توافق ترامپ و پوتین، اروپا در حاشیه

کنفرانس امنیتی معتبر مونیخ در آلمان روز گذشته با تمرکز بر یافتن راهی برای پایان‌دادن به جنگ در اوکراین و حضور هیئتی عالی‌رتبه از دولت جدید آمریکا به ریاست جی‌دی ونس، معاون دونالد ترامپ، آغاز شد. ونس به ‌عنوان نماینده دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، با ولودیمیر زلنسکی در حاشیه کنفرانس دیدار و گفت‌وگو کرد.

یک روز پیش‌تر، ترامپ خبر داده بود‌ هیئت آمریکایی قرار است در مونیخ با نمایندگان روسیه هم دیدار کند و اوکراین نیز به این جلسه دعوت شده است. بااین‌حال آن‌طور‌که رسانه‌ها خبر داده‌اند، هیچ هیئت یا نماینده‌ای از روسیه رسما در کنفرانس امنیتی مونیخ حضور ندارد. در واکنش به خبری که رئیس‌جمهور آمریکا منتشر کرده بود، کی‌یف اعلام کرد انتظار ندارد چنین دیداری با روسیه داشته باشد.

دو روز پیش‌تر، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهوری آمریکا، از تماس تلفنی با ولادیمیر پوتین، همتای روسی خود و «پیشرفت در پایان‌دادن به جنگ اوکراین» خبر داده بود. ترامپ توضیح داد: «ما توافق کردیم تیم‌های خود را فورا برای آغاز مذاکرات تعیین کنیم و این روند را با تماس با ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، آغاز خواهیم کرد تا او را از این گفت‌وگو مطلع کنیم؛ کاری که من همین حالا انجام خواهم داد».

دونالد ترامپ پس از گفت‌و‌گوی تلفنی طولانی با ولادیمیر پوتین به خبرنگاران گفت‌ احتمالا نخستین دیدار او با پوتین در عربستان سعودی انجام خواهد شد. این در‌حالی است که انتظار می‌رود نخستین سفر خارجی ترامپ نیز به عربستان سعودی باشد. او در دولت نخست خود هم در اولین سفر خارجی به عربستان سعودی رفت که پایه‌گذار روابط گرم واشنگتن و ریاض در چهار سال ریاست‌جمهوری ترامپ بود.

اعلام این خبر بدون هیچ اشاره‌ای به نقش اروپا در این‌گونه مذاکرات، انتشار بیانیه‌ای مهم از سوی اتحادیه اروپا را به دنبال داشت که ضمن اشاره به تعهد خود به استقلال و تمامیت ارضی اوکراین تأکید کردند‌ در هر مذاکره‌ای با روسیه «اروپا و اوکراین هم باید نقش داشته باشند». به هر حال کنفرانس امنیتی مونیخ اولین فرصت برای بسیاری از رهبران اروپایی خواهد بود تا با مقام‌های عالی‌رتبه از دولت جدید در واشنگتن دیدار و گفت‌وگو کنند؛ با مارکو روبیو، وزیر خارجه، کیت کلاگ، نماینده ترامپ در امور اوکراین و پیت هگست، وزیر دفاع.

از این میان، هگست پیش‌تر در جلسه وزرای دفاع سازمان ناتو در بروکسل با اعلام دو نکته همه را شگفت‌زده کرده است: اینکه اوکراین نمی‌تواند انتظار داشته باشد‌ زمین‌هایی را که روسیه اشغال کرده بازپس بگیرد یا به ناتو بپیوندد. در واکنش به این اظهار‌نظر وزیر دفاع آمریکا، تحلیلگران ترامپ را متهم کردند‌ در برابر ولادیمیر پوتین ضعف نشان داده و دقیقا چیزی را که پوتین می‌خواسته به او داده است. کایا کالاس، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و امانوئل مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، نارضایتی خود از این موضع‌گیری آمریکا را با اشاره به «کوتاه‌آمدن» و «کاپیتولاسیون» در برابر روسیه نشان دادند.

هگست در مقابل در یک نشست خبری در بروکسل، پیش از آنکه راهی مونیخ شود، تأکید کرد این موضع آمریکا در برابر جنگ اوکراین «خیانت نیست». او همچنین بار دیگر تأکید کرد که اروپایی‌ها باید به‌جای تکیه بر آمریکا، بودجه نظامی خود را افزایش دهند. این یکی از موضوعات مورد علاقه دونالد ترامپ است که از دور قبلی ریاست‌جمهوری خود بارها به آن اشاره کرد و باعث شد اروپایی‌ها در چند سال گذشته به شکل چشمگیر بر بودجه دفاعی خود بیفزایند و شاید از این راه از وابستگی خود به ایالات متحده بکاهند. یکی از اولین میزگردهای کنفرانس امنیتی مونیخ هم با این عنوان معرفی شده است: «کار بیشتر با آمریکای کمتر؟ تقویت دفاع در اروپا». تا ساعتی دیگر هم ولودیمیر زلنسکی، رئیس‌جمهور اوکراین، در جلسه‌ای شرکت خواهد کرد با عنوان «آینده همکاری امنیتی آمریکا و اوکراین».

در همین حال یک وزیر کابینه بریتانیا اعلام کرد‌ این کشور در تلاش است از این «فرصت حیاتی» برای پایان‌دادن به جنگ اوکراین استفاده کند. پیتر کایل، وزیر فناوری بریتانیا، از دونالد ترامپ به دلیل «تعهد عمیق» او به پایان‌دادن به جنگ تمجید کرد.

این در‌حالی است که رئیس‌جمهور اوکراین، ولودیمیر زلنسکی، هشدار داد‌ رهبر روسیه «قطعا برای مذاکرات آماده نمی‌شود»، بلکه قصد دارد «به فریب‌دادن جهان ادامه دهد»؛ او در عین حال خواستار فشار متحدان بر مسکو شد.

پیتر کایل در مصاحبه‌ای با رسانه‌ها از پاسخ به این سؤال که آیا رویکرد رئیس‌جمهور ایالات متحده نسبت به پوتین مشابه سیاست مماشات با هیتلر در دهه ۱۹۳۰ است، خودداری کرد. او در گفت‌وگو با LBC گفت: «ما باید با خون‌سردی و آرامش به جلو حرکت کنیم؛ به صحبت‌های رئیس‌جمهور زلنسکی گوش دهیم و از او درخواستی که دارد، حمایت کنیم. اینکه رئیس‌جمهور ایالات متحده اکنون تا این حد متعهد به پایان‌دادن به این جنگ است، بسیار عالی است. وزیر دفاع او اعلام کرده‌ همه گزینه‌ها روی میز هستند‌: «این یک فرصت حیاتی است و ما می‌خواهیم مطمئن شویم که این فرصت حیاتی با تمام توان مورد استفاده قرار می‌گیرد».

بریتانیا و دیگر متحدان اروپایی تأکید کرده‌اند خواسته اوکراین باید در مرکز هرگونه مذاکرات صلح قرار داشته باشد.

ایالات متحده پیشنهاد کرده‌ کی‌یف باید بپذیرد که مجبور به واگذاری بخشی از سرزمین خود به مسکو خواهد شد و عضویت این کشور در ناتو یک گزینه واقع‌بینانه نیست.

دیوید لامی، وزیر امور خارجه بریتانیا، در نشست آلمان با متحدان دیدار خواهد کرد؛ جایی که آینده اوکراین در صدر دستور کار این کنفرانس قرار دارد. او سپس در ضیافتی با دیگر نمایندگان ایالات متحده، فرانسه، ایتالیا و آلمان شرکت خواهد کرد.

ترامپ که پیش از تماس تلفنی با زلنسکی با پوتین گفت‌وگو کرده بود، اعلام کرد‌ کی‌یف در هرگونه مذاکرات اجازه حضور خواهد داشت. اما او در اظهاراتی خطاب به خبرنگاران در دفتر بیضی کاخ سفید تأکید کرد که می‌تواند به رهبر روسیه «اعتماد» کند و ابراز تمایل کرد که این کشور دوباره به گروه G7 بازگردد. روسیه در سال ۲۰۱۴ به دلیل تهاجم به کریمه از گروه G8 اخراج شد.

ولودیمیر زلنسکی، رهبر اوکراین که قرار است در مونیخ با معاون رئیس‌جمهور ایالات متحده، جی‌دی ونس دیدار کند، از متحدان غربی خواست که قاطع بمانند و روسیه را پاسخ‌گو نگه دارند. او در شبکه اجتماعی ایکس نوشت: «هر شب روسیه چنین حملاتی را علیه زیرساخت‌ها و شهرهای اوکراین انجام می‌دهد. روسیه همچنان در حال گسترش ارتش خود است و هیچ تغییری در لفاظی‌های بیمارگونه و ضدبشری آن دیده نمی‌شود».

زلنسکی افزود: «این بدان معناست که پوتین قطعا برای مذاکرات آماده نمی‌شود، بلکه قصد دارد به فریب‌دادن جهان ادامه دهد. به همین دلیل، باید فشار متحدانه از سوی همه کسانی که برای زندگی ارزش قائل‌اند، علیه متجاوز اعمال شود. روسیه باید برای اقداماتش پاسخ‌گو باشد».

سؤالاتی همچنان درباره اینکه روسیه در هرگونه توافق چه امتیازاتی باید بدهد، باقی مانده است.