زنگزور و ضدیت با منافع ایران

 مالک مصدق: به دنبال طرح ادعاهایی از زبان مقامات روس در‌باره دالان جعلی زنگزور و نیز واکنش تهران به این مواضع، دیپلمات‌های ارشد دو کشور‌ درباره آخرین تحولات در منطقه قفقاز رایزنی کردند. کاظم جلالی، سفیر جمهوری اسلامی ایران در فدراسیون روسیه، در محل وزارت امور خارجه روسیه با ایگور خاوایف، نماینده ویژه وزارت امور خارجه روسیه در امور عادی‌سازی روابط میان کشورهای قفقاز جنوبی ملاقات و گفت‌وگو کرد. این نشست در راستای رایزنی‌های دو کشور درباره تحولات در منطقه قفقاز انجام شد و طرفین به تبادل‌ نظر درباره موضوعات مورد ‌علاقه پرداختند. طرفین در این دیدار بر همکاری و هماهنگی دو کشور در تعاملات خود در این منطقه تأکید کردند. هم‌زمان نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر ارمنستان، با بیان اینکه ارمنستان و جمهوری آذربایجان بر سر ۸۰ درصد از متن معاهده صلح به توافق رسیده‌اند، گفت: «امضای این معاهده برای کشورهای منطقه، از‌جمله گرجستان، ترکیه و ایران نیز مفید خواهد بود». پاشینیان در نشست خبری مشترک با ایراکلی کوباخیدزه، همتای گرجستانی خود در تفلیس این را هم گفت ‌که «در نتیجه نزدیک به دو سال مذاکره، ارمنستان و آذربایجان توانستند تا حد زیادی در مورد متن معاهده صلح به توافق برسند؛ چیزی در حدود ۸۰ درصد. ما پیشنهاد کردیم‌ آذربایجان مفاد توافق‌شده را در آینده نزدیک امضا کرده و روابط دیپلماتیک را برقرار کند و به مذاکره درباره تمامی موضوعات دارای اهمیت مشترک ادامه دهد». طبق سخنان نخست‌وزیر ارمنستان، «رفع انسداد و بهره‌برداری کامل از تمامی زیرساخت‌ها و مسیرهای اقتصادی برای ثبات و توسعه اقتصادی منطقه از اهمیت فراوانی برخوردار است». پاشینیان این را هم افزود: «من واقعا معتقدم فرصتی تاریخی برای پایان درگیری‌های قفقاز جنوبی و برقراری صلح در منطقه داریم». نخست‌وزیر ارمنستان ادامه داد: «من به این نتیجه رسیده‌ام که این صلح نه‌تنها برای ارمنستان و آذربایجان، بلکه برای گرجستان، ترکیه و ایران نیز به همان اندازه مفید خواهد بود». این در‌ حالی است که بر‌خلاف گفته‌های نیکول پاشینیان، امیر علیپور در گپ‌وگفتی که با «شرق» داشت، تأکید کرد: «گشایش دالان زنگزور اقدامی است در ضدیت با منافع جمهوری اسلامی ایران». به گفته این تحلیلگر ارشد حوزه قفقاز، «ادعاهای نخست‌وزیر ارمنستان‌ صرفا لفاظی‌های دیپلماتیک برای برون‌رفت از فشار کنونی بر ایروان است‌». از نظر این کارشناس حوزه اوراسیا، «تحمیل دالان زنگزور در هیچ مقطع زمانی نمی‌تواند همسو با منافع و امنیت ایران و حتی ارمنستان باشد». هرچند‌ علیپور باور دارد که «در مقطع کنونی و به موازات پیچیده‌تر‌شدن معادلات جنگ اوکراین، گشایش این دالان به سود مسکو و در لایه‌های دیگر آنکارا، باکو، تل‌آویو، ناتو و‌... خواهد بود».‌ این مفسر حوزه بین‌الملل اذعان دارد: «این دالان از زوایای متعدد می‌تواند منافع بازیگران نام‌برده را محقق کند». علیپور برای تشریح دلایل خود درباره غیرواقعی‌بودن مواضع پاشینیان به این نکات اشاره دارد: «با گشایش این دالان، ارتباط راهبردی و مسیر تجاری کلیدی ایران با اروپا قطع خواهد شد. ضمن اینکه ایران پس از تحمیل دالان زنگزور دیگر توان لازم برای کنترل و نظارت بر مسیرهای مواصلاتی این محدوده ژئوپلیتیکی، مماس با مرزهای خود را نخواهد داشت و به طریق اولی، تهران حق ترانزیت کالا بین ترکیه، نخجوان و آذربایجان و بالعکس را نیز از دست می‌دهد». از سوی دیگر، این تحلیلگر ارشد حوزه قفقاز، متذکر می‌شود: «راه‌اندازی کریدور زنگزور همسایگان ایران را از ۱۵ به ۱۴ کشور تقلیل می‌دهد و در نتیجه منافع راهبردی و اهمیت ژئوپلیتیکی ایران در سطح منطقه تحت تأثیر قرار می‌گیرد». با‌این‌حال، این راه ارتباطی در دوره تحریم روسیه از سوی اروپا، به مسکو کمک می‌کند تا تحریم‌ها را دور بزند. هم‌زمان علیپور خاطر‌نشان می‌کند: «تحولات اوکراین موقعیت روسیه را در قفقاز جنوبی تغییر داده و مسکو خواهان نفوذ خود در گرجستان، جمهوری آذربایجان و ارمنستان است؛ امری که از طریق دالان زنگزور اجرائی می‌شود. بنابراین منافع و اهداف استراتژیک ایران و روسیه در این زمینه‌ نه‌فقط تفاوت‌ بلکه تعارض دارد‌».