ادامه روند حذف، طرد و سرکوب زنان در افغانستان
صندلی‌های کنکور افغانستان بازهم شاهد غیبت زنان خواهد بود
حالا دقیقا سومین سال است، سومین سالی که آزمون پذیرش دانشگاه‌های افغانستان در شرایطی برگزار می‌شود که نیمی از جمعیت واجدان شرایط حضور در این رقابت علمی، غایب خواهند بود. آن هم به جبر و به منع حکومتی که قائل به تحصیلات تکمیلی برای دختران نیست.
آسمان پناهی: حالا دقیقا سومین سال است، سومین سالی که آزمون پذیرش دانشگاه‌های افغانستان در شرایطی برگزار می‌شود که نیمی از جمعیت واجدان شرایط حضور در این رقابت علمی، غایب خواهند بود. آن هم به جبر و به منع حکومتی که قائل به تحصیلات تکمیلی برای دختران نیست. حکومت طالبان نه‌تنها دلیلی نمی‌بیند که دختران به دانشگاه‌ها بروند بلکه تحصیلات مدرسه‌ای آنها را هم ضروری نمی‌‌داند. طالبان به محض بازپس‌گیری قدرت در افغانستان، سایه سلطه، سرکوب و محدودیت‌هایش را بر سر مردم و به‌طور ویژه بر زنان اعمال کرد. از حذف فیزیکی آنها در صداوسیمای افغانستان تا محدودیت تردد در شهر، اعمال فشار بر ادارات و اجباری‌کردن پوشش برقع. در میان هزاران محدودیت اما شاید منع تحصیل یکی از شاخص‌ترین مواردی بود که عرصه زیستی زنان افغانستان را تنگ کرده است. دو سال پیش، کمی پس از قدرت‌گرفتن دوباره طالبان در افغانستان این حکومت شرکت زنان در آزمون ورودی دانشگاه‌های خصوصی را ممنوع کرده بود. نسخه‌ای از نامه مربوط به این فرمان که با آسوشیتدپرس به اشتراک گذاشته شده است، هشدار می‌دهد که زنان نمی‌توانند در آزمون ورودی برای مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا شرکت کنند و اگر هر دانشگاهی از این فرمان سرپیچی کند، با برخورد قانونی روبه‌رو خواهد شد. طبق آخرین آمار، افغانستان ۱۴۰ دانشگاه خصوصی در ۲۴ ولایت دارد که حدود ۲۰۰ هزار دانشجو دارد. از این تعداد، حدود ۶۰ هزار تا ۷۰ هزار زن بودند که البته از ادامه تحصیل منع شدند. این در حالی بود که دانش‌آموزان دختر هم تنها تا کلاس ششم مجاز به درس‌خواندن شدند.
موعد خداحافظی زنان با اشتغال
در مدت یک ماه پس از روی کار آمدن طالبان، به کارمندان زن در نهادهای دولتی توصیه شد در خانه بمانند. در ۱۹ سپتامبر ۲۰۲۱، به کارمندان زن شهرداری کابل گفته شد تنها آنهایی که کارشان توسط همکاران مردشان قابل انجام نباشد، اجازه ادامه کار دارند. در سراسر افغانستان، اکثر کارگران زن دولتی عملا از مشاغلی که قبلا انجام می‌دادند کنار گذاشته شده‌اند. امروزه کارمندان زن تقریبا در تمامی مؤسسات و وزارتخانه‌ها در خانه می‌مانند و فقط ماهی یک بار برای دریافت حقوق خود به اداره مراجعه می‌کنند. یک ماه بعد به کارمندان وزارت مالیه نیز گفته شد که مردی از اعضای خانواده را برای کار به جای خود بفرستند و خود در خانه بمانند (اگرچه طالبان این موضوع را رد کرد). علاوه بر کارمندان دولت، افسران زن در ارتش و پلیس، دادستان‌ها و قضات نیز کار خود را از دست دادند و مجبور به ماندن در خانه یا ترک کشور شدند.
خط قرمز طالبان روی ورزش زنان
از زمان بازگشت طالبان به قدرت، ورزشکاران زن در هیچ مسابقه‌ای در داخل کشور شرکت نکرده‌اند و ممنوعیت اعلام‌نشده ورزش اعمال شده است. در هشتم سپتامبر ۲۰۲۱، احمدالله وثیق، معاون وزیر وقت اطلاعات و فرهنگ، گفت ورزش زنان یک فعالیت «نامناسب و غیرضروری» است، چراکه ممکن است چهره و بدن بازیکنان پوشیده نباشد که در شرع مجاز نیست. او گفت که زنان زمانی مجاز به ورزش خواهند بود که «محیط امن» فراهم شود، اما پس از ۱۷ ماه همچنان از شرکت در مسابقات داخلی و خارجی منع شده‌اند. در دسامبر ۲۰۲۲، کمیته بین‌المللی المپیک به افغانستان هشدار داد در صورت عدم اجازه به ورزشکاران زن، روابط خود را با افغانستان قطع خواهد کرد و کریکت استرالیا مسابقات یک‌روزه با تیم کریکت افغانستان را به همین دلیل لغو کرد.
تفکیک همیشگی دختران و پسران در دانشگاه
کمتر از یک ماه پس از قدرت‌گرفتن مجدد طالبان، آنها جدایی دانشجویان دختر و پسر در دانشگاه‌های خصوصی را توصیه کردند. ابتدا در کلاس‌ها بین دانشجویان دختر و پسر پرده می‌گذاشتند، سپس کلاس‌ها را جدا کردند و در نهایت برنامه رفتن به کلاس در روزهای مختلف ایجاد شد.
زنان وزارتخانه نمی‌خواهند
گام بعدی حکومت طالبان در کنارگذاشتن زنان از سیاست، «انحلال» وزارت امور زنان بود. کارمندان زن که همچنان در تلاش برای ادامه کار بودند، دیگر اجازه ورود به این وزارتخانه را نداشتند. مقام‌های طالبان ابتدا به رسانه‌ها گفتنه بودند که وزارت امور زنان منحل نشده است، اما چند روز بعد، در ۱۷ سپتامبر، نام این وزارتخانه را تغییر دادند و این ساختمان اکنون محل وزارت امر به معروف و نهی از منکر است.
سایر ممنوعه‌ها
طالبان سایه ممنوعه‌های خود را چنان بر زندگی زنان افکند که از عبور و مرور در خیابان تا سفررفتن زنان بدون مردها تحت تأثیر این سیاست‌ها قرار گرفت. آنها به ولایت‌های مختلف از جمله هرات اعلام کردند به زنان آموزش رانندگی ندهند. پناهگاه‌هایی به نام «امان» یا «خانه‌های امن» در سال‌های اخیر در کابل و برخی جاهای دیگر باز شده بودند که دختران و زنان قربانی خشونت که خانه خود را ترک کرده بودند می‌توانستند به آنجا پناه ببرند. در سپتامبر ۲۰۲۲، مسئولان برخی از مراکز آموزش زبان در کابل و سایر ولایات به مطبوعات گفتند که طالبان مراکز آموزشی آنها را تعطیل کرده و اصرار شده که معلمان زن برای دانش‌آموزان زن استخدام شوند و آنها را از هم‌کلاسی‌های مرد جدا کنند. خانواده‌های مختلف نیز گفتند که دختران خردسالشان از شرکت در کلاس‌های مذهبی منع شده و از مساجد بازگردانده شده‌اند و ملاهای مساجد به آنها گفته‌اند که پس از این در کلاس‌ها شرکت نکنند. در حوزه آموزشی عرصه را چنان بر زنان تنگ کردند که کشاورزی، دامپزشکی، مهندسی ساختمان و معدن از جمله رشته‌هایی بود که در برخی شهرها و ولایت‌ها متقاضیان زن اجازه ورود به آنها نداشتند. اگرچه وزارت تحصیلات عالی طالبان این موضوع را تکذیب کرد، اما برخی از دانشجویان به بی‌بی‌سی تأیید کردند که دانشکده مورد علاقه آنها در «برگه انتخاب رشته» نبوده است. حدود دو هفته بعد، طالبان اعلامیه‌هایی را در دانشگاه کابل منتشر کردند مبنی بر اینکه دانشجویان دختر از ادامه تحصیل در دوره‌های ماستری در رشته‌هایی مانند زراعت، تجارت، علوم کامپیوتر و مهندسی منع شده‌اند. در آخرین ماه سال ۲۰۲۲، رسانه‌های اجتماعی افغانستان مملو از جشن‌های فارغ‌التحصیلی دانشجویان پسر بود که در تالارهای بزرگ عروسی کلاه خود را به هوا پرتاب می‌کردند، اما دانشجویان دختر برخلاف سال‌های گذشته در جشن‌های فارغ‌التحصیلی غایب بودند. بعد، برخی از دانشجویان دختر تازه فارغ‌التحصیل گفتند که از برگزاری جشن فارغ‌التحصیلی خود در خارج از دانشگاه منع شده‌اند. همچنین به آنها گفته شد که استادان مرد و حتی اعضای مرد خانواده، نمی‌توانند در هیچ جشنی شرکت کنند. اگر استاد مردی در مراسمی دیده شود، از کارش اخراج می‌شود و گواهی فارغ‌التحصیلی دانشجویان را نیز تعلیق می‌کنند.
حالا هم بعد از گذشت سه سال از حضور طالبان در افغانستان برای زنان در روی همان پاشنه محدودیت‌ها و ممنوعیت‌ها می‌چرخد. اداره ملی امتحانات حکومت طالبان تاریخ برگزاری آزمون سراسری کنکور سال ۱۴۰۳ خورشیدی در افغانستان را اعلام کرد. عبدالباقی حقانی، رئیس این اداره به خبرنگاران در کابل گفت که آزمون کنکور امسال در پنج مرحله تنظیم شده و مرحله اول آن از ۱۷ تا ۱۹ جوزا/ خرداد برگزار می‌شود. حقانی اما هیچ اشاره‌ای به جواز شرکت دختران در این امتحان نکرد و به این ترتیب آزمون کنکور امسال نیز مانند دو سال گذشته، بدون حضور دختران برگزار می‌شود. آن هم در حالی که جامعه جهانی تنها به تماشای این حجم از سرکوب علیه زنان نشسته است.
