پیچیدگی‌‌های سند تعهدات دوره دستیاری پزشکی

ماهیت سند تعهد دوره دستیاری پیچیدگی خاصی ندارد. قضیه از این قرار است که پس از گذراندن آزمون دستیاری تخصص و قبولی در یکی از رشته‌های تخصصی پزشکی، لازمه ثبت‌نام در دانشگاه مربوطه، تنظیم و تنفیذ سندی است که به موجب آن پزشک پذیرفته‌شده در آن رشته، متعهد می‌شود تا پس از پایان دوران آموزش تخصص خود، مدت معینی را در اختیار وزارت بهداشت باشد و طبق تقسیم‌بندی در یکی از مناطق کشور به عنوان متخصص طرحی خدمت کند. تا دهه‌ها، از لحاظ عرفی و قانونی، اغلب پزشکان با این سند تعهد مشکلی نداشته‌اند و بدون حاشیه با حضور دو ضامن در دفتر اسناد رسمی، این سند را مهر و امضا‌ و تحصیل خود را آغاز می‌کردند. با کاهش درآمد پزشکان طرحی طی شش سال اخیر و تأخیر غیرقابل قبول پرداخت دستمزد این پزشکان در دو سال گذشته، به مرور جزئیات این سند مورد نقد قرار گرفت و چرایی آن زیر سؤال رفت. از طرف دیگر، طی دهه‌ها افراد زیادی پای این سند را امضا کردند ولی در عمل یک روز هم طرح نرفتند و از تهران خارج نشدند. ناتوانی یا عدم اراده تیم حقوقی وزارت در این سال‌ها برای به اجرا گذاشتن اسناد افراد غایب، موج بی‌اعتمادی را‌ بین پزشکان و موج بدبینی را‌ بین مسئولان به وجود آورد و نتیجه آن، عدم تمایل پزشکان برای امضای این تعهدات و البته سخت و سخت‌ترشدن متن سند و تعهدات متخصص آینده از طرف وزارت شد. تا جایی که در نسخ جدید این سند، جملات به‌کار‌رفته درباره تعهدات پزشکان ترسناک شده، صحبتی از تعهدات طرف دیگر سند، یعنی وزارت بهداشت نشده، شرایط ضامنین سخت‌تر شده و موارد جایگزین مثل گروگذاری اسناد ملکی و امضای سفته و... شمایل این سند را غیرصنفی و نقدبرانگیز کرده است.

 در‌حال‌حاضر و پس از گذشت سال‌ها از عمر و تکوین این سند، چالش اصلی این است که بسیاری از پزشکان جوان اساسا بضاعت و استطاعت امضای این سند را ندارند‌ و کاهش درآمد متخصصان و گسترش پزشک‌ستیزی در رسانه‌های جمعی، پیداکردن ضامن برای این تعهد را سخت کرده است؛ تا جایی که متن حقوقی و سنگین این سند گاهی پدر و مادر پزشک را هم برای قبول تضمین و تعهد می‌ترساند. علی‌رغم صحبت‌هایی که در مورد تسهیل شرایط می‌شود،‌ باید آگاه باشیم که آنچه در رسانه‌ها بیان می‌شود شاید با آنچه در عمل اتفاق می‌افتد فاصله داشته باشد. مثلا دستور برای تسهیل ثبت‌نام دستیاران پشت میکروفن، هرگز برای دانشگاه‌ها ضمانت اجرائی نمی‌شود و آنها تابع دستورالعمل‌ها و بخش‌نامه‌های رسمی هستند. یا مثلا افزایش حقوق دستیاران صرفا با تیتر یک روزنامه عملی نمی‌شود و دانشگاه‌هایی که حقوق پرستاران را نمی‌دهند، چگونه زیر بار پرداخت حقوق دانشجوهایی می‌روند که به شکل سنتی نقش بازوی کارگری بیمارستان‌ها را داشته‌اند، نه نقش یک فرد محق و دارای مطالبه. 

اینکه در کوتاه‌مدت چه خواهد شد مهم نیست؛ مهم آن است که به دوره دستیاری و طرح متخصصان نگاهی جدید شود، مشکلات آن ریشه‌ای بررسی شود، علت عدم استقبال پزشکان از تحصیل در دوره تخصص مشخص شود، نگرانی‌های جامعه متخصصان بخش‌های دولتی و وضعیت نامناسب معیشتی و شغلی پزشکان طرحی به چشم آید و نهایتا وضعیت پزشکانی که به این تعهدات در سال‌های گذشته عمل نکرده‌اند، مشخص شود و با حذف تبعیض‌های انجام‌شده اعتماد نسل جوان، متعهد و علاقه‌مند به خدمت افزایش یابد.