سنبل آبی از کجا وارد تالاب انزلی شد؟

ایسنا: تالاب انزلی، یکی از مهم‌ترین زیست‌بوم‌های آبی ایران، این روزها با چالش‌های متعددی از‌ جمله گسترش بی‌رویه گونه‌های مهاجم و افزایش رسوبات دست‌وپنجه نرم می‌کند. این تهدیدات نه‌تنها اکوسیستم منحصر‌به‌فرد تالاب را در معرض خطر قرار داده‌‌، بلکه زندگی جوامع محلی وابسته به آن را نیز تحت تأثیر قرار داده است. رئیس گروه اکولوژی تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست از مهم‌ترین چالش‌های اکولوژیک این تالاب می‌گوید.

ریحانه پرهیزگار درباره وضعیت تالاب انزلی و چالش‌های اساسی آن از منظر اکولوژیک اظهار کرد: مهم‌ترین چالش تالاب انزلی از دیدگاه اکولوژیک، وجود گونه‌های مهاجم و گسترش بی‌رویه آنهاست. او ادامه داد: یکی از مهم‌ترین معضلات تالاب انزلی، پراکنش بیش‌از‌حد گونه گیاهی غیربومی و مهاجم سنبل آبی است. بر اساس بررسی‌های میدانی همکاران محیط زیست استان گیلان، سنبل آبی به ‌طور میانگین حدود چهار هزار هکتار از عرصه تالاب انزلی را درگیر کرده است. رئیس گروه اکولوژی تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست با اشاره به شناسایی سایر گونه‌های مهاجم در تالاب انزلی گفت: گونه‌های مهاجم دیگری نیز از رده ماهیان در این تالاب شناسایی شده‌اند، همچنین احتمال حضور گونه‌های غیر‌بومی دیگر نیز در تالاب انزلی بسیار بالاست.

با‌این‌حال، به دلیل رشد و پراکنش بی‌رویه گونه مهاجم سنبل آبی و ایجاد اختلال در وضعیت زیست‌محیطی تالاب و تأثیرگذاری آن بر شبکه غذایی، توجه ویژه‌ای به کنترل و مدیریت این گونه معطوف شده است. او افزود: به‌ طور هم‌زمان، با همکاری مرکز تحقیقات آبزی‌پروری استان گیلان و اداره کل شیلات استان گیلان برای مقابله با گونه‌های غیربومی و مهاجم ماهیان نیز برنامه‌های کنترلی در‌حال اجراست.

این برنامه‌ها ابتدا در قالب برنامه‌های تحقیقاتی سپس به‌ صورت اقدامات اجرائی پیگیری و اجرا خواهند شد. پرهیزگار ادامه داد: در چارچوب کارگروه حفاظت از اکوسیستم تالاب انزلی -‌که زیر نظر استانداری گیلان فعالیت می‌کند‌- مقرر شده است ‌اداره کل شیلات استان از رهاسازی گونه‌های غیر‌بومی در این تالاب خودداری کند. او همچنین درباره سایر چالش‌های تالاب انزلی گفت: یکی دیگر از مهم‌ترین معضلات این تالاب، افزایش بیش‌از‌حد حجم رسوبات و کاهش عمق آب است.

بر‌اساس پایش‌های میدانی انجام‌شده، فقط بخش‌هایی از غرب تالاب از عمق مناسبی برخوردار است و سایر بخش‌های تالاب از رسوب پر شده است. این موضوع به‌ حدی جدی است که تردد قایق‌های گردشگری و صیادی در این مناطق تقریبا غیرممکن شده است. در این بخش‌ها عمق آب از بین رفته و گل‌ولای جایگزین شده است. رئیس گروه اکولوژی تالاب‌های سازمان حفاظت محیط زیست به برنامه‌هایی برای مدیریت و کاهش رسوبات تالاب انزلی اشاره کرد و گفت: ستاد ملی هماهنگی و مدیریت تالاب‌های کشور زیر نظر معاون اول رئیس‌جمهوری فعالیت می‌کند.

یکی از دستور‌کارهای اصلی این ستاد از ابتدا، رسیدگی به وضعیت تالاب انزلی بوده است. در جلسات دوره اول فعالیت ستاد، زیر نظر معاون اول وقت -‌اسحاق جهانگیری‌- طرح جامع هفت‌ساله‌ای برای تالاب انزلی به تصویب رسید که بخش اعظم آن بر کنترل رسوبات از بالادست و مدیریت پسماند و فاضلاب در حوزه آبخیز تالاب انزلی متمرکز است. او درباره تأثیر رسوبات بر اکوسیستم تالاب انزلی گفت: رسوبات بستر تالاب‌ها به‌ عنوان یکی از اجزای اصلی اکوسیستم هر تالاب، تأثیرات مهمی بر کارکردهای اکوسیستم دارند.

تالاب انزلی به‌ عنوان یک زیست‌بوم آبی-خشکی از رسوبات به‌ عنوان بستر مناسبی برای رشد گیاهان آبزی و حفظ تنوع زیستی خود بهره می‌برد. رسوبات با تشکیل محیط‌های مرطوب و غنی از مواد آلی و تأمین دمای مناسب، به نگهداری تخم پرندگان آبزی و ماهیان تالاب کمک می‌کنند. رسوبات همچنین ذرات معلق، آلاینده‌ها و مواد مغذی را مانند یک مخزن جذب و نقش مهمی در کاهش آلودگی‌های تالاب ناشی از فعالیت‌های کشاورزی و صنعتی ایفا می‌کنند.

درعین‌حال، با توجه به عمق بسیار زیاد رسوبات در تالاب انزلی و حجم بسیار بالای آلودگی‌های واردشده به این تالاب، مواد شیمیایی نظیر فلزات سنگین، آفت‌کش‌ها، سموم کشاورزی و فاضلاب‌های صنعتی در رسوبات انباشته می‌شوند. این آلاینده‌ها می‌توانند وارد زنجیره غذایی شده و به جانوران و حتی انسان‌ها منتقل شوند. تجمع این مواد به تدریج کیفیت آب را کاهش می‌دهد و به سلامت موجودات زنده آسیب می‌زند. او افزود: با توجه به اینکه رسوبات بیش‌ازحد و بیش از ظرفیت طبیعی در تالاب انزلی انباشته شده‌اند، می‌توانند باعث کاهش ظرفیت اکسیژن در آب شوند.

این وضعیت منجر به کاهش میزان اکسیژن محلول در آب می‌شود که به‌شدت روی موجودات آبزی مانند ماهیان و دیگر آبزیان تأثیر منفی می‌گذارد. کاهش اکسیژن می‌تواند باعث مرگ‌و‌میر موجودات و در نهایت کاهش تنوع زیستی در تالاب شود. به گفته پرهیزگار، انباشت رسوبات در تالاب انزلی به تدریج عمق تالاب را کاهش می‌دهد و در طول زمان، مسیر جریان آب را تغییر داده است. این امر باعث تغییرات در زیستگاه‌ها، کاهش تنوع زیستی و حتی خشک‌شدن برخی مناطق تالاب شده است.