کاری که با «مهسا» کردیم

مسابقات موسوم به کافا که رقابتی بین تیم‌های آسیای مرکزی محسوب می‌شود، چندان جذابیتی برای مخاطب ایرانی ندارد؛ به‌ویژه آنکه این تورنمنت شامل رقابت‌های زیر 20 سال هم شود. با وجود این، رقابت‌های اخیر کافا که در این رده سنی برگزار می‌شود، برای ایرانی‌ها، دست‌کم آن عده از افرادی که از پیشرفت دختران این سرزمین خوشحال می‌شوند، اهمیت پیدا کرده است. دلیلش این است که مهسا قربانی تبدیل به اولین داور زن ایرانی شد که توانست به‌طور رسمی یک مسابقه فوتبال در رده مردان را سوت بزند. او روز یکشنبه قضاوت دیدار تیم‌های مردان افغانستان و تاجیکستان را بر عهده داشت و به خوبی از پس اداره این بازی برآمد. مهسای 34‌ساله حالا بیش از هر زمان دیگری به حضور در جام جهانی زنان به‌عنوان یک داور نزدیک شده است؛ امری که پیش از این با اهمال و عدم همکاری فدراسیون فوتبال برایش در جام جهانی 2023 از دست رفت، حالا با مساعدت بیشتر در آستانه محقق‌شدن است. مهسا قربانی نام چندان ناشناخته‌ای در فضای فوتبالی ایران نیست. شاید تا همین یک سال قبل به اندازه این روزها شهرت نداشت، ولی در زمره معدود داوران مرد و زن ایرانی به شمار می‌رود که لایسنس مورد نیاز فیفا برای قضاوت در اتاق VAR را به دست آورده است. برای تشریح اهمیت این موضوع، کافی است به اتفاقی که پیش از دربی 103 رخ داد برگشت. آن روزها قرار بود دربی با VAR برگزار شود، ولی از آنجا که به‌جز یک داور مرد، دیگر داوری پیدا نمی‌شد که شایستگی حضور در اتاق VAR را داشته باشد، نام مهسا قربانی سر زبان‌ها افتاد. آن روزها فدراسیون فوتبال از این خبر داد که قرار است برای اولین بار یک زن در جریان قضاوت ویدئویی دربی حضور داشته باشد. خبرش به اندازه کافی مسرت‌بخش بود. مهسا می‌رفت تا یکی از اولین‌ها را به نام خود کند، ولی ‌یکباره «دلواپس‌ها» از راه رسیدند و فدراسیون فوتبال هم با نمایش ترس عجیب و غریبی، در سکوت خبری، او را از فهرست داوران دربی خط زد و به جایش داور مردی از کشور همسایه آورد. آن روزها یکی از خبرگزاری‌های نزدیک به دولت با راه‌اندازی یک کارزار، خواستار حذف داوران زن در دربی شد. در بخشی از آن پویش، متن عجیبی منتشر شد که خبرگزاری مذکور خواستار امضا‌کردن بیشتر آن شد. در این کارزار، به نقل از خبرگزاری مدنظر، چنین آمده بود که «لزومی ندارد داور زن به‌عنوان کمک‌داور ویدئویی در این بازی حضور داشته باشد. با اختلاط محیط‌های مردانه و زنانه، کم‌کم ارزش‌ها و هنجارهای اخلاقی از بین خواهد رفت. ظاهرا حضور بانوان در مسابقات فوتبال آقایان، به مذاق فدراسیون فوتبال خوش آمده است. باید از اجرای این تصمیم جلوگیری شود وگرنه احتمالا در آینده‌ای نه‌چندان دور شاهد قضاوت داوران زن در وسط زمین خواهیم بود. از دستگاه‌های نظارتی درخواست داریم جلوی این اقدام که با فرهنگ ایرانی‌-اسلامی مغایرت دارد، بایستد».

فدراسیون فوتبال هم از ترس اینکه چنین انتخابی برایش دردسرساز شود، بدون آنکه اعلام رسمی کند، اسم مهسا قربانی را خط زد. بعدها سهیل مهدی، رئیس وقت کمیته برگزاری مسابقات لیگ‌ که این روزها نامش در پرونده فساد در فوتبال هم مطرح شده، از این گفت که خط‌زدن اسم مهسا برای جلوگیری از حاشیه‌های بیشتر بود؛ «این‌ تصمیمی بود که کمیته داوران گرفت، اما با این کار تمام حاشیه‌های احتمالی برطرف می‌شود».

همان‌طور که در ابتدا عنوان شد، پیش از این مهسا قربانی قرار بود به‌عنوان یکی از داوران جام جهانی زنان در استرالیا فعالیت کند، ولی از آنجا که فدراسیون فوتبال‌ مقدمات لازم برای فراهم‌کردن خواسته‌های فیفا را انجام نداد، مهسا قربانی خط خورد. فیفا خواسته بود تا او طعم حضور در اتاق VAR به‌عنوان داور را بچشد و در کنارش یکی، دو بازی از فوتبال مردان را هم سوت بزند. فیفا حتی به فدراسیون فوتبال ایران پیشنهاد داده بود اگر چنین شرایطی در لیگ ایران فراهم نیست، مهسا قربانی به یکی از لیگ‌های همسایه فرستاده شود تا بتواند جواز قضاوت در جام جهانی را به دست بیاورد. آن روزها حداقل این امیدواری وجود داشت که با حضور مهسا در اتاق VAR دربی، بخش اول خواسته فیفا اجابت شود که فرصت اول از دست رفت.

دوباره یک اتفاق در سکوت خبری

داستان مهسا با فدراسیون فوتبال و در کل با فوتبال ایران به همان‌جا خاتمه پیدا نکرد و بخش‌های شیرینی هم داشت. پس از آنکه ‌با او برای دربی رفتاری نه‌چندان حرفه‌ای شد، به‌ناگاه انتشار یک خبر از فینال جام حذفی، علاقه‌مندان به فوتبال‌ خاصه در بخش داوری را غافلگیر کرد. این بار هم فدراسیون بدون آنکه از قبل اعلام کند، نام مهسا قربانی را در فهرست داوران اتاق VAR فینال جام حذفی گنجاند تا بالاخره تابوی حضور قربانی در قضاوت ویدئویی یکی از بازی‌های مردان در لیگ ایران شکسته شود. فدراسیون هم که ظاهرا نگران واکنش‌های قبلی نسبت به این اتفاق بود، کارش را در سکوت محض خبری پیش برد. هرچه ‌بود، سودش را مهسا قربانی برد تا در این زمینه هم تبدیل به اولین داور زن ایرانی شود که توانسته دست‌کم در بخشی از یک مسابقه فوتبال مردان در ایران ایفای نقش کند.

حالا هم که درست اتفاق اصلی رخ داده و قربانی توانسته دیداری رسمی از بازی مردان را هم سوت بزند. همان‌طور که فیفا خواسته بود، قربانی با حضور در تورنمنتی خارج از ایران، تجربه مهمی در این بخش به دست آورده تا هر دو معیار فیفا برای قضاوت احتمالی در جام جهانی آینده را به دست بیاورد؛ افتخارش برای جامعه داوری ایران است و امیدواری‌اش برای زنان ورزشکار.