نقش مؤثر و ضرورت حضور زنان سرآمد در زیست‌بوم نوآوری و فناوری در کشور
حضور زنان در عرصه علم و فناوری به عنوان یک ظرفیت کلیدی و استراتژیک، از جمله عوامل پیش‌برنده توسعه علمی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی به شمار می‌رود. در دهه‌های اخیر، ظرفیت علمی و تخصصی زنان ایرانی به طور محسوس افزایش یافته و در‌این‌میان زنان سرآمد در زمینه‌های مختلف علمی، تحقیقاتی و فناوری دستاوردهای ارزشمندی داشته‌اند.
خدیجه جدا-مشاور امور بانوان معاون علمی فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری: حضور زنان در عرصه علم و فناوری به عنوان یک ظرفیت کلیدی و استراتژیک، از جمله عوامل پیش‌برنده توسعه علمی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی به شمار می‌رود. در دهه‌های اخیر، ظرفیت علمی و تخصصی زنان ایرانی به طور محسوس افزایش یافته و در‌این‌میان زنان سرآمد در زمینه‌های مختلف علمی، تحقیقاتی و فناوری دستاوردهای ارزشمندی داشته‌اند. شناسایی و بهره‌گیری از این توانمندی‌ها می‌تواند نه‌تنها به ارتقای موقعیت علم و فناوری در کشور کمک کند، بلکه نقش مهمی در توسعه علم و فناوری در سطح بین‌المللی ایفا کند. با توجه به سیاست‌های کلان و اهداف، برنامه‌ها و مأموریت‌های معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری، گسترش حضور و مشارکت زنان سرآمد در زیست‌بوم نوآوری و فناوری، نیازمند برنامه‌ریزی‌های هدفمند و سیاست‌گذاری‌های کلان است. از آنجا که توسعه پایدار باید در فضای منسجم و سازگار با سیاست‌های کشور انجام شود، تمرکز بر زمینه‌های مناسب برای حمایت از زنان سرآمد امری ضروری و گامی عملیاتی در راستای تحقق اهداف اقتصاد دانش‌بنیان در کشور است که در ادامه به برخی از آنها پرداخته خواهد شد.
1. ایجاد ساختارهای حمایتی و مشوق‌های هدفمند برای زنان سرآمد
یکی از راهکارهای مؤثر برای تشویق و تقویت زنان سرآمد، ایجاد مشوق‌های هدفمند و ساختارهای حمایتی است. از جمله اقدامات پیشنهادی در این راستا می‌توان به تخصیص فرصت‌های ویژه در حوزه‌های تحقیقاتی و فناوری و همچنین دسترسی به منابع مالی برای انجام پژوهش‌های علمی اشاره کرد. سیاست‌هایی نظیر اعطای بورسیه‌های تخصصی، تسهیلات ویژه برای شرکت در همایش‌های بین‌المللی و برنامه‌های ویژه حمایت از پژوهشگران زن، می‌تواند به افزایش انگیزه و توانمندی زنان سرآمد کمک کند. معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری می‌تواند از طریق تدوین سیاست‌گذاری‌های حمایتی مشخص و پایدار در سطح کلان، امکان مشارکت و دسترسی زنان به این فرصت‌ها را تسهیل کند.
2. تقویت شبکه‌های همکاری علمی و بین‌المللی
یکی دیگر از رویکردهای عملیاتی، توسعه و تقویت شبکه‌های علمی و همکاری‌های بین‌المللی است. با گسترش این شبکه‌ها و ایجاد تعاملات علمی با دانشگاه‌ها و مؤسسات پژوهشی معتبر خارجی، زنان سرآمد کشور می‌توانند ضمن تبادل دانش و تجربیات خود با متخصصان دیگر کشورها، به جدیدترین دستاوردهای علمی و فناورانه دسترسی داشته باشند. این رویکرد، نه‌تنها به ارتقای سطح علمی کشور کمک می‌کند، بلکه زمینه‌ساز دسترسی زنان سرآمد به فرصت‌های همکاری و حمایت‌های بین‌المللی می‌شود. معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری می‌تواند در این زمینه با توسعه تفاهم‌نامه‌های همکاری علمی، مسیر تعاملات بین‌المللی را هموارتر کند.
3. تقویت جایگاه زنان سرآمد در حوزه‌های مدیریتی و راهبری علمی
افزایش تعداد زنان در حوزه‌های مدیریتی و راهبری علمی می‌تواند نقش مؤثری در ارتقای زیست‌بوم علم و فناوری در کشور داشته باشد. این امر نیازمند توجه به سیاست‌های انتصاب و استفاده از استعدادها و توانمندی‌های زنان در مناصب کلیدی است. حضور زنان در مدیریت پروژه‌های علمی و فناوری و نیز ایفای نقش در تیم‌های راهبردی و تصمیم‌گیری، می‌تواند به دستیابی به نتایج مؤثرتری در این حوزه‌ها کمک کند. این سیاست‌ها علاوه‌بر شناسایی استعدادها، باید تمرکز ویژه‌ای بر آموزش و توسعه مهارت‌های مدیریتی داشته باشند تا از این طریق، زنان در نقش‌های کلیدی و راهبردی بتوانند با اعتماد‌به‌نفس و مهارت‌های لازم حضور داشته باشند.
4. ارتقای فرهنگ سازمانی و آگاهی‌بخشی در راستای حمایت از زنان سرآمد
بخش دیگری از این راهبرد، شامل تغییر نگرش‌ها و ارتقای فرهنگ سازمانی است که از مشارکت و توانمندی‌های زنان حمایت می‌کند. ایجاد محیط‌های کاری حمایتی و مبتنی‌بر شایسته‌سالاری که فرصت‌های برابر را برای زنان فراهم کند، نقشی کلیدی در پایداری حضور و مشارکت آنان در زیست‌بوم علم و فناوری دارد. برنامه‌های آموزشی و آگاهی‌بخشی به مدیران و کارکنان در راستای ایجاد فرهنگ پذیرش و احترام به توانمندی‌های زنان، می‌تواند در ارتقای محیط‌های کاری تأثیر بسزایی داشته باشد. این مهم از طریق برگزاری کارگاه‌های آموزشی و ترویج الگوهای موفق از زنان سرآمد می‌تواند اجرائی شود.
5. تدوین شاخص‌ها و سنجه‌های پایش و ارزیابی
ایجاد شاخص‌ها و ابزارهای پایش و ارزیابی پیشرفت زنان در زیست‌بوم علم و فناوری، می‌تواند به عنوان ابزاری برای سنجش میزان موفقیت سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌های تدوین‌شده عمل کند. با بهره‌گیری از این سنجه‌ها، معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان می‌تواند بر‌اساس داده‌های واقعی، عملکرد خود را ارزیابی و بر‌اساس نتایج و خروجی‌ها، بهبودهای لازم را اعمال کند. همچنین این پایش‌ها می‌تواند به عنوان معیارهایی شفاف برای سنجش موفقیت زنان در حوزه‌های مختلف علمی و فناورانه عمل کند و به افزایش انگیزه آنان برای دستیابی به اهداف والاتر کمک کند.
جمع‌بندی
در‌نهایت، تحقق حضور مؤثر زنان سرآمد در زیست‌بوم علم و فناوری در کشور نیازمند تدوین سیاست‌های کلان، تقویت زمینه‌های نهادی و برنامه‌ریزی‌های عملیاتی و هدفمند است. معاونت علمی، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان ریاست‌جمهوری می‌تواند از طریق ایجاد ساختارهای حمایتی، تسهیل شبکه‌های همکاری علمی، به‌کارگیری زنان در نقش‌های مدیریتی، ارتقای فرهنگ سازمانی و پایش مستمر پیشرفت‌ها، زمینه را برای تحقق این مهم فراهم آورد. حضور و مشارکت فعال زنان سرآمد، افزون بر نقش حیاتی در توسعه علمی و فناورانه، می‌تواند به عنوان سرمایه‌ای استراتژیک برای ارتقای جایگاه علمی کشور و افزایش توان رقابتی ایران در سطح بین‌المللی باشد.