دیپلماسی پارلمانی و نگاه به شرق

قالیباف نخستین سفرایی را که به حضور پذیرفت، چین و روسیه بودند؛ درحالی‌که ملاقات با سفیر یک کشور اروپایی را به دستیارش در حوزه بین‌الملل، یعنی امیرعبداللهیان، حواله داد. قالیباف در دیدارش با ظریف پیشنهاد شکل‌گیری وزارت امور خارجه و تجارت بین‌الملل و آمادگی مجلس برای بررسی و در دستور کار قراردادن این موضوع و توجه به بهره‌مندی از ظرفیت‌های دیپلماسی در شرق آسیا و آمادگی مجلس برای فعال‌سازی دیپلماسی پارلمانی خود در عرصه اقتصاد بین‌الملل را مطرح کرده است. سیدمحسن دهنوی که به‌عنوان دبیر گروه دوستی پارلمانی ایران و چین انتخاب شده، روابط میان ایران و چین را در سال‌های گذشته با وجود مبادلات اقتصادی نسبتا گسترده در حد قابل قبولی ندانسته و گفته است: «در شرایط تحریم نگاه ویژه‌ای به روابط ایران و چین داریم. روابط تجاری ایران و چین در چهار دهه گذشته براساس سیاست‌های نظام جمهوری اسلامی همواره مورد توجه ویژه دولتمردان بوده است. با توجه به تحریم‌های ظالمانه آمریکایی، روابط با چین می­‌تواند باعث شکست تحریم‌­ها و توطئه‌های دشمنان و افزایش بسیار زیاد قدرت دو کشور در عرصه جهانی شود و از‌این‌رو در شرایط تحریم، نگاه ویژه‌ای به روابط ایران و چین داریم. این در حالی است ‎که ریل‌گذاری و تعیین خط‌مشی دیپلماسی با وزارت خارجه است و پارلمان در این حوزه صرفا باید تسهیلگر باشد و ظرفیت‌های تعیین‌شده از سوی دستگاه دیپلماسی را افزایش دهد، نه اینکه برای سیاست خارجی نسخه‌پیچی کند. مجلس یازدهم در حالی بر تقویت سیاست نگاه به شرق تأکید دارد که متوجه نیست نگاه متعصبانه یا احساسی به شرق منهای غرب به جای اینکه حافظ منافع ملی در راستای امتیازگیری از شرق باشد، می‌تواند برعکس عمل کند. چین حریف هوشمندی است و این را خوب متوجه می‌شود که آن‌وقت می‌تواند با استفاده از این نیاز میز بازی را آرام به نفع خود تغییر دهد. رویکرد نگاه به چین با رویکرد عقلانی باید به سمتی برود که ایران به سمت امتیاز‌گیری از چین برود نه برعکس. انزوای اخیر آمریکا در شورای امنیت بیش از اینکه مرهون سیاست نزدیکی ما به چین یا روسیه و همراهی آنها باشد، مرهون عقلانیت در سیاست‌ورزی خارجی خود ما در عدم تخطی از مواد برجام یا خروج از آن بود. درحالی‌که برخی اعضای این مجلس و حامیان بیرونی‌شان علیه برجام بودند و همواره نوای خروج از آن را سر داده‌اند. مجلس یازدهم اگر در حوزه دیپلماسی بخواهد خارج از وحدت فرماندهی‌ای که دست وزارت خارجه است، عمل کند هم به اخلال در کار دیپلماسی کشور دامن زده و هم مخاطب بین‌المللی و خارجی را گیج خواهد کرد. نکته جالب اینکه در پژوهشی که مرکز پژوهش‌های مجلس در زمینه دیپلماسی پارلمانی انجام داده، اشاره‌ای به پارلمان چین نشده است؛ بلکه به توسعه روابط با نظام‌هایی که پارلمان در آن نقش جدی و اثرگذار دارد، اشاره شده است. در واقع اولویت دیپلماسی پارلمانی را به ارتباط با نظام‌های پارلمانی داده است؛ درحالی‌که کنگره چین برخلاف بزرگی عددی و حجمی‌اش اما در ساختار سیاسی چین نقشی فرعی دارد و حزب کمونیست و دولت ریل‌گذار اصلی‌اند؛ درواقع گفته می‌شود که اجلاس کنگره ملی تنها یک محل بحث است که در آن روی پست‌ها و مقام‌ها چانه‌زنی می‌شود. در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس آمده است که حتی توسعه روابط با کشورهایی که نظام پارلمانی‌شان بر مبنای رقابت دو حزب قرار دارد، اولویت بیشتری دارد؛ چون در مقایسه‌ با نظام‌های چندحزبی ثبات سیاسی بیشتری دارند. آلبانی، بنگلادش و پاکستان، عراق، ترکیه، هند و ژاپن، آلمان، ایتالیا، انگلیس و اسپانیا از‌جمله گزینه‌های پیشنهادی این گزارش‌اند که می‌توانند عمق استراتژیک مجلس را در تحولات خارجی تقویت کنند. انتخاب هر‌یک از این کشورها هم با توجه به مزیت‌هایی بوده که برای آن برشمرده مثلا کشورهای اروپایی به واسطه استفاده از امکان لابی‌گری و نقشی که در پرونده هسته‌ای دارند، می‌توانند مورد توجه باشند. آلبانی به علت اینکه کشوری مسلمان در اروپاست، عراق به واسطه نقش احزاب شیعه در پارلمان این کشور و ترکیه به واسطه اتصال به اروپا و عضویتش در ناتو، بنگلادش و پاکستان هم بابت اینکه دو کشور پرجمعیت جهان اسلام‌اند.