جشنی برای پایان یک کودتا

هفتمین سالگرد گرامیداشت «روز دموکراسی و اتحاد ملی ترکیه» که مردم ترکیه در مقابل کودتاگران در 16 جولای 2016 ایستادند و آنها را شکست دادند، برگزار شد. مراسمی که طی این سال‌ها بارها تکرار شده است. در شب 15 جولای نیز همه‌ساله در سراسر ترکیه از بلندگوی همه مسجدها بانگ دعا سر داده می‌شود و یاد مبارزه برای دموکراسی گرامی داشته می‌شود. نهادهای مختلف ترکیه نیز همه‌ساله در اقدامی هماهنگ و گسترده، فیلم‌ها، ویدئوها، کلیپ‌ها و مستندهای ترکی و انگلیسی که به تشریح گروه فتح‌الله گولن و تأکید بر مقاومت ملت، مبارزه دولت و پیروزی دموکراسی می‌پردازد، در سراسر این کشور پخش می‌کنند.

فشار بر مخالفان دولت

گولن میلیاردر، واعظ مسلمان و بنیان‌گذار این گروه که در سال‌های دهه ٢٠٠٠ برای کسب قدرت به اردوغان کمک کرده بود و هم‌اکنون در آمریکا سکونت دارد، اکنون «خائن» نامیده می‌شود و از پایان دسامبر سال ٢٠١٣ هوادارانش تحت تعقیب قضائی قرار گرفته‌اند.

اقدامات اردوغان علیه هواداران گولن در هفت سال گذشته قربانیان زیادی داشته است. بازداشت روزنامه‌نگاران، وکلا و سیاست‌مداران، اخراج از بخش خدمات عمومی، ارتش و دستگاه‌های امنیتی و تعقیب و آزارهای قضائی وضعیتی بی‌سابقه در جامعه به ‌وجود آورده است. حتی امواج سرکوب ناشی از کودتاهای نظامی بین سال‌های ١٩٦٠ و ١٩٨٠ تا این حد گسترده نبوده است. امروز هزاران نفر از مخالفان در حالت بلاتکلیفی به‌ سر می‌برند. از آگوست ٢٠١٦، روزنامه رسمی فهرست نام‌های آنان را منتشر می‌کند. هر ماه بین دو تا سه هزار نفر متهم به تبانی با سازمان‌های تروریستی می‌شوند که به استناد ماده ٣٠١ قانون جزا مورد تعقیب قرار خواهند گرفت. مجازات مقرر در این ماده که شش ماه تا دو سال زندان است، شامل کسانی می‌شود که از «ملت ترک»، «دولت» و «نهادها» انتقاد کند.

از سوی دیگر طرفداران گولن، در بسیاری از کشورهای جهان، فعالیت آزادانه بانکی، تبلیغاتی و فرهنگی دارند و می‌توانند علیه دولت ترکیه فعالیت کنند. گفته می‌شود گروه گولن، هنوز هم در بیش از 30 کشور جهان دارای سازماندهی، نفوذ، منابع مالی و نهادهای آموزشی و فرهنگی است. این گروه در آمریکا نیز به فعالیت‌های خود ادامه می‌دهد و با وجود اصرار مکرر آنکارا، واشنگتن حاضر نشده فعالیت‌های گروه گولن را محدود کند.

مواضع اردوغان در زمینه کودتا

اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، در مراسم «قهرمانان قرن ترکیه» که به مناسبت 

«۱۵ جولای؛ روز دموکراسی و اتحاد ملی» برگزار شد، ضمن تشکر از تمام قهرمانان تاریخ ترکیه، اعلام کرد امروز ۸۵ میلیون نفر در هفتمین سالگرد ۱۵ جولای همه با هم یک‌دل و یک‌صدا هستیم. در هفتمین سالگرد ۱۵ جولای اعلام می‌کنم که اجازه نمی‌دهیم این روز فراموش شود، چه هفت سال از آن بگذرد چه ۷۰ سال. در آن شب تاریخی که عزم و اراده ملت، استقلالمان را نجات داد، همان‌گونه که خائنان فتو را شناختیم، حامیان آنها را نیز در حافظه‌مان ثبت کردیم. هدف کودتاگران تفرقه‌اندازی میان ملت و ارتش بود. کسانی که نمی‌توانند مفهوم ۱۵ جولای را درک کنند، نمی‌توانند موضع شریف این ملت را که حامی دزد، چپاولگر، کودتاگر نیست، بفهمند.

اردوغان نمی‌تواند خشم خود را از وقوع این کودتای نافرجام پنهان کند. او اعتقاد دارد در 15 جولای کشور با یک اقدام برای اشغال که در ظاهر به‌شکل کودتا بود، مواجه شد. این کودتا حقله زنجیره حملات گروه تروریستی فتح‌الله گولن بود که با توطئه‌های مختلف برای تصرف دولت و حکومت، اراده ملت را هدف قرار داد. به‌باور اردوغان، این گروه که طرح‌های خیانت‌آمیز آن بارها با مبارزه دولت و حمایت ملت ترکیه مختل شده بود، به‌عنوان آخرین چاره اقدام به کودتا کرد و اعضای گروه در شب کودتا سلاح، تانک و جنگنده‌هایی را که ملت به آنها امانت داده بود، به کار بردند. این پیروزی پیام و درس بسیار مهمی‌ بود.

آسیب‌دیدگان کودتا

کودتاگران تلاش داشتند با کودتا زمام امور را به‌ دست بگیرند که شکست خوردند. کودتایی که 251 نفر قربانی داشته و بیش از دو هزار نفر زخمی شدند.

گفته می‌شود یک سرگرد خلبان هلیکوپتر با حضور در مقر سازمان اطلاعات، نقشه گروه مخالف اردوغان را گزارش داد. کودتایی که در آن، گروهی از ژنرال‌های تحت امر «فتح‌الله گولن»، با تانک به خیابان آمدند تا به روال دیگر کودتاهای تاریخ معاصر ترکیه، سیاست‌مداران را به زندان فرستاده و خود قدرت را در دست بگیرند. در شب کودتا در ترکیه، هواپیماهای جنگنده به‌ دستور کودتاگران بر فراز شهرها به پرواز درآمدند.

سیاست آنکارا در پاک‌سازی نهادها و سازمان‌های دولتی از اعضا و وابستگان گروه گولن، اپوزیسیون مستقر در آمریکا ادامه دارد. فردای آن روز صد روزنامه‌نگار دستگیر شدند. تاکنون هزاران نفر از نظامیان و کارمندان مرتبط با شبکه گولن اخراج شده‌اند، صدها نفر از آنان به زندان رفته‌اند و البته صدها نفر دیگر نیز فراری هستند. این آمارها بین 95 تا 115 هزار تخمین زده می‌شود.

با وجود گذشت هفت سال از کودتا، هنوز برخی از ابعاد کودتا مبهم مانده است. بخش مهمی از اعضای این شبکه همچنان حتی در نیروهای مسلح ترکیه حضور دارند. دولت ترکیه معتقد است سازمان سیا و گروهی از سیاست‌مداران آمریکا، در پشت صحنه این کودتا قرار داشتند؛ اما جزئیات این پشتیبانی، هرگز به‌طور کامل روشن نشد. برای اولین‌بار، شهردار واشنگتن روز 15 جولای را به‌عنوان روز دموکراسی ترکیه به‌رسمیت شناخته‌ است و این می‌تواند نشانه‌ای جدید از همراهی و تعامل آمریکا با ترکیه باشد. گروهی معتقدند حمایت ضمنی آمریکا، عامل اصلی کودتا نبوده و مهم‌ترین خطای دولت اردوغان و حزب عدالت و توسعه این بوده که عملا کل دولت، منابع، کشور، پست‌ها و همه‌چیز را با گولن تقسیم کرده و به آنها اجازه داده بود که در همه نهادها قدرت داشته باشند. کودتاگران، صرفا روی قدرت نظامی و به‌میدان‌آوردن ارتش حساب باز کرده و مطلقا به واکنش مردم توجهی نکرده بودند.