استقبال مسکو و واشنگتن از بیانیه ‌خنثی

نشست سران گروه ۲۰ روز گذشته به پایان رسید و روسیه و آمریکا با تحسین بیانیه خنثی این نشست درباره جنگ اوکراین، هند را ترک کردند و نارندرا مودی، نخست‌وزیر هند نیز در روز پایانی این نشست پس از تصویب رسمی بیانیه مشترک گروه ۲۰ و واگذاری ریاست این گروه به برزیل، پایان این نشست را اعلام کرد. بزرگ‌ترین اقتصادهای جهان در نشست خود در دهلی نو بیانیه مشترکی منتشر کردند که روسیه را به‌ دلیل جنگ اوکراین محکوم نمی‌کند، اما بر رنج انسانی ناشی از جنگ تأکید می‌‌کند و از تمام کشورها می‌خواهد برای گسترش قلمرو متوسل به زور نشوند. به گزارش رویترز، سوتلانا لوکاش، نماینده روسیه در نشست گروه ۲۰ گفت: «همه چیز به‌ شکلی متعادل انعکاس پیدا کرد. همه اعضای گروه ۲۰ توافق کردند که برای صلح، امنیت و رفع مناقشه در سراسر جهان، یکسان و یکپارچه عمل کنند». لاوروف هم در سخنانی گفت: «به بحران اشاره می‌شود، اما به صورت کلی درباره همه درگیری‌ها و مواردی که بر اساس منشور سازمان ملل حل‌وفصل شده است». او گفت: «این پاراگراف بیشتر درباره واقعیت‌های ژئوپلیتیکی به‌طور کلی است، همچنین درباره نکته مهم برای رسیدن به امنیت غذایی. این بند کاملا منعکس‌کننده موقعیت ماست». وزیر خارجه روسیه گفت: «این واقعیت که کشورهای غربی [که تهاجم روسیه را به‌شدت محکوم کرده‌اند] به این زبان رضایت دادند، گامی در مسیر درست است». در این بیانیه به روسیه اشاره‌ای نشده و زبان به‌کار‌‌رفته در آن هم مبهم است و منتقدان می‌گویند مسکو می‌تواند برای توجیه حفظ اراضی اشغال‌شده اوکراین از آن استفاده کند. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا، به خبرنگاران گفت که این بیانیه «در حمایت از این اصل که کشورها برای تصاحب یک منطقه نباید متوسل به زور شوند یا تمامیت ارضی یا حاکمیت یا استقلال سیاسی سایر کشورها را نقض کنند، خیلی خوب عمل کرده است». آلمان و بریتانیا نیز از این قطع‌نامه تعریف و تمجید کردند، اما اوکراین می‌گوید «چیزی نیست که جای افتخار داشته باشد». در هفته‌های پیش از نشست، احتمال می‌رفت که دیدگاه‌های متضاد در مورد جنگ اوکراین نشست را بر هم بزند؛ کشورهای غربی از اعضای گروه می‌خواستند از مسکو به‌ دلیل حمله به اوکراین انتقاد شود و روسیه می‌گفت جلوی هرگونه قطع‌نامه‌ای که موضعش را منعکس نکند می‌گیرد. روز پایانی این نشست در حالی روز گذشته برگزار شد که جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، عازم ویتنام شده بود و در جلسه آخر نشست غایب بود. کاخ سفید اعلام کرد اطلاعی ندارد که بایدن با سرگی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه، یا لی چیانگ، نخست‌وزیر چین که رهبری هیئت روسیه و چین را بر عهده داشتند، گفت‌و‌گو کرده باشد. شی جین‌پینگ، رئیس‌جمهوری چین و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، در نشست سران گروه ۲۰ شرکت نکردند. لوکاش، نماینده روسیه گفت: «این یکی از دشوارترین نشست‌های گروه ۲۰ در تاریخ 20ساله این مجمع بود. تقریبا ۲۰ روز پیش از نشست و پنج روز اینجا در محل طول کشید تا روی بیانیه توافق شود». او افزود: «این فقط به‌ دلیل برخی اختلاف‌نظرها درباره موضوع اوکراین نبود، بلکه به‌ دلیل اختلاف‌ موضع در مورد تمام مسائل کلیدی بود؛ بیشتر در مورد مسائل تغییرات اقلیمی و گذار به سیستم‌های انرژی کم‌کربن‌». یک مقام اتحادیه اروپا که نخواست نامش فاش شود، روز گذشته گفت جنگ اوکراین بحث‌بر‌انگیزترین موضوع‌ گفت‌و‌گوها بود. او افزود بدون رهبری هند و مداخله برزیل و آفریقای جنوبی، رفع اختلاف ممکن نبود. لوئیس ایناسیو لولا دا سیلوا،‌ رئیس‌جمهور چپ‌گرای برزیل که ریاست سال آینده گروه ۲۰ را رسما از ماه دسامبر بر عهده می‌گیرد، گفت که برای «ساختن جهانی عادلانه و سیاره‌ای با توسعه پایدار» تلاش خواهد کرد. او گفت در دوران ریاست خود بر گروه ۲۰ در سال ۲۰۲۴ مقابله با فقر، توسعه پایدار و اصلاح حکمرانی جهانی در سازمان‌هایی مانند صندوق جهانی پول و شورای امنیت سازمان ملل را در اولویت قرار خواهد داد. لولا دیروز در یک مصاحبه گفته بود ولادیمیر پوتین،‌ رئیس‌جمهوری روسیه که به دلیل جنگ اوکراین متهم به جنایت جنگی شده است، در صورت شرکت در نشست سال آینده گروه ۲۰ در ریودوژانیرو، بازداشت نخواهد شد. نشست «گروه 20» امسال برای اولین بار در هند برگزار شد و اتحادیه آفریقا به‌عنوان یک عضو دائمی این گروه مورد استقبال قرار گرفت. رهبران گروه ۲۰، امسال هم مثل سال گذشته که پوتین حضور نداشت، از گرفتن عکس دسته‌جمعی مشهور که هر سال گرفته می‌شد خودداری کردند. گفته شده عکسی که همه رهبران حاضر در محل بنای یادبود مهاتما گاندی گرفتند، به‌عنوان «عکس گروهی» رهبران گروه ۲۰ در نشست دهلی منتشر شده است.

سفر بایدن به ویتنام

جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا، روز گذشته و در آخرین روز نشست گروه 20، با ترک هند، با هدف تعمیق همکاری‌ها به ویتنام سفر کرد. سفر رئیس‌جمهوری ایالات متحده به ویتنام در سایه نگرانی از افزایش حضور چین در منطقه اتفاق می‌افتد و انتظار می‌رود مذاکراتی در زمینه تراشه‌های نیمه‌رسانا و مواد معدنی کمیاب از محورهای اصلی این گفت‌وگوها باشد. جو بایدن با نگوین فو ترونگ، رهبر حزب کمونیست حاکم این کشور، دیدار کرد تا طرح «مشارکت استراتژیک جامع» را که بالاترین سطح روابط دیپلماتیک هانوی است، امضا کند. جان فاینر، معاون مشاور امنیت ملی آمریکا، درباره سفر جو بایدن به ویتنام به خبرنگاران گفت که انتظار می‌رود دو طرف همکاری جدیدی در زمینه نیمه‌‌رساناها اعلام کنند. او تأکید کرد آنها درباره مواد معدنی کمیاب مورد استفاده در ساخت دستگاه‌های با فناوری بالا مانند گوشی‌های هوشمند و باتری ماشین‌های الکتریکی نیز گفت‌وگوهای مفصلی خواهند داشت. ایالات متحده می‌گوید ویتنام با داشتن دومین ذخایر بزرگ معدنی کمیاب در جهان پس از چین، نقشی کلیدی در جهان ایفا می‌کند. این دیدار پس از آن انجام می‌شود که ماه گذشته جو بایدن درباره محدودیت سرمایه‌گذاری ایالات متحده در فناوری چینی در زمینه‌های حساس از‌جمله نیمه‌رساناها، محاسبات کوانتومی و هوش مصنوعی اقدام کرد. برای ویتنام نیز ارتقای روابط دیپلماتیک شایان توجه است؛ زیرا این کشور تنها با روسیه، هند، کره جنوبی و چین روابط سطح بالایی دارد. اگرچه ویتنام مراقب است بین واشنگتن و پکن طرف هیچ‌کدام را نگیرد، در نگرانی‌های ایالات متحده درباره گسترش نقش همسایه‌اش در دریای مورد مناقشه جنوب چین شریک است. نشریه نیویورک‌تایمز درست پیش از سفر جو بایدن گزارش داد که ویتنام علی‌رغم تحریم‌های ایالات متحده، مخفیانه در حال تدارک خرید تسلیحات از روسیه است. در این گزارش به سند وزارت دارایی ویتنام اشاره شده است که برنامه‌هایی را برای تأمین مالی خرید تسلیحات از کرملین از طریق یک پروژه مشترک نفت و گاز در سیبری بیان می‌کند. جان فاینر، معاون مشاور امنیت ملی آمریکا، به خبرنگاران گفت واشنگتن روابط نظامی با‌ سابقه چندین دهه‌ای ویتنام با روسیه را تأیید می‌کند. او در همین حال به «ناراحتی فزاینده‌ ویتنامی‌ها از این رابطه» اشاره و تأکید کرد: «شراکت جدید به هانوی کمک می‌کند از شراکت‌های قبلی دور شود و به ویتنام اجازه می‌دهد منابعش را از ایالات متحده و متحدان آمریکا تأمین کند». سفر جو بایدن به ویتنام با برخی از انتقادهای دیگر نیز مواجه شده است؛ زیرا این کشور آسیای جنوب شرقی سابقه بدی در زمینه حقوق بشر دارد. به گزارش دیده‌بان حقوق بشر، منتقدان دولت در ویتنام پس از محاکمات ناعادلانه با ارعاب، آزار و احکام‌ زندان مواجه می‌شوند و از شکنجه پلیس برای گرفتن اعتراف هم گزارش‌هایی وجود دارد. در حالی که بایدن اغلب از سوابق حقوق‌بشری چین انتقاد می‌کند، در مورد ویتنام تا حد زیادی سکوت اختیار کرده است. جیک سالیوان، مشاور امنیت ملی آمریکا، پیش از سفر بایدن گفت که او مسائل مربوط به «آزادی بیان، آزادی مذهب و دیگر حقوق اساسی بشر» را هم با ویتنام مطرح خواهد کرد.