاهش یافته و این موضوع مسیری روشن را برای عضویت در ناتو پیش پای اوکراین گذاشته است. به گفته استولتنبرگ این اولین بار است که ناتو لزوم وجود «یک برنامه اقدام» را در روند عضویت این سازمان حذف کرده است. عضویت در ناتو می‌تواند چند دهه به طول بینجامد و با وجود تسهیلاتی که ناتو برای عضویت اوکراین مشخص کرده، نبود برنامه زمانی در این زمینه کی‌یف را ناخرسند کرده است.

به گفته دبیر کل ناتو مدرنیزه‌شدن مؤسسات و سازمان‌های دفاعی و امنیتی اوکراین و تقویت دولت‌مداری و مبارزه با فساد در این کشور از شروط لازم برای عضویت کی‌یف در ناتو است. به گفته استولتنبرگ این شرایط درباره تمامی کشورهایی که به سازمان پیمان آتلانتیک شمالی پیوسته‌اند صادق است.

او در عین حال با تأکید بر لزوم سرمایه‌گذاری بیشتر در زمینه دفاعی گفت ناتو می‌خواهد ۳۰۰ هزار نیروی دفاعی در حد اعلای آمادگی داشته باشد و انتظار دارد که سال آینده تعداد کشورهای عضو این سازمان که دو درصد از تولید ناخالص داخلی خود را به بودجه دفاعی خود اختصاص می‌دهند، بیشتر شود.

ولودیمیر زلنسکی در یک سخنرانی در مرکز ویلنیوس در کنار رهبر لیتوانی گفت کشورش ناتو را قدرتمندتر خواهد کرد. او در میان جمعیتی که برای شنیدن صحبت‌های او جمع شده بودند تأکید کرد ناتو به امنیت اوکراین کمک می‌کند و افزود که اوکراین به ناتویی معتقد است که «تعلل به خرج نمی‌دهد و وقت تلف نمی‌کند». لیتوانی در کنار چند کشور دیگر اروپای شرقی و مرکزی، از متحدان پروپاقرص اوکراین در جنگ روسیه علیه این کشور بوده است. 

روز گذشته اعضای گروه هفت (آمریکا، بریتانیا، فرانسه، کانادا، آلمان، ایتالیا و ژاپن) در آخرین روز نشست ناتو طرحی برای تعهد درازمدت به امنیت اوکراین ارائه کردند. رئیس‌جمهوری اوکراین هم در اولین واکنش به این طرح گفت که بهترین تضمین امنیتی برای کشورش را «عضویت در ناتو» می‌داند. او ابراز اطمینان کرد که اوکراین پس از پایان جنگ کنونی به عضویت سازمان پیمان آتلانتیک شمالی درخواهد آمد. ولودیمیر زلنسکی تأکید کرد که «تضمین‌های امنیتی» گروه هفت به کشورش نمی‌تواند جایگزینی برای عضویت اوکراین در ناتو محسوب شود.

رئیس‌جمهوری اوکراین با این حال از «تضمین‌های امنیتی» گروه هفت به کشورش استقبال کرد. او اظهار داشت: «تضمین‌های امنیتی بسیار برای مردم اوکراین مهم است، اینها تضمینی برای عضویت اوکراین در ناتو است نه جایگزین آن». ولودیمیر زلنسکی افزود که بهترین تضمین برای کشورش را «عضویت در ناتو» می‌داند. او ابراز اطمینان کرد که اوکراین پس از پایان جنگ کنونی به عضویت سازمان پیمان آتلانتیک شمالی در خواهد آمد.

آماندا اسلوت، مشاور جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا در امور اروپایی درباره طرح گروه هفت گفت: «این بیانیه چندجانبه سیگنالی معنادار به روسیه می‌فرستد مبنی بر اینکه زمان به نفع این کشور پیش نمی‌رود». او افزود که طرح گروه هفت به اوکراین کمک خواهد کرد تا ارتشی داشته باشد که هم در مقابل حمله احتمالی در آینده بتواند از کشور دفاع کند و هم جنبه «بازدارندگی» داشته باشد. سران کشورهای عضو گروه هفت در نشستی مشترک با ولودیمیر زلنسکی از این طرح رونمایی کردند. 

این در حالی است که رهبران کشورهای عضو ناتو نیز در اولین روز اجلاس خود تأکید کرده بودند که «آینده اوکراین» در ناتو رقم خواهد خورد. در همین راستا قرار است روند عضویت اوکراین در سازمان آتلانتیک شمالی تسریع شود. با این حال رئیس‌جمهوری اوکراین عدم تعیین جدول زمانی برای عضویت کشورش در ناتو را «مضحک» خوانده است. آمریکا و آلمان پیش از این ضمن رد عضویت اوکراین هم‌زمان با جنگ در این کشور هشدار داده بودند که چنین تصمیمی ۳۱ کشور عضو ناتو را به طور مستقیم درگیر مناقشه کنونی خواهد کرد.