هشدار به سازمان‌های خیریه و کمیته امداد

پیمایش‌های ملی تصویری کلی از مسائل و موضوعات به دست می‌دهد. علاوه‌بر‌این، این روش علمی، داده‌هایی فراهم می‌آورد که با تحلیل و واکاوی آنها می‌توان بینش، گرایش و رفتار گروه‌های مختلف اجتماعی درباره مسائل را فهمید. نیکوکاری و کار خیر ازجمله موضوعاتی هستند که کمتر درباره آنها بحث و بررسی ‌شده است. دومین پیمایش گرایش مردم ایران به نیکوکاری با حمایت مرکز خیر ماندگار از سوی دانشگاه فردوسی مشهد در زمستان 1402 انجام شده است. در این پیمایش سعی شده است تصویری از نظر و گرایش مردم ایران به کار خیر ارائه دهد. دیدگاه مردم ایران به مراکز خیریه بخشی از این پیمایش است که حاوی نکات مهم و درخورتوجهی برای سیاست‌گذاران و مسئولان مراکز خیریه است. نزدیک به 80 درصد افراد ترجیح می‌دهند خودشان به طور مستقیم به افراد نیازمند کمک کنند تا اینکه به خیریه‌ها پول بدهند. این در حالی است که کمتر از 10 درصد افراد مخالف کمک مستقیم به نیازمندان بودند. ممکن است افراد این تلقی را داشته باشند که مؤسسات خیریه کمک‌ها را به نیازمندان واقعی نمی‌رسانند. در این پیمایش کمتر از نیمی از افراد (46 درصد افراد) موافق این نظر بودند که مؤسسات خیریه از نظر شناخت افراد نیازمند و کمک به نیازمندان واقعی مؤثرند. یکی از نکات مهم و درخور‌توجه این پیمایش بی‌اعتمادی افراد به حساب‌و‌کتاب خیریه‌ها است. فقط 25 درصد افراد با شفاف‌بودن حساب‌و‌کتاب خیریه‌ها موافق هستند و نزدیک به 40 درصد پرسش‌شوندگان به حساب‌و‌کتاب خیریه‌ها بی‌اعتمادند. و بقیه نه موافق بودند و نه مخالف. همین چند عدد و رقم نشان می‌دهد که افراد جامعه اعتماد چندانی به خیریه‌ها ندارند، آنها را سازمانی شفاف نمی‌پندارند و نزدیک به 55 درصد افراد جامعه معتقدند خیریه‌ها در شناخت نیازمندان واقعی توفیق نداشته‌اند. با چنین نگرش و جهت‌گیری بینشی، روشن است که خیریه‌ها با مسائل و چالش‌های مالی مواجه ‌شوند. وقتی اعتماد وجود نداشته باشد و افراد گمان کنند که حساب‌و‌کتاب آنها شفاف نیست، پس سعی می‌کنند خودشان مستقیم به افراد نیازمند کمک کنند.

نکته مهم دیگر این پیمایش، این است که 98 درصد پاسخ‌گویان در استان‌های کشور با هزینه‌کردن پول اهدایی به مؤسسات خیریه در امور محیط زیست مخالف بودند. این‌گونه می‌توان گمان کرد که افراد جامعه بر این نظر هستند که نه از محل پول اهدایی مردم، بلکه از خزانه دولت باید برای حافظت از محیط زیست هزینه کرد. این مسئله زمانی جدی‌تر می‌شود که نزدیک به 97 درصد مردم با فعالیت داوطلبانه نیکوکارانه در حوزه محیط زیست هم مخالف هستند. به عبارتی، مسئله محیط زیست را خارج از فعالیت نیکوکارانه تلقی می‌کنند. ممکن است افراد این‌گونه بیندیشند که مسائلی مانند تهیه غذا و سرپناه برای افراد گرسنه و بی‌خانمان، تهیه بسته‌های معیشتی و فراهم‌کردن دارو و درمان مهم‌تر از محیط زیست است. در‌این‌میان نزدیک به 10 درصد از افرادی که در طبقه بالا قرار دارند، با انجام کار داوطلبانه در حوزه محیط زیست موافق‌اند، در‌حالی‌که فقط 1.5 درصد افرادی که خود را در طبقه پایین جامعه قرار می‌دهند، با انجام کار داوطلبانه در حوزه محیط زیست موافق هستند. شاید بتوان گفت افرادی که در طبقه بالا قرار دارند، بیشتر از طبقه پایین جامعه دغدغه محیط‌زیستی دارند. مورد عجیب داده‌های این پیمایش به نظر پاسخ‌گویان در استان‌های مختلف درباره کمیته امداد به‌عنوان سازمان مورد اعتماد برای انجام امور نیکوکارانه بر‌می‌گردد. هرچند کمیته امداد ترجیح مردم برای انجام امور خیر است اما در برخی از استان‌ها کمتر از 20 درصد از پاسخ‌گویان این سازمان را محل مناسبی برای کمک‌های نیکوکاری می‌پندارند، در‌حالی‌که در برخی استان‌های دیگر بیش از 50 درصد افراد چنین نظری دارند. این‌همه تفاوت در نظرات افراد ساکن در استان‌ها عجیب به نظر می‌رسد که نیازمند بررسی بیشتری است. شاید بتوان گفت تفاوت دیدگاه افراد در استان‌های مختلف به تفاوت در عملکرد کمیته امداد در استان‌های کشور بر‌می‌گردد. نتایج این پیمایش نه‌تنها تصویری کلی از موضوع نیکوکاری و امر خیر می‌دهد، بلکه مسائلی را عیان کرده که لازم است مورد توجه سیاست‌مداران و مدیران مربوطه قرار گیرد.