چرایی انتخاب یک غیرنظامی به عنوان وزیر دفاع روسیه

همان‌طور که هفته گذشته در ستون «در حوالی میدان سرخ» پیش‌بینی کرده بودم، سرگئی شویگو از قرار‌گرفتن دوباره در کابینه در دور جدید ریاست‌جمهوری پوتین جا ماند و وزارت دفاع روسیه به یک فرد غیرنظامی سپرده شد و شاهد تغییرات در یک دایره باریک امنیتی بودیم. همان‌طور که پیش‌تر اشاره شد، مطابق قانون اساسی روسیه، پس از مراسم تحلیف رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر و کابینه استعفا می‌دهند. مطابق پیش‌بینی‌ میخائیل میشوستین بار دیگر به‌عنوان نخست‌وزیر انتخاب شد و فهرست وزرای پیشنهادی را برای کسب رأی اعتماد به مجلس دوما ارائه کرد. به جای سرگئی شویگو یک فرد غیر‌نظامی یعنی آندری بلوسوف معرفی شد. پوتین نامزدهای ریاست پست‌های امنیتی در سرویس اطلاعات خارجی، سرویس امنیت فدرال و رئیس گارد ملی را نیز همچون گذشته معرفی کرد، ولی به موجب برکناری شویگو از وزارت دفاع، همان‌طور که در مطلب گذشته حدس زده بودم، شاهد تغییراتی در یک دایره باریک امنیتی بودیم و بنابراین نیولای پاتروشف از سمت دبیر شورای امنیت فدراسیون روسیه برکنار شد تا سرگئی شویگو به جای او منصوب شود. به نظر می‌رسد آندری بلوسف، نخستین مقام غیرنظامی است که به عنوان وزیر دفاع روسیه منصوب شده است. او 10 سال پیش از فروپاشی شوروی با درجه ممتاز از دانشکده اقتصاد دانشگاه دولتی مسکو فارغ‌التحصیل شد و تا سال ۱۹۸۶ در مؤسسه مرکزی اقتصاد و ریاضیات آکادمی علوم اتحاد جماهیر شوروی کار می‌کرد. از سال ۱۹۸۶ تا ۲۰۰۶ با مؤسسه اقتصاد و پیش‌بینی پیشرفت علمی و فناوری آکادمی علوم اتحاد جماهیر شوروی که پس از فروپاشی به مؤسسه پیش‌بینی ملی اقتصاد آکادمی علوم روسیه تبدیل شد، همکاری می‌کرد. البته او با آغاز ریاست‌جمهوری پوتین در سال ۲۰۰۰ مدیرکل مرکز تحلیل اقتصاد کلان و پیش‌بینی کوتاه‌مدت شد و تا سال ۲۰۰۶ در این سمت مشغول بود و به‌طور هم‌زمان به عنوان مشاور با نخست‌وزیر نیز همکاری می‌کرد. سپس برای یک سال یعنی تا سال ۲۰۱۳ به عنوان وزیر توسعه اقتصادی درآمد در دولت دمیتری مدودوف بود. پس از انتخابات ریاست‌جمهوری از سال ۲۰۱۳ تا ۲۰۲۰ به عنوان دستیار اقتصادی پوتین بود و از سال ۲۰۲۰ به عنوان معاون اول نخست‌وزیر منصوب شد و در سال ۲۰۲۰ هنگامی که میخائیل میشوستین به دلیل ابتلا به ویروس کرونا در قرنطینه خانگی بود، او سرپرست نخست‌وزیری بود. در دو دهه گذشته همواره نام بلوسف در میان شرکت‌های بزرگ اقتصادی دیده می‌شد؛ زمانی رئیس هیئت‌مدیره روس‌نفت بود و دورانی رئیس هیئت‌مدیره راه‌آهن روسیه. بلوسف در حوزه مدیریت اقتصادی کارنامه بسیار موفقی دارد و شاید دلیل انتخاب او برای وزارت دفاع بی‌ارتباط به همین سابقه او نباشد. توجه داشته باشیم که بودجه وزارت دفاع که پیش‌تر سه درصد تولید ناخالص داخلی روسیه بود، آرام‌آرام به ۳.۴ درصد و اخیرا به ۶.۷ درصد رسیده است؛ یعنی به اندازه اواسط دهه ۱۹۸۰. بنابراین به نظر می‌رسد پوتین با انتخاب یک مدیر مالی موفق به عنوان وزیر دفاع، درصدد است تا از افزایش هزینه‌ها جلوگیری کند و بودجه نظامی-دفاعی را در مسیری بهینه تعریف کند و پویایی در صنعت دفاعی به ارمغان آورد. از سوی دیگر، باید توجه داشته باشیم که روسیه در یک شرایط جنگی به سر می‌برد و پیروز جنگ طرفی است که بتواند نوآوری نظامی و ابتکار عمل در دیپلماسی داشته باشد. بنابراین انتخاب یک فرد غیرنظامی با سابقه مالی برای وزارت دفاع کشوری که درگیر جنگ است، می‌تواند در پازل همین ابتکار عمل تعریف شود که وزارت دفاع را در مسیر استانداردهای اقتصاد آزاد توسعه دهد. بلوسف سال‌ها مدیر بانک اروپایی بازسازی و توسعه بوده و اکنون زمان مناسبی است تا تجربه‌های مالی را در توسعه وزارت دفاع ادغام کند. به خاطر داشته باشیم دلیل اصلی کودتای نافرجام پریگوژین در تابستان گذشته، انتقاد به سیاست‌های سرگئی شویگو در وزارت دفاع بود. به نظر می‌رسد‌ پوتین صدای انتقادهای پریگوژین را شنید، اما در آن هنگام دست به این تغییر نزد چون به معنای تأیید بدعت نادرستی برای انتقاد بود؛ اما اکنون با این تغییر این سیگنال دریافت می‌شود که او نظر منتقدان را نادیده نگرفته است که می‌تواند تأثیر مثبتی در افزایش محبوبیت او میان نیروهای نظامی به دنبال داشته باشد.