دوحه؛ فرصتی برای دیپلماسی؟

مهدی بازرگان: بعدازظهر دیروز (چهارشنبه)، مسعود پزشکیان در صدر هیئتی راهی دوحه، پایتخت قطر شد. سفر دو‌روزه رئیس‌جمهور به دعوت رسمی شیخ تمیم بن‌حمد آل‌ثانی، امیر قطر صورت گرفت و قرار است دکتر پزشکیان علاوه بر دیدار رسمی با امیر قطر‌، در نشست هیئت‌های عالی‌رتبه دو کشور نیز شرکت‌ کند و مراسم امضای اسناد همکاری مشترک میان دو کشور نیز برگزار ‌شود. پزشکیان در روز دوم این سفر نیز در نوزدهمین اجلاس مجمع گفت‌وگوی همکاری آسیا (ACD) شرکت و سخنرانی می‌کند و احتمالا دیدارهایی با برخی سران و مقامات کشورهای شرکت‌کننده در مجمع خواهد داشت. مسعود پزشکیان دیروز چهارشنبه (۱۱ مهر ۱۴۰۳) پیش از سفر به قطر، در گفت‌وگویی در پاویون فرودگاه مهرآباد به بیان دیدگاه‌ها و برنامه‌های خود درباره این سفر پرداخت و گفت: این سفر به دعوت رسمی امیر محترم قطر شکل می‌گیرد و قرار است در مجمع گفت‌وگوی همکاری آسیا شرکت کنیم. وی افزود: در این سفر دو هدف را دنبال می‌کنیم؛ نخست اینکه با دولت قطر گفت‌وگوهایی در زمینه‌های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، اجتماعی و سرمایه‌گذاری خواهیم داشت و تفاهم‌نامه‌هایی امضا خواهد شد. رئیس‌جمهور اعلام کرد: گفت‌وگویی‌ها هم درباره وضعیت منطقه و اینکه کشورهای اسلامی در این زمینه چه همکاری‌هایی داشته باشند، انجام خواهد شد. پزشکیان افزود: در مجمع گفت‌وگوی همکاری آسیا نیز با کشورهای آسیایی درباره وضعیت بحرانی منطقه و جنایات اسرائیل و عدم پایبندی به قوانین بین‌المللی و هدف قرار‌دادن انسان‌های بی‌گناه گفت‌وگو خواهیم کرد. وی تصریح کرد: رژیم صهیونیستی اگر دست از جنایات خود بر‌ندارند، شاهد عکس‌العمل سخت‌تری خواهد بود. رئیس‌جمهور گفت: با کشورهای آسیایی درباره مشکلات و مسائل امنیتی صحبت خواهیم کرد و امیدواریم‌ به وحدت و انسجام لازم برسیم و دشمنان را از طمع ایجاد شورش در خاورمیانه دور کنیم. ‌احمد زیدآبادی نیز درباره هم‌زمانی سفر پزشکیان به قطر و تحولات بعد از حمله موشکی سپاه در یادداشتی تلگرامی با عنوان «وضعیت برزخی» نوشت: «پس از عملیات غافلگیرانه موشکی ایران علیه اسرائیل، ابتدا دانیل هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل، از حمله به نقاطی در خاورمیانه پس از نیمه‌شب سخن گفت، اما بلافاصله هرتزی هالوی، رئیس ستاد ارتش، حرف او را تصحیح‌ یا به عبارتی از آن موضع عقب‌نشینی کرد و گفت زمان و مکان و اهداف حمله متقابل به ایران را اسرائیل تعیین خواهد کرد. با این حساب، به نظر می‌رسد اسرائیل برای عملی‌ساختن وعده تهدید خود شتاب یا آمادگی لازم را ندارد و این شاید فرصتی برای دیپلماسی به منظور کنترل اوضاع باشد». این تحلیلگر حوزه بین‌الملل در ادامه نوشته خود چنین برآورد می‌کند که‌ «به هر حال، منطقه ما پس از عملیات سه‌شنبه‌شب وارد وضعیتی برزخی شده که هر آن ممکن است به خزان جنگ تمام‌عیار یا بهاری از آرامش نسبی منجر شود. سفر امروز (چهارشنبه) آقای پزشکیان به قطر و نوع واکنش اسرائیل به مذاکرات وی با طرف‌های مختلف، خود می‌تواند علامتی از جهت‌گیری رویدادهای آینده باشد». پیرو این نکته، علی ناطقی هم در گفت‌وگویی که با «شرق» دارد، ذیل ارزیابی مشابهی معتقد است‌ «سفر مسعود پزشکیان به قطر به موازات تحولات بعد از حمله موشکی سپاه به اسرائیل از جنبه‌های متعدد می‌تواند محل بحث باشد»؛ چرا‌که از منظر این کارشناس، «دوحه به‌عنوان یکی از بازیگران اصلی در تحولات فلسطین، سعی کرده است نقش یک میانجیگر فعال را برای کاهش تنش و حصول آتش‌بس در ماه‌های بعد از عملیات طوفان الاقصی داشته باشد». بنابراین مفسر ارشد حوزه سیاست خارجی، «قطر را از آن دست بازیگرانی می‌داند که ضمن برخورداری از روابط حسنه با آمریکایی‌ها در ماه‌های اخیر، توانسته است میزبان مقامات اسرائیلی باشد». ازاین‌رو ناطقی چنین برداشتی دارد که‌ «در سفر آقای پزشکیان می‌توان تلاش‌هایی برای کنترل تنش را در دستور کار قرار داد‌». البته این کارشناس ارشد حوزه خاورمیانه متذکر می‌شود: «سفر مسعود پزشکیان به قطر به‌عنوان اولین سفر او به کشورهای حاشیه خلیج فارس حائز اهمیت خواهد بود؛ چرا‌که می‌تواند نقشه راه دولت چهاردهم برای این منطقه (کشورهای حاشیه خلیج فارس) را به‌عنوان یک منطقه کلیدی در مجاورت ایران روشن کند».