اماواگرهای سفر پزشکیان به کازان

مهدی بازرگان: شنبه این هفته کاظم جلالی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در مسکو، از دعوت رسمی ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه، از مسعود پزشکیان برای شرکت در اجلاس سران گروه بریکس در کازان خبر داد و گمانه‌زنی‌ها مبنی بر احتمال امضای موافقت‌نامه جامع همکاری‌های بلندمدت دو کشور در حاشیه این اجلاس را رد نکرد. به نوشته ایرنا، جلالی ضمن اشاره به تماس تلفنی پوتین برای تبریک انتخاب آقای پزشکیان به ریاست‌جمهوری اسلامی ایران، عنوان کرد که در همان تماس، رئیس‌جمهوری روسیه از همتای ایرانی خود برای شرکت در اجلاس سران بریکس دعوت کرد و گویا پزشکیان هم این دعوت را پذیرفت. سفیر جمهوری اسلامی ایران در مسکو ادامه داد «مهم‌ترین رویداد گروه بریکس (اول تا سوم آبان‌ماه ۱۴۰۳) در قالب نشست سران در کازان (مرکز تاتارستان روسیه) برگزار خواهد شد». جلالی از عضویت کشورمان در گروه بریکس به‌عنوان یکی از موفقیت‌های دستگاه دیپلماسی نام برد و عنوان کرد «روسیه در سال جاری میلادی (۲۰۲۴)، شمار زیادی از رویدادها را در چارچوب این گروه تعریف کرده است». به گفته این دیپلمات کشورمان «با توجه به اینکه از اول ژانویه ۲۰۲۴ (دی‌ماه ۱۴۰۲)، عضویت جمهوری اسلامی ایران در گروه بریکس آغاز شد، به واسطه اینکه امسال، سال نخست عضویت کشورمان در این گروه بود و نیز به خاطر ریاست دوره‌ای روسیه و روابط خوبی که با این کشور داریم، کشورمان در همه رویدادهای بریکس در عالی‌ترین سطح شرکت کرد».

 دستور کار سران بریکس و زمان امضای موافقت‌نامه جامع ایران و روسیه

جلالی در تشریح دستور کار سران بریکس، از سخنرانی اعضا و طرح دیدگاه‌ها درباره مسائل مهم گفت و طبق اطلاع‌رسانی سفیر کشومان در روسیه، «در طول ماه‌های اخیر و در جلسات بسیار زیادی که در سطوح مختلف بین اعضای بریکس برگزار شد، مباحثی جمع‌بندی شد که نکات اصلی این جلسات، به تأیید سران نیز خواهد رسید». از منظر این دیپلمات، «گردهم‌آمدن ۱۰ عضو گروه بریکس در کازان، فرصت خوبی برای ملاقات‌های دوجانبه سران کشورهای عضو فراهم می‌آورد که از این فرصت، برای توسعه مناسبات با دیگر کشورها بهره گرفته خواهد شد».

جلالی درباره گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای برای امضای موافقت‌نامه جامع همکاری‌های بلندمدت جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه به این نکات اشاره کرد «در دو‌سال‌و نیم گذشته، کار زیادی برای نهایی‌کردن این موافقت‌نامه انجام شد و رفت‌وآمدهای بسیاری بین مقامات دو کشور انجام شد که در نهایت، مسئولان حقوقی وزارتخانه‌های امور خارجه دو کشور، این سند را پاراف کردند». او ادامه داد «اکنون منتظر هستیم هر دو طرف، مسائل پروتکلی را انجام دهند و در مرحله بعد، نوبت به امضای وزیران امور خارجه خواهد رسید». جلالی این را هم خاطرنشان کرد: «اینکه این موافقت‌نامه در کازان و در حاشیه نشست سران گروه بریکس از سوی رؤسای جمهوری اسلامی ایران و فدراسیون روسیه امضا خواهد شد، به طی‌شدن فرایندهای پروتکلی بستگی دارد». سفیر جمهوری اسلامی ایران در مسکو مسائل را این‌گونه جمع‌بندی کرد «خواست قلبی ما این است که قبل از اجلاس سران گروه بریکس، کار در بخش پروتکلی دو کشور به پایان برسد و در گفت‌وگوهای دوجانبه آقایان پزشکیان و پوتین در حاشیه این رویداد بزرگ، این موافقت‌نامه به امضای رؤسای‌ جمهور و پارلمان‌های دو کشور برسد».

 اماواگرهای سفر  پزشکیان به کازان

در سایه آنچه گفته شد، علی‌اکبر فرازی در گفت‌وگو با «شرق» و در ارزیابی گفته‌های جلالی، با وجود آنکه پاسخ مثبت به دعوت پوتین و همچنین سفر پزشکیان برای حضور در جمع سران بریکس را حائز اهمیت می‌داند، اما هم‌زمان اذعان دارد «در شرایط کنونی که اوکراین به منطقه کورسک در خاک روسیه حمله کرده و به دنبال افزایش نفوذ خود در خاک این کشور است و همچنین با در نظر گرفتن این نکته که نشست سران بریکس در منطقه کازان و شهری غیر از مسکو، پایتخت روسیه، برگزار می‌شود، بهتر است مسعود پزشکیان به جای خود، محمدرضا عارف، معاون اول یا وزیر امور خارجه را راهی کازان کند». از طرف دیگر سفیر پیشین ایران در قبرس متذکر می‌شود «در شأن رئیس‌جمهور اسلامی ایران نیست که اولین سفر خارجی خود را به شهری غیر از پایتخت رسمی کشور دیگر انجام دهد». ضمن آنکه سفیر اسبق ایران در یونان، ذیل اشاره به نکته بسیار مهمی این احتمال را هم می‌دهد که «با توجه به اقتضائات جدید بعد از حمله اوکراین به کورسک شاید سران دیگر اعضای دعوت‌شده بریکس به کازان هم در سفر خود به روسیه، آن‌هم در سطح سران تجدیدنظر کنند و با در نظر گرفتن ملاحظات جدید، سطحی پایین‌تر را در قالب معاون اول یا وزرای امور خارجه راهی کازان کنند». هم‌زمان فرازی، مسئله تلاش برای ارتباط‌دادن ایران به جنگ اوکراین را در تحلیل خود هم مدنظر قرار می‌دهد و با وجود آنکه او از تقویت روابط همه‌جانبه سیاسی، اقتصادی، دیپلماتیک و... بین تهران و مسکو دفاع می‌کند، اما در شرایط فعلی و برای اولین سفر خارجی، مسعود پزشکیان، حضور رئیس‌جمهور ایران در کازان را جایز نمی‌داند. در بخش پایانی این گپ‌وگفت، تحلیلگر ارشد مسائل اروپا و ناتو به «شرق» می‌گوید «نباید توافق‌نامه راهبردی ایران و روسیه در شهری به جز پایتخت‌های دو کشور؛ یا در تهران یا مسکو امضا شود»؛ ازاین‌رو فرازی «امضای توافق‌نامه راهبردی دو طرف را توجیه مناسبی برای اولین سفر پزشکیان به کازان نمی‌داند».