علی ربیعی، سخنگوی پیشین دولت در گفتوگو با «فن‌زی»:
باید از ساحت تکنولوژی های ارتباطی امنیت‌زدایی کنیم
علی‌ربیعی، سخنگوی پیشین دولت و وزیر سابق تعاون، کار و رفاه اجتماعی معتقد است ریشه کارآفرینی سنتی توسعه‌گرای ایران براساس برداشت و سیاست غلطی که از مسائل سرمایه‌داری و ضد سرمایه‌داری دید، آسیب خورده و در ادامه با پدیده‌ای روبه‌رو شده که نتوانسته بین کارآفرینی با سرمایه‌گذاری که سرمایه‌اش را از جامعه جمع می‌کند تفکیک ایجاد کند. در نهایت این شرایط هم توسعه صنعتی مبتنی بر بخش خصوصی پیاده‌سازی نشده است. علی ربیعی که در جریان مصادره‌های پس از انقلاب قرار دارد، در گفتوگو با «فن‌زی» تأکید می‌کند یکی از دلایلی که تا حالا بخش خصوصی قوی در کشور شکل نگرفته به اشتباهات تاریخی باز می‌گردد که در زمان مصادره‌ها اتفاق افتاد. همچنین او معتقد است اگر اکنون اکوسیستم استارتاپی با همان نگاه‌های امنیتی سال‌های گذشته روبه‌روست به این دلیل است که هنوز سیستم نتوانسته به این اکوسیستم به عنوان جوانان کارآفرینی که با ایده و فکر خود رشد می‌کنند اعتماد کند. همچنین او در این گفتوگو تأکید می‌کند که می‌توانستیم درباره تکنولوژی‌های اطلاعاتی و فضای مجازی بحث اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی کنیم، اما به سمتی رفتیم که سیاست‌های امنیتی بر سایر سیاست‌ها در امر فضای مجازی چربیده و این گرفتاری اصلی ما است.
علی‌ربیعی، سخنگوی پیشین دولت و وزیر سابق تعاون، کار و رفاه اجتماعی معتقد است ریشه کارآفرینی سنتی توسعه‌گرای ایران براساس برداشت و سیاست غلطی که از مسائل سرمایه‌داری و ضد سرمایه‌داری دید، آسیب خورده و در ادامه با پدیده‌ای روبه‌رو شده که نتوانسته بین کارآفرینی با سرمایه‌گذاری که سرمایه‌اش را از جامعه جمع می‌کند تفکیک ایجاد کند. در نهایت این شرایط هم توسعه صنعتی مبتنی بر بخش خصوصی پیاده‌سازی نشده است.
علی ربیعی که در جریان مصادره‌های پس از انقلاب قرار دارد، در گفتوگو با «فن‌زی» تأکید می‌کند یکی از دلایلی که تا حالا بخش خصوصی قوی در کشور شکل نگرفته به اشتباهات تاریخی باز می‌گردد که در زمان مصادره‌ها اتفاق افتاد. همچنین او معتقد است اگر اکنون اکوسیستم استارتاپی با همان نگاه‌های امنیتی سال‌های گذشته روبه‌روست به این دلیل است که هنوز سیستم نتوانسته به این اکوسیستم به عنوان جوانان کارآفرینی که با ایده و فکر خود رشد می‌کنند اعتماد کند. همچنین او در این گفتوگو تأکید می‌کند که می‌توانستیم درباره تکنولوژی‌های اطلاعاتی و فضای مجازی بحث اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی کنیم، اما به سمتی رفتیم که سیاست‌های امنیتی بر سایر سیاست‌ها در امر فضای مجازی چربیده و این گرفتاری اصلی ما است.
نگاه امنیتی به اینترنت
ربیعی نسبت به محدودیتی که سیستم پیش‌روی هر چیزی می‌گذارد انتقاد کرده و این سؤال را مطرح می‌کند که وقتی هر پدیده‌ای را محدود می‌کنیم و در جایی را می‌بندیم، چه هدفی داریم؟ یا وقتی با چشممان می‌بینیم اهدافمان محقق نمی‌شود، تداوم این سیاست‌ها چیست؟ او در این مورد می‌گوید: «هدف بستن فضای مجازی چیست؟ مگر سنجش‌ها نشان نمی‌دهند که مردم تا چه میزان بالایی از فیلترشکن استفاده می‌کنند، نه از صداوسیمایی که با این بودجه کلان مدیریت می‌شود. پس این محدودیت‌ها و اختلال‌ها چه خاصیتی دارند. جالب این است که همه منتقدان در همه شبکه‌های مجازی فیلترشده هم حضور دارند و تیک آبی و خاکستری هم می‌گیرند، این از آن تناقض‌ها است».
او با ابراز تأسف از اینکه از روز اولی که اینترنت به کشور آمد، دائما دنبال آسیب‌شناسی بودیم و بحث‌های اندکی به مسئله فرصت‌های نهفته در آن پرداختند، اعلام کرد: «این نگاه عمدتا ناشی از سطح فردی و بررسی تأثیر آن بر رفتارهای فردی بوده و از روز اول با نگاه آسیب‌شناسانه به سمت آن رفتیم و تنها حوزه‌ای که برای ما اهمیت داشته، رفتارهای فردی بوده است. در واقع با مشاهده رفتارهایی که خلاف سنت‌ها و ارزش‌های مورد نظر ما بوده، نوعی احساس خطر ایجاد شده است». او با بیان اینکه در سطح بعد باید آیین‌نامه‌ها و سیاست‌گذاری‌ها را بررسی کرد، توضیح داد: «برای نمونه، قانون مجلس و آیین‌نامه‌هایی که قوه قضائیه مطرح می‌کند به این مسائل می‌پردازند و دوره دو رئیس قبلی قوه قضائیه، یکی از دوران‌های بسیار تلخ فضای مجازی بود و بیشترین فشارها بر گسترش فضای مجازی در این دوران‌ها سامان گرفته بود».
چربیدن فلسفه بقا بر توسعه
ربیعی با تأکید بر ضرورت توجه به فلسفه حکمرانی فضای مجازی و حوزه تکنولوژی‌های اطلاعاتی و ارتباطی، می‌گوید: «فهم این سطح به ما کمک می‌کند تا دریابیم چه اتفاقی در حوزه سیاست‌گذاری‌ها و همچنین رابطه مردم با فضای مجازی و تکنولوژی اطلاعاتی می‌افتد. درک این سطح به ما برای فهم علل اتفاقات کمک می‌کند. به تعبیری باید بررسی کرد عوامل و عناصر اصلی فلسفه حکمرانی دیجیتال و تکنولوژی‌های ارتباطی، چه عواملی هستند». وزیر پیشین تعاون، کار و رفاه اجتماعی اضافه کرد: «میان رویکردها و استراتژی‌های فلسفه‌ساز حکمرانی کشور در جایی گرفتار شده‌ایم که این وضعیت کنش‌ها و سیاست‌های ما را تحلیل می‌کند. از دهه 70 این بحث بود که آیا می‌خواهیم کماکان خودمان را بسط دهیم به سطح جهان و قدرت خود را حفظ کنیم، آن زمان جمع‌بندی شد که ما هم توسعه و هم بقا می‌خواهیم. اما متأسفانه در روندی که طی شد، فلسفه توسعه جا ماند». او ادامه داد: «وقتی اینگونه می‌شود، تمام تکنولوژی‌ها بر اساس آن سنجیده می‌شود. استارتاپ‌ها را اینگونه ارزیابی می‌کنند. نسبت مردم با فضای مجازی، در همین ارتباط سنجیده می‌شود. ما باید این نکته را درک کنیم؛ می‌توانستیم درباره تکنولوژی‌های اطلاعاتی و فضای مجازی بحث اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و امنیتی کنیم، اما به سمتی رفتیم که سیاست‌های امنیتی بر سایر سیاست‌ها در امر فضای مجازی چربیده و این گرفتاری اصلی ما است. باید از ساحت تکنولوژی‌های ارتباطی امنیت‌زدایی کنیم. وقتی نگاه و فلسفه اینگونه جلو می‌رود، به‌رغم هر اسمی که بر توسعه می‌گذاریم، تحمل الزامات و نتایجش را نداریم و بنابراین عملا به جایی نمی‌رسیم».
ربیعی با بیان اینکه بنیان‌های نظری و فلسفه وجودی حکمرانی ما گسترش پهنای باند اینترنت را بر نمی‌تابد، اعلام کرد: «حکمرانی ما می‌گوید پهنای باند را می‌خواهم، اما نه می‌تواند الزامات آن را رعایت کند و نه از نتایجش خوشش می‌آید. بنابراین پهنای باند ما عملا دچار مشکل می‌شود. آثار توسعه در فضای مجازی متأثر از این دیدگاه است و با وضعیتی که وجود دارد، شرکت‌های استارتاپی ما تهدید محسوب می‌شوند. در حالی که اگر همه جهان بگویند هوش مصنوعی، آینده اقتصاد و ثروت جهان، تعداد مشاغل ما در خدمات شبکه‌های اجتماعی و فضای مجازی است، چون آن نگاه می‌ترسد، استارتاپ به جای اینکه سکو و جهش توسعه و اقتصاد کشور باشد، جهش وابستگی کشور و جهش دیدگاه‌هایی که ارزش‌های نامألوف را دنبال می‌کنند، تلقی می‌شود».
جریانی که جلوی توسعه ایستاده
او با بیان اینکه جریان پرقدرتی سال‌هاست مقابل حاکمیت تفکر توسعه و پیشرفت ایستاده تأکید کرد: «عنصر اصلی تأثیرگذار بر سیاست‌گذاری این نکته است که ما دائما و ناچارا به فرازونشیب و کشاکش و آیین‌نامه‌های مختلف می‌رسیم که متأثر از این عامل در حکمرانی است».
ربیعی در ارزیابی از فضای مناسب کار برای کارآفرینی در کشور، توضیح داد: «درباره اینکه چرا شکست خوردیم و کجاها موفق بودند، بحث‌های زیادی می‌شود. در حالی که این مسئله بسیار ساده است. از دوره 76 تا 84 را می‌توانیم بررسی کنیم، دوره 92 تا 97 هم بررسی کنیم. نیازی به تحلیل و واکاوی‌های عمیق نداریم. این دو دوره که در آن سیاست‌ها جامع‌نگر هستند و روابط بین‌الملل درست است و جامعه مدنی نفس می‌کشد، درخشان‌ترین دوران اقتصادی همان دوران است. از 94 تا روی کار آمدن ترامپ، شکوفاترین دوران استارتاپی در ایران را داشتیم، شرکت‌های دانش‌بنیان هم دوران خوبی داشتند، اما اکنون با بازی با کلمات، بحث دانشگاه‌های «حکمت‌بنیان» را مطرح می‌کنند و روشن نیست که این شاخص چگونه می‌خواهد سنجیده شود».
ربیعی با بیان اینکه شرکت‌های استارتاپی زمینه‌ساز ایجاد نوعی پیوندهای جهانی هستند که ما نه به الزامات آن تن می‌دهیم و نه نتایجش را می‌پذیریم، تأکید کرد که فضای شرکت‌های استارتاپی در میان 80 میلیون نفر جمعیت تنگ است و فضای جهانی را می‌خواهد.
این استاد دانشگاه با تأکید بر اینکه اقتصاد آینده، بدون اقتصاد دیجیتال، ناقص است، می‌گوید: «بیشترین میزان اشتغال را ما در آینده در بخش خدمات مبتنی بر تکنولوژی اطلاعاتی داریم. هم ثروت ایجاد می‌کند و هم موتور حرکت سایر بخش‌ها می‌توانند رشد و توسعه یابند و هم میزان اشتغال را رشد می‌دهد و هرگونه کوتاهی در این زمینه رفتاری غیرامنیتی است که در واقع امنیت و اشتغال و ثروت‌اندوزی کشور را
به خطر می‌اندازد».
این گفتوگو بخشی از یک گفت‌وگوی جمعی است. برای خواندن متن کامل به سایت شبکه شرق مراجعه کنید.
