سوئد یک گام نزدیک‌تر به ناتو

ترکیه گام بلندی در مسیر تأیید عضویت سوئد در ناتو برداشت. کمیته روابط خارجی پارلمان ترکیه با درخواست سوئد برای پیوستن به ناتو موافقت کرد و این کشور شمال اروپا را یک گام دیگر به عضویت در این ائتلاف نظامی نزدیک‌تر کرد. این اقدام گام بلندی در راستای گسترش بیشتر ناتو، پس از یک تأخیر ۱۹ماهه از زمان طرح درخواست استکهلم محسوب می‌شود. به‌این‌ترتیب پروتکل الحاق سوئد اکنون در آخرین مرحله از روند قانون‌گذاری ترکیه باید در مجمع عمومی پارلمان این کشور مطرح و به‌طور رسمی تصویب شود. هنوز تاریخ دقیقی برای تشکیل این جلسه تعیین نشده است. پس از آن، رجب‌طیب اردوغان، در مقام رئیس‌جمهوری ترکیه این قانون را امضا خواهد کرد و در‌نهایت نماینده دولت سند موافقت با درخواست عضویت سوئد را به دبیرخانه ناتو ارائه خواهد داد.

ترکیه از اعضای قدیمی پیمان نظامی ناتو به‌شمار می‌رود و از سال ۱۹۵۲ عضو این ائتلاف نظامی است. برابر سازوکار عضویت ناتو، تمامی کشورها باید با درخواست عضویت کشورهای جدید موافقت کنند؛ چراکه برابر اساسنامه ناتو، حمله نظامی به هریک از اعضا، به‌مثابه حمله به سایر کشورها به‌حساب می‌آید. ترکیه، سوئد را به ملایمت بیش‌از‌حد در برابر گروه‌هایی که آنکارا آنها را تهدیدی برای امنیت خود می‌داند متهم کرده است، از‌جمله شبه‌نظامیان کرد و اعضای شبکه‌ای که آنکارا آنها را مسئول کودتای نافرجام در سال ۲۰۱۶ می‌داند. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه در اوایل ماه جاری میلادی مسئله تصویب عضویت سوئد در ناتو را مستقیما به موافقت کنگره ایالات متحده با درخواست ترکیه برای خرید ۴۰ فروند جت جنگنده اف-۱۶ و کیت‌های جدید برای نوسازی ناوگان فعلی ترکیه ربط داد و عملا مانع دیگری را سد راه پیوستن سوئد قرار داد. اردوغان علاوه بر این‌، از کانادا و دیگر متحدان ناتو خواست تا تحریم‌های تسلیحاتی اعمال‌شده بر ترکیه را لغو کنند. کاخ سفید از درخواست ترکیه حمایت کرده است‌ اما مخالفت شدید کنگره با فروش تسلیحات و ادوات نظامی به ترکیه همچنان پابرجا است. کمیته روابط خارجی پارلمان ترکیه بحث عضویت سوئد در ناتو را ماه گذشته آغاز کرده بود. تاکنون تصمیم‌گیری در این زمینه با دخالت هم‌حزبی‌های اردوغان به تعویق افتاده بود؛ چراکه به اعتقاد این نمایندگان، برخی از مسائل نیاز به شفاف‌سازی بیشتر داشتند و به اعتقاد آنها مذاکرات با سوئد به اندازه کافی به «بلوغ» نرسیده بود اما در‌نهایت اکثریت قانون‌گذاران در کمیته به درخواست سوئد برای عضویت رأی مثبت دادند. تهاجم نظامی روسیه به اوکراین در فوریه ۲۰۲۲ باعث شد که سوئد و فنلاند مواضع سنتی خود در اتخاذ رویکرد عدم تعهد نظامی و عدم وابستگی به چتر امنیتی ناتو را کنار بگذارند. فنلاند در ماه آوریل به این ائتلاف ملحق شد و سی‌ویکمین عضو ناتو شد، البته پس از اینکه پارلمان ترکیه با پیوستن این کشور موافقت کرد. ناتو برای عضوگیری تازه نیاز به تأیید یکپارچه همه اعضای خود دارد و ترکیه و مجارستان تنها کشورهایی هستند که در این زمینه مقاومت از خود نشان می‌دهند. مجارستان درخواست عضویت سوئد را با این ادعا که سیاست‌مداران سوئدی درباره وضعیت دموکراسی مجارستان «دروغ‌های آشکار» گفته‌اند، متوقف کرده است. این قبیل تأخیرها باعث شده تا سایر اعضای ناتو که مشتاق پذیرش سریع سوئد هستند، ناامید شوند.

امتیازاتی که سوئد داد

در نشست سال گذشته ناتو در مادرید، ترکیه تفاهم‌نامه‌ای را با سوئد و فنلاند امضا کرد که از این دو کشور خواسته بود ممنوعیت‌ها علیه صنایع دفاعی این کشور را لغو کنند و اقداماتی علیه اعضای حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) و جنبش موسوم به «گولن» که آنکارا فتح‌الله گولن، رهبر آن را مسئول کودتای سال ۲۰۱۶ می‌داند، انجام دهند. سال گذشته استکهلم ممنوعیت صادرات تجهیزات نظامی به ترکیه را بدون اینکه اشاره‌ای به جزئیات شرکت‌ها یا محصولات فاش کند، لغو کرد. در ماه ژوئن نیز لایحه جدیدی برای مبارزه با تروریسم ارائه کرد که عضویت در سازمان‌های تروریستی را غیرقانونی می‌کند. در ماه‌های اخیر، یک دادگاه عالی در سوئد، از استرداد دو فرد ترک‌تبار که آنکارا می‌گوید «گولنیست‌» هستند، ممانعت کرد. دادگاه تجدیدنظر اما فردی را به تلاش برای حمایت مالی از حزب پ‌ک‌ک که از سوی اتحادیه اروپا و متحد‌انش یک گروه تروریستی شناخته می‌شود، تأیید کرد. از سوی دیگر گونار استرومر، وزیر دادگستری ترکیه در واکنش به انتقادها در ترکیه و سایر کشورهای مسلمان به سوزاندن قرآن گفت که سوئد د‌رحال بررسی است که بداند آیا می‌تواند قوانین را تغییر دهد و از سوزاندن کتاب مقدس مسلمانان در ملأعام جلوگیری کند یا نه. فنلاند نیز به نوبه خود، سال گذشته موافقت کرد که اعطای مجوز صادرات تسلیحات به ترکیه را به‌صورت موردی بررسی کند. زمانی که اردوغان در کنفرانس ناتو در ماه جولای به سوئد چراغ سبز نشان داد، کانادا عضو دیگر ناتو، بی‌سروصدا با ازسرگیری مذاکرات با ترکیه درباره لغو کنترل صادرات قطعات هواپیماهای بدون سرنشین از جمله تجهیزات نوری موافقت کرد. هلند نیز محدودیت‌های ارسال تسلیحات به ترکیه را لغو کرد. همچنین در ماه جولای، پس از دیدار بین رهبران ترکیه و سوئد، ینس استولتنبرگ، دبیرکل ناتو اعلام کرد ناتو یک هماهنگ‌کننده ویژه برای مبارزه با تروریسم ایجاد خواهد کرد. او در ماه اکتبر، دستیار خود، توماس گافوس را به این سمت منصوب کرد. یک روز پس از چراغ سبز اردوغان برای پیوستن سوئد به ناتو، کاخ سفید اعلام کرد به رایزنی با کنگره آمریکا درخصوص فروش جنگنده‌های اف-۱۶ به ترکیه ادامه خواهد داد. ترکیه عضو ناتو، در اکتبر ۲۰۲۱ تقاضای خود برای خرید ۴۰ فروند جنگنده اف‌ـ۱۶ و نیز کیت‌ها و قطعات برای نوسازی ۷۹ فروند از هواپیماهایش به ارزش ۲۰ میلیارد دلار را مطرح کرد. درخواست آنکارا برای خرید جنگنده‌های آمریکایی به دلیل سنگ‌اندازی ترکیه در گسترش ناتو و سابقه حقوق بشر این کشور با مخالفت‌هایی در کنگره آمریکا روبه‌رو است. آنکارا از آن زمان به جای جت‌های آمریکایی، خرید جت‌های یوروفایتر را مطرح کرده است. پیش‌تر آسوشیتدپرس هم در گزارشی نوشته بود تغییر مواضع دولت اردوغان پس از آن رخ داد که سوئد به مقام‌های دولت ترکیه قول داد تا همکار‌ی‌های مشترک بیشتری برای مبارزه با تروریسم داشته باشند. علاوه بر این، مقام‌های ناتو با شروع به‌ کار یک دفتر ویژه هماهنگی برای مبارزه با تروریسم موافقت کرده‌اند. دولت اردوغان، فعالیت گروه‌های کرد مخالف خود در کشورهای اسکاندیناوی را «تروریستی» می‌داند و بارها از مقام‌های دولتی این کشورها خواسته است تا جلوی فعالیت گروه‌های کرد را بگیرند.