سهم «جوانان هرگز ازدواج‌نکرده» به ۴۹ درصد رسید
درحالی‌که پیشرفت همه‌جانبه کشور مستلزم نقش‌آفرینی حداکثری جوانان در عرصه‌های مختلف است و وجود بیش از ۲۱ میلیون جوانِ ۱۸ تا ۳۵ساله چنین فرصتی را فراهم می‌کند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که سطح ایفای نقش جوانان حداقل در برخی ابعاد مانند اقتصاد و نهاد خانواده مطلوب ارزیابی نمی‌شود؛
ایسنا: درحالی‌که پیشرفت همه‌جانبه کشور مستلزم نقش‌آفرینی حداکثری جوانان در عرصه‌های مختلف است و وجود بیش از ۲۱ میلیون جوانِ ۱۸ تا ۳۵ساله چنین فرصتی را فراهم می‌کند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که سطح ایفای نقش جوانان حداقل در برخی ابعاد مانند اقتصاد و نهاد خانواده مطلوب ارزیابی نمی‌شود؛
تأکید خانواده بر موفقیت تحصیلی و توجه کمتر به مهارت فرزندان، تعریف سن قراردادی ۱۸ سال در نظام حقوقی و قانونی، تناسب حداقلی محتوای دوره سربازی با نیازهای آتی پسران و... ازجمله عوامل مهم تأخیر در این استقلال‌یافتگی جوانان است. در الگوی پایه اسلامی-ایرانی پیشرفت هدف‌گذاری شده است که ایران تا افق ۱۴۴۴ از نظر سطح کلی پیشرفت و عدالت باید جزء چهار کشور برتر آسیا و هفت کشور اول دنیا قرار گیرد و محور و اساس تحقق همه‌جانبه آن، وجود نیروی انسانی توانمند و مسئولیت‌پذیر است.
در‌این‌میان جوانان به واسطه ویژگی‌ها و استعدادهای منحصر‌به‌فرد خود، مانند شور و اشتیاق جوانی، روحیه پیگیری و تلاش بی‌وقفه، توان بدنی و فکری بالا و دانش و تحصیلات عالیه در تحقق همه‌جانبه پیشرفت، نقش بنیادین دارند. به‌عنوان نمونه در عرصه زندگی، وقتی پیشرفت حاصل می‌شود که به‌زیستی افراد جامعه تأمین شده باشد و مثبت‌شدن شاخص‌های هر‌کدام از حوزه‌های اقتصادی، سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و خانواده که مرتبط با به‌زیست ایرانیان است، منوط به نقش‌آفرینی صحیح و مشارکت حداکثری جوانان در هر‌کدام از این موارد است.
پایین‌آمدن ۴درصدی سطح فعالیت اقتصادی جوانان در مدت 4 سال
بخش درخورتوجهی از پیشرفت کشور و زیست رضایت‌مندانه افراد جامعه منوط به مثبت‌بودن شاخص‌های اقتصادی مانند رشد اقتصادی است. به سبب تعیین‌کنندگی فعالیت اقتصادی در مقوله رشد اقتصادی، حضور نیروی کار جوان در بازار کار ازجمله مصادیق عینی مشارکت و نقش‌آفرینی جوان در عرصه رشد اقتصادی است. افقی که الگوی پایه اسلامی-ایرانی پیشرفت در مقوله اقتصادی تا سال ۱۴۴۴ ترسیم می‌کند، قرارگرفتن اقتصاد ایران میان ۱۰ اقتصاد بزرگ جهان است. چنین موضوعی مستلزم مشارکت حداکثری نیروی انسانی جوان با توانمندی و مهارت بالاست، اما بررسی داده‌های نیروی کار مرکز آمار نشان می‌دهد سطح فعالیت اقتصادی جوانان پایین است؛ به گونه‌ای که نرخ مشارکت اقتصادی این افراد از ۵۱.۱ درصد در سال ۱۳۹۷ به ۴۶.۸ درصد در سال ۱۴۰۱ کاهش پیدا کرده است. براساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، درحالحاضر ۱۱.۳ میلیون نفر از جوان‌ها مشارکت اقتصادی ندارند. مقایسه با دیگر کشورها، پایین‌بودن سطح فعالیت اقتصادی جوانان کشورمان را بیش‌از‌پیش نمایان می‌کند. در سال ۲۰۲۳، میزان مشارکت اقتصادی جوانان ۱۵ تا ۲۴ساله کشوری مانند انگلستان بیش از دو برابر نرخ مشارکت اقتصادی جوانان ایران در همین بازه سنی بوده است.
کاهش شاخص ازدواج ویژه سنی جوانان
یکی دیگر از ابعاد مهم پیشرفت، مثبت‌بودن شاخص‌های مربوط به نهاد خانواده است. براساس اصل دهم قانون اساسی، خانواده واحد بنیادین جامعه به شمار می‌رود که تشکیل آن در سنین بهنگام و مناسب مورد تأکید بند «۴» سیاست‌های کلی خانواده قرار گرفته است. در‌این‌میان جوانان مهم‌ترین نقش‌آفرین در تشکیل و پایداری نهاد خانواده محسوب می‌شوند، اما داده‌های سال‌های اخیر نشان می‌دهند که شاخص ازدواج ویژه سنی جوانان کاهش یافته است؛
به گونه‌ای که در سال ۱۳۹۲، ۴۷.۸ نفر به ازای هزار نفر مرد جوان و ۴۰.۷ نفر به ازای هزار نفر زن جوان ازدواج کرده‌اند؛ اما این میزان در سال ۱۴۰۲ به ۲۹.۷ نفر به ازای هر هزار نفر مرد جوان و ۲۶.۲ نفر به ازای هزار نفر زن جوان کاهش یافته است. ذیل موضوع خانواده، جوانان علاوه بر نقش‌آفرینی در تشکیل خانواده، نقشی اساسی در تداوم نسل جامعه ایرانی بر عهده دارند. اما داده‌ها نشان می‌دهند که باروری ویژه زنان جوان متأهل، از ۲۲۹ تولد به ازای هزار زن متأهل جوان در سال ۱۳۹۱ به ۱۶۸ مورد در سال ۱۴۰۰ کاهش یافته است. درحالحاضر وضع فرزندآوری در کشور مطلوب ارزیابی نمی‌شود. نرخ باروری کل ۱.۵۴ فرزند است که این عدد به میزان ۰.۷ کمتر از حد جانشینی (۲.۱ فرزند به ازای هر زن) است؛ بنابراین وضعیت مشارکت جوانان حداقل در دو بعد اقتصادی و خانواده گفتمان پیشرفت با وضع مطلوب آن فاصله معناداری دارد.
تأخیر در استقلال‌یافتگی؛ یکی از عوامل مهم مشارکت پایین جوانان در پیشرفت
امر مشارکت در ابعاد مختلف پیشرفت مانند اقتصاد و خانواده معطوف به نقش و پذیرش آن است. بنا بر اهمیت مشارکت جوانان در پیشرفت، این گروه از افراد باید در سنین بهنگام قادر بر پذیرفتن نقش‌ها در عرصه‌های مختلف باشند. تقبل نقش در سنین بهنگام مستلزم وجود ویژگی مهمی به نام مسئولیت‌پذیری در جوان در برابر خداوند، خود و دیگران، اعم از اعضای خانواده و افراد جامعه و کشور است.
فرد مسئولیت‌پذیر رضایت‌مندانه تکالیف و تعهدات را در برابر طرف مقابل می‌پذیرد و آنها را درست انجام می‌دهد. مسئولیت‌پذیری بنیان و اساس تمایل و توانایی یک شخص برای استقلال‌یافتگی است. درواقع فرد مستقل مسئولیت‌پذیر بوده و تمایل و توانایی برای پذیرش نقش‌های گوناگون فردی و اجتماعی را دارد. در جامعه این ویژگی لازمه ورود فرد به دوره بزرگسالی است؛ بنابراین اگر گذار فرد به دوران بزرگسالی و استقلال‌یافتگی در آغاز جوانی انجام شود، امکان ایفای نقش مؤثر او در حوزه‌های مختلف پیشرفت مانند اقتصاد و خانواده فراهم می‌شود.
مشاهده‌ها نشان می‌دهد که گذار جوان به عرصه پذیرفتن نقش‌ها دچار تغییرات بنیادین شده است. براساس مطالعات مختلف، انتقال افراد به مرحله بزرگسالی سه دوره مهم تاریخی را تجربه کرده است. نخست، تا پیش از قرن بیستم، فرد پس از گذران کودکی به طور مستقیم وارد بزرگسالی و پذیرش مسئولیت‌های اشتغال، تشکیل خانواده و فرزندآوری می‌شد.
اما پس از آن، با تأسیس مدرسه و ایجاد ضرورت حق تحصیل برای افراد، دوره نوجوانی به‌عنوان مرحله بعد از کودکی به وجود آمد. در دوره دوم، عملا گذار فرد به بزرگسالی به پس از نوجوانی و اتمام تحصیلات موکول شد. با وجود تأخیر در استقلال افراد، اما همچنان افرادی که از نظر سنی جوان بودند، مستقل و بزرگسال محسوب می‌شدند. در دوره اخیر، عوامل متعددی موجب شده تا گذار فرد به بزرگسالی، بلافاصله پس از نوجوانی انجام نشود؛ بلکه جوانی به‌عنوان مرحله زندگی فرد اصالت پیدا کرده و انتقال افراد به دوران پذیرش نقش‌ها و مسئولیت‌ها به پس از طی‌شدن جوانی موکول شده و جوان مستقل، جای خود را به جوان وابسته داده است.
یک‌سوم جوانان دچار مسئله عدم استقلال‌یافتگی هستند
براساس داده‌های پیمایشی در سال ۱۳۹۸، ۲۶.۲ درصد از مردان و ۳۱.۸ درصد از زنان که در دوره سنی ۱۵ تا ۲۹ سال قرار دارند، معتقدند به میزان زیاد و خیلی زیاد به دیگران وابسته هستند. درواقع حدود یک‌سوم از جامعه جوان در سنین اعلام‌شده دچار مسئله عدم استقلال‌یافتگی هستند و شواهد بیشتری دال بر تأخیر استقلال‌یافتگی جوانان موجود بوده است.
