آیا اردوغان به دنبال حاکمیت مادام‌العمر است؟
زمان پرسش «آیا اردوغان به دنبال حاکمیت مادام‌العمر است؟» فرارسیده است، البته نه برای اینکه اردوغان در داغ‌ترین روزهای فعالیت انتخاباتی حزب عدالت و توسعه اعلام کرده «طبق اختیاراتی که قانون می‌دهد، این آخرین انتخابات من است، اما بر اساس نتایجی که از این انتخابات حاصل خواهد شد، به برادرانی که بعد از من خواهند آمد، امانت را تحویل خواهم داد».
محمود فاضلی-دیپلمات پیشین و تحلیلگر امور بین‌الملل: زمان پرسش «آیا اردوغان به دنبال حاکمیت مادام‌العمر است؟» فرارسیده است، البته نه برای اینکه اردوغان در داغ‌ترین روزهای فعالیت انتخاباتی حزب عدالت و توسعه اعلام کرده «طبق اختیاراتی که قانون می‌دهد، این آخرین انتخابات من است، اما بر اساس نتایجی که از این انتخابات حاصل خواهد شد، به برادرانی که بعد از من خواهند آمد، امانت را تحویل خواهم داد». بسیاری معتقدند رئیس‌جمهور ترکیه دوره بعد از خودش را طراحی می‌کند و خیال بازنشستگی ندارد و می‌خواهد در اواخر 2027 مقدمات دوره چهارم خود را هم مشخص کند. او اگر در انتخابات شهرداریها پیروز نشود، نقشه‌هایش برای دوره 10 سال آتی حزب حاکم تغییر خواهد کرد. اگر در استانبول پیروز نشود، نمی‌تواند نقشه راه ایدئال خود را به اجرا بگذارد. مفهوم سؤال «آیا اردوغان به دنبال حاکمیت مادام‌العمر است؟» بعد از آخرین سخنان «بکر بوزداغ» رئیس کمیسیون عدالت پارلمان ترکیه از حزب عدالت و توسعه روشن‌تر شد. او معتقد است معلوم نیست فردا چه خواهد شد؟ شاید هم در زمان مناسب پارلمان در راستای تجدید انتخابات تصمیم گرفته و مسیر نامزدی مجدد برای رئیس‌جمهوری ترکیه را باز کند.
ماده 101 قانون اساسی می‌گوید یک فرد حداکثر می‌تواند دو بار برای ریاست‌جمهوری انتخاب شود. بوزداغ با یادآوری موضوع «تجدید انتخابات» یا «انتخابات زودهنگام» به بند 3 ماده 116 قانون اساسی که به خاطر احتمال انتخاب مکرر رئیس‌جمهوری وضع شده است، اشاره می‌کند. یعنی اگر پارلمان ترکیه در راستای تجدید انتخابات تصمیم بگیرد، اردوغان یک الی یک و نیم سال مانده به پایان دوره ریاست خود به دلیل اینکه دوره پنج‌ساله را به پایان نرسانده، می‌تواند مجددا نامزد شود.
طبق ماده 101 قانون اساسی، نامزدی اردوغان در سال 2023 هم بحث‌برانگیز بود. مصطفی شنتوپ رئیس پیشین پارلمان اعلام کرده به دلیل تغییر قانون اساسی در سال 2017، انتخاب اردوغان در سال 2014 حساب نمی‌شود، فقط انتخابات او در سال 2018 محاسبه خواهد شد. اپوزیسیون می‌توانست به دادگاه قانون اساسی مراجعه کند، اما چون کمال قلیچداراوغلو رهبر وقت حزب جمهوری خلق و مرال آکشنر رهبر حزب «خوب» مدعی بودند «اردوغان را در صندوق‌های رأی شکست خواهیم داد»، اردوغان برای بار سوم انتخاب شد. حال اگر سه دوره ریاست‌جمهوری کافی نبوده است، راهکار مخالفانش چه خواهد بود؟
اولین موضوع می‌تواند تغییر قانون اساسی باشد. آیا اردوغان می‌خواهد به رأی‌دهندگان خود بگوید «شهر استانبول را هم به من بدهید، یک بار دیگر قدرت خود را به رخ همه بکشیم. بعدا هم قانون اساسی را تغییر می‌دهیم».
تجدید قانون اساسی، یا با افزودن تعداد نمایندگان به ائتلاف حزب عدالت و توسعه و حزب حرکت ملی‌گرا با گردهم‌آوردن دو‌سوم از نمایندگان مجلس (یعنی 400 نماینده از 600 نماینده) در زیر صف‌های این ائتلاف یا به جان خریدن آسیب‌های جدید با برنامه میان‌مدت اقتصادی جدید به‌واسطه اقتصاد انتخاباتی در نتیجه برگزاری همه‌پرسی امکان‌پذیر خواهد شد. طبق بند 1 ماده 116 قانون اساسی، برای اتخاذ تصمیم انتخابات زودهنگام از سوی پارلمان به یک‌سوم آرای کل مجلس یعنی 360 رأی نیاز است. شرایط سیاسی و اقتصادی کنونی ترکیه برای آنچه بوزداغ یادآوری می‌کند،
مناسب نیست.
شواهد کنونی نشان می‌دهد در وضعیت موجود، مجموع آرای احزاب عضو ائتلاف جمهور 322 است. یعنی حزب عدالت و توسعه 264 نماینده، حزب حرکت ملی‌گرا 49 نماینده، حزب هدا پار (به کردی) یا «مطالبه آزاد» چهار نماینده، حزب دوباره رفاه چهار نماینده و حزب دموکراتیک چپ یک نماینده دارند. اگر همه این نمایندگان در راستای برگزاری انتخابات زودهنگام رأی بدهند، باز هم به 38 رأی دیگر نیاز است.
در جبهه اپوزیسیون هم حزب جمهوری خلق 129 رأی، حزب مساوات و دموکراسی خلق‌ها 52 رأی، حزب خوب 38 رأی، احزاب «سعادت و آینده» 20 رأی، حزب «دوا» 15 رأی، احزاب دموکرات و کارگر هرکدام سه رأی و احزاب کار و اتحاد دموکراتیک هم هرکدام دو رأی دارند. هفت نماینده مستقل هم در پارلمان حضور دارند. از این‌رو اردوغان برای اینکه مجدد رئیس‌جمهور شود، باید تمامی احزاب تشکیل‌دهنده ائتلاف جمهور در سال 2023 را تا آخر عمر در این ائتلاف حفظ کند و با تأیید «دولت باغچه‌لی» رهبر حزب حرکت ملی‌گرا از جبهه مخالف هم کمک بگیرد. این نیز مستلزم یک روند چانه‌زنی فشرده است که اجبارا در بعضی موارد مسامحه نشان خواهد داد. اردوغان در این دوره مجبور است درهای حزب خود را به روی احزاب مخالف خود از حزب «مساوات و دموکراسی خلق‌ها» تا حزب «خوب» باز کند.
اردوغان اگرچه در داخل کشور با مشکلات عدیده‌ای روبه‌رو است اما در عرصه سیاست خارجی در بسیاری از مسائل مانند جنگ روسیه و اوکراین، جنگ داخلی لیبی و تنش آذربایجان و ارمنستان نقش مهمی ایفا کرده و با حساسیت خود نسبت به غزه، جلب توجه کرد. اردوغان در «مجمع دیپلماسی آنتالیا» از درماندگی جامعه و نهادهای بین‌المللی در قبال نسل‌کشی اسرائیل که از هفتم اکتبر در غزه مرتکب می‌شود، سخن گفت. اظهارات اردوغان مبنی بر اینکه «در نقطه‌ای که نظام جهانی به آن رسیده، نظم بین‌المللی معنای خود را از دست داده است»، در واقع یکی از چشمگیرترین نکات سخنرانی وی بود.
