مانور مستحکم هوشمندی

شرق: در شرایطی که پس از عملیات وعده صادق ۲، اسرائیل تلاش دارد یک فضای روانی جنگی و امنیتی غیرواقعی از ایران به واسطه حمله احتمالی خود برای منطقه و جهان ترسیم کند، نماز جمعه دیروز به امامت رهبری و با حضور گسترده سران قوا و دیگر مقامات کشوری برگزار شد. هم‌زمان و در حالی که شاهد حملات مکرر هوایی و بمباران پی‌در‌پی و بی‌امان اسرائیل به لبنان و به‌خصوص پایتخت این کشور هستیم، عباس عراقچی نیز دیروز جمعه و در قامت وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران راهی بیروت شد و با مقامات لبنانی دیدار و گفت‌وگو کرد. بی‌شک در وهله اول، برگزاری نماز جمعه به امامت رهبری و همچنین سفر وزیر امور خارجه می‌تواند در راستای شکستن همان فضای روانی امنیتی و جنگی غیرواقعی باشد که اسرائیلی‌ها درصدد ایجاد آن در داخل ایران هستند.‌ بنابراین این اقدامات از ابعاد مختلف می‌تواند محل بحث و بررسی باشد.

در همین رابطه، عباس عراقچی، وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، دیروز جمعه و در بدو ورود به بیروت، ذیل پاسخ به این پرسش که «آیا در این شرایط نترسیدید‌ به لبنان سفر کردید؟»‌ گفت: «وقتی مأموریتی بر عهده انسان است باید انجام شود. ما از این صحنه‌ها، هم در دوران جنگ و هم بعد از آن زیاد دیده‌ایم». سکاندار سیاست خارجی کشورمان این را هم افزود که‌ «شب گذشته شاهد بمباران وحشیانه رژیم صهیونیستی در جنوب بیروت بودیم و قبل از ورود هواپیمای ما نیز اطراف فرودگاه را بمباران کرده بودند. ما به این اتفاقات عادت داریم و اراده ما سرسخت‌تر از این حرف‌هاست که بخواهد با این مسائل خدشه‌دار شود». وزیر خارجه ایران همچنین با اشاره به سفر خود به بیروت در بحبوحه حملات گسترده رژیم صهیونیستی، از دولت‌های منطقه خواست در حمایت از لبنان استواری نشان دهند. عراقچی با انتشار ویدئویی از فرود هواپیمای هیئت ایرانی به بیروت، در مطلبی به زبان انگلیسی در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «به همراه نمایندگان مجلس و هلال‌احمر در بیروت هستیم که صریحا اعلام کنیم ایران همیشه کنار مردم لبنان ایستاده است. ما از سایر دولت‌های منطقه نیز دعوت می‌کنیم که در حمایت از لبنان، به‌ویژه در بحبوحه هجوم رژیم اسرائیل، استواری نشان دهند». مسئول دیپلماسی کشورمان درباره برنامه‌ها و دستور کار سفر خود به لبنان، خطاب به خبرنگاران گفت: «سفر من برای رایزنی و مشورت‌های سیاسی درخصوص تحولات جاری با مقامات لبنانی است. ما همیشه در تماس مستقیم با دوستان خود در لبنان بوده‌ایم و خواهیم بود. لازم بود از نزدیک رایزنی داشته باشیم». رئیس دستگاه دیپلماسی دولت چهاردهم ادامه داد: ‌‌«بحث امدادرسانی به مردم لبنان هم مطرح است که بر اثر بمباران‌های وحشیانه (رژیم صهیونیستی) از محل زندگی خود خارج شده‌اند و نیاز به کمک‌رسانی وجود دارد. مهم‌ترین هدف این سفر اعلام همبستگی و همراهی با مردم علیه جنایات رژیم صهیونیستی است. جمهوری اسلامی ایران محکم پای دوستان خود در لبنان هست و خواهد بود».

 از تقویت روحیه محور مقاومت تا تلاش برای انسجام در لبنان

با توجه به نکاتی که گفته شد، در گفت‌وگویی که سید جلال ساداتیان با «شرق» دارد، از بُعد دیگری به برگزاری نماز جمعه به امامت رهبری و همچنین سفر عراقچی به لبنان می‌پردازد و ابتدا‌به‌ساکن با صحه‌گذاشتن این دو اقدام برای شکستن فضای روانی امنیتی و جنگی که اسرائیل به دنبال ترسیم آن از ایران بود، یادآور می‌شود که رهبری با حضور خود در نماز جمعه و همچنین شرکت سران قوا و دیگر مقامات کلیدی جمهوری اسلامی ایران در این نماز جمعه، به دنبال تحقق هدف دیگری هم بودند که ناظر بر تقویت روحیه محور مقاومت بود. به این معنا که یک روحیه مضاعفی از تهران به محور مقاومت در لبنان و غزه داده شود و به این ترتیب در کنار شکستن فضاهای دروغین رسانه‌های معاند، تهران توانست به تقویت روحیه حزب‌الله لبنان و حماس در غزه کمک کند. این استاد دانشگاه گفته‌های خود را این‌گونه ادامه داد:‌ «به هر حال می‌دانیم برخی شبکه‌های معاند حتی پیشنهاد داده بودند ‌جایگاه نماز جمعه با موشک‌های نقطه‌زن اسرائیلی در نماز جمعه هدف قرار بگیرند که در این صورت ویترین جنایات اسرائیل تکمیل می‌شد. با‌این‌حال، در چنین شرایطی، حضور رهبری حکایت از آن دارد که جمهوری اسلامی ایران کوچک‌ترین اهمیتی به‌ این‌دست جریان‌سازی‌ها و موج‌سواری‌های سیاسی و رسانه‌ای نمی‌دهد و از طرف دیگر باعث شد که سطحی از نگرانی موجود در جامعه ایران هم به دلیل بیم از فضای امنیتی ناشی از حمله احتمالی اسرائیل مرتفع شود». البته سفیر پیشین ایران در انگلستان گفته‌های خود را به معنای «کنار‌رفتن احتمال حمله اسرائیل در پاسخ به عملیات وعده صادق ۲ نمی‌داند»، بلکه از منظر این نماینده ادوار مجلس، شرایط حساس و ملتهب منطقه ایجاب می‌کرد‌ نماز جمعه به امامت رهبری و با حضور همه مقامات کشوری برگزار شود.

عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس چهارم در ادامه گپ‌و‌گفت خود با «شرق»، تحلیلی از سفر عباس عراقچی به لبنان، آن‌هم در بحبوحه بمباران‌های پی‌در‌پی اسرائیل دارد و در ارزیابی خود خاطرنشان می‌کند: «در شرایطی که اسرائیل چندین مرتبه فرودگاه بیروت را مورد اصابت قرار داده و عملا پروازهای خارجی از لبنان به دیگر مناطق و کشورها متوقف شده است و بسیاری از دول منطقه‌ای و اروپایی به دنبال بازگرداندن اتباع خود از لبنان هستند، حضور سکاندار سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران با دو هدف انجام شده است که‌ نخست به تقویت روحیه حزب‌الله لبنان بازمی‌گردد. خاصه در شرایط فعلی که مقاومت لبنان خود را برای جنگ زمینی با ارتش اسرائیل آماده می‌کند، این تقویت روحیه از جانب تهران بسیار مهم تلقی می‌شود». دومین هدف به باور ساداتیان، ‌«تلاش ایران در جهت گفت‌وگو و رایزنی با مقامات لبنانی به منظور افزایش حمایت‌ها از حزب‌الله لبنان است که مانع از آسیب به محور مقاومت و همچنین جلوگیری از جنگ داخلی در لبنان شود». چون به اذعان این تحلیلگر ارشد خاورمیانه، «اگر حزب‌الله در نتیجه تجاوزات و حملات زمینی و هوایی و تروریستی اسرائیل دچار انفعال شود، بستر برای وقوع هر سناریویی، ولو جنگ داخلی در لبنان فراهم خواهد شد؛ چرا‌که حزب‌الله لبنان در کنار ارتش این کشور، سکان و وزن ثبات و امنیت لبنان هستند و در فقدان توان نظامی حزب‌الله، هر جریانی می‌تواند با دست‌بردن به سلاح، با تحریک کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای و همچنین بازیگری مخرب خود اسرائیلی‌ها، فضا را به سمت جنگ داخلی ببرد». از این‌رو سفیر اسبق جمهوری اسلامی ایران در انگلستان، ‌سفر عباس عراقچی به لبنان را حائز اهمیت می‌داند‌.

نماینده ادوار مجلس در ادامه ارزیابی خود بر نکته بسیار مهمی دست می‌گذارد و به دو خبر جدید اشاره دارد که نشان می‌دهد تلاش‌های تهران برای شکستن فضای کنونی مؤثر بوده است‌. اولین خبر، ‌نوشته توییتری وزیر امور خارجه عمان است که عنوان کرده به جای محکوم‌کردن ‌ایران در حمله موشکی، باید از اسرائیل به واسطه جنایت‌هایش بازخواست شود و خبر دوم از منظر این استاد دانشگاه، انتشار گزارش‌هایی دال بر تلاش‌هایی در جهت کنترل و کاهش تنش بین ایران و اسرائیل با واسطه‌گری خود مقامات عمانی است‌. پیرو آنچه‌ سید‌جلال ساداتیان عنوان کرد، سید بدر البوسعیدی، وزیر امور خارجه عمان، در واکنش به محکومیت پاسخ نظامی مشروع ایران به اقدامات اسرائیل در عملیات «وعده صادق ۲»، نوشت: ‌‌«کنار‌کشیدن برخی دولت‌ها و محکوم‌کردن اقدامات ایران برای برخی دولت‌ها آسان است، اما نه این و نه سیاست دفاع از اسرائیل فارغ از اینکه چه اتفاقی می‌افتد، هیچ چیزی را حل نمی‌کند‌». بدر البوسعیدی در ادامه پیامی در صفحه شخصی خود در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «در عوض، ما باید به دلیل اصلی بحران فعلی بپردازیم؛ یعنی مواجه‌شدن با این واقعیت انکارناپذیر که تنها با پایان‌دادن به اشغال غیرقانونی فلسطین از سوی اسرائیل است که می‌توانیم به بازگردانی صلح به منطقه امیدوار باشیم». او افزود: «هر‌کسی که عقیده دارد به روش دیگری از‌جمله بازداشتن ایران، حذف حماس، شکست‌دادن حزب‌الله یا حمایت مستمر سیاسی، نظامی و مالی از اسرائیل می‌توان به صلح رسید، یا دچار توهم است یا ساده‌لوح ‌یا اینکه عمدا تلاش می‌کند از حقیقت دوری کند». بر اساس آن چیزی که سکاندار سیاست خارجی عمان نوشته، سیدجلال ساداتیان این احتمال را می‌دهد که‌ «پس از برگزاری نماز جمعه به امامت رهبری و همچنین سفر عباس عراقچی به لبنان، سایر مقامات منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای هم مانند مسقط مواضع خود را در قبال تحولات تغییر دهند و این تغییر نگاه می‌تواند وزن دیپلماتیک تهران را در شرایط کنونی سنگین‌تر کرده و هم‌زمان دست اسرائیل را برای واکنش گسترده ببندد».

تلاش در جهت تشکیل دولت دائمی در لبنان

جلال میرزایی هم دیگر کارشناسی بود که در گفت‌وگویش با «شرق»، مشابه با تحلیل ساداتیان چنین برآورد می‌کند که‌ «برگزاری نماز جمعه به امامت رهبری در شرایطی که اسرائیل سعی دارد یک فضای جنگی و امنیتی دروغین از ایران بسازد و این‌گونه به کشورهای منطقه و جهانی مخابره کند که مقامات جمهوری اسلامی ایران از ترس پاسخ اسرائیل حاضر به حضور در اماکن عمومی نیستند، نشان می‌دهد‌ وضعیت کشور در یک شرایط کاملا با‌ثبات و پایدار است و نهایت امنیت در آن برقرار است». نماینده مجلس دهم به موضوع مهم‌تری ناظر بر تلاش برای کاهش حساسیت‌ها و نگرانی جامعه از وضعیت چند روز اخیر اشاره دارد که به زعم او، «توسط برخی رسانه‌های معاند و خود اسرائیلی‌ها به آن دامن زده شد، به این امید که به مردم ایران بقبولانند که پس از حمله احتمالی اسرائیل، وضعیت اقتصادی، معیشتی و امنیتی کشورمان به ‌صد سال پیش و دوران قاجار و حتی بدتر از آن باز‌می‌گردد و همه چیز در کشور به بن‌بست خواهد رسید تا در نهایت یک شورش اجتماعی شکل گیرد».‌ این استاد دانشگاه تأکید دارد: «نماز جمعه به امامت رهبری و حضور سران قوا و دیگر مقامات کشوری‌ ‌برای کاهش نگرانی جامعه عمل کرده است». هرچند‌ وی اذعان دارد‌ «به هر حال سطحی از نگرانی مردم در‌خصوص حمله احتمالی اسرائیل  کماکان وجود دارد». تحلیلگر ارشد مسائل بین‌الملل با تغییر زاویه نگاه خود، سراغ حضور عباس عراقچی در لبنان می‌رود. به گفته او، «انجام این سفر در شرایطی که بیروت و دیگر شهرهای لبنان تحت شدیدترین حملات و بمباران‌های اسرائیل قرار دارند و حتی بیم جان وزیر امور خارجه‌مان وجود دارد، گواه آن است که در حلقه‌های تصمیم‌گیری تلاش بر شکسته‌شدن فضای جنگی در منطقه هم گرفته شده است». با چنین قرائتی، میرزایی «این سفر عراقچی و دیدارش با مقامات لبنانی را در چند جهت مهم می‌داند» و در تشریح بیشتر این جنبه‌ها چنین می‌گوید: «سفر وزیر امور خارجه ایران به لبنان، علاوه بر تقویت روحیه حزب‌الله و شکست فضای روانی اسرائیلی‌ها، با هدف مهم‌تری صورت گرفته که ‌ناظر بر تلاش برای تشکیل دولت دائمی در این کشور است». به‌خصوص آنکه میرزایی یادآور می‌شود: «نجیب میقاتی، نخست‌وزیر موقت لبنان، چند روز پیش و در بحبوحه جنگ اسرائیل به تمام جریان‌های سیاسی این کشور پیشنهاد تشکیل دولت دائمی با حضور رئیس‌جمهور، نخست‌وزیر و کابینه جدید را داد».

البته کارشناس ارشد حوزه بین‌الملل، این نکته کلیدی را هم متذکر می‌شود که‌ «اگرچه حضور عباس عراقچی در بیروت و گفت‌وگویش با مقامات حزب‌الله و مقامات لبنانی می‌تواند به‌مثابه کلید‌زدن تلاش‌ها در جهت تشکیل دولت دائم باشد، اما باید برخی کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای مانند عربستان سعودی، آمریکا و فرانسه نیز به برخی جریان‌های لبنانی و مشخصا جریان ۱۴ مارس، این چراغ سبز را بدهند که در تعامل با جریان ۸ مارس، هرچه سریع‌تر یک دولت دائمی تشکیل شود‌». از این‌روست که میرزایی‌ ‌سفر عراقچی را گام اولیه در جهت تشکیل دولت دائمی توصیف می‌کند؛ منوط به آنکه همین نگاه مثبت از سوی ریاض، واشنگتن و پاریس هم در دستور کار باشد‌.