سهم خودی‌ها و غیرخودی‌ها در اقتصاد
«اقتصاد بازاریِ تکه‌تکه‌شده» موضوع محوری کتاب «دورمانده از توسعه» است که به پویایی ضعیف اقتصادهای کم‌درآمد و متوسط کشورهای عرب پرداخته.
دورمانده از توسعه
خودی‌ها و غیرخودی‌ها در جهان عرب
استفن هرتوگ
ترجمه زهرا کریمی موغاری و سیدمقداد ضیا‌ء‌تبار احمدی
«اقتصاد بازاریِ تکه‌تکه‌شده» موضوع محوری کتاب «دورمانده از توسعه» است که به پویایی ضعیف اقتصادهای کم‌درآمد و متوسط کشورهای عرب پرداخته. چنین اقتصادی، از نظر استفن هرتوگ نویسنده کتاب، شامل یک دولت بیش از حد متعهد و مداخله‌گر با منابع مالی و نهادیِ محدود است به همراه شکاف عمیق خودی/غیرخودی بین بنگاه‌ها و کارگران که ناشی از مداخله گسترده دولت است و با آن تقویت می‌شود. هرتوگ همچنین به مهارت‌های کم و بهره‌وری پایین اشاره می‌کند که ریشه در همان شکاف خودی/غیرخودی دارد. «خودی‌ها و غیرخودی‌ها در همه‌جا وجود دارند، اما این تقسیم‌بندی‌ها به‌ویژه در جهان عرب شدید، بارز، ثابت و دیرپا و بسیار مهم‌اند.» کتاب «دورمانده از توسعه»، اگرچه در مورد ایران مطالعه نکرده، درس‌های بسیاری درباره اقتصاد ایران دارد که از منظر نقش مهم دولت در اقتصاد، با ساختار اقتصادی کشورهای عرب دارای شباهت بسیار است. هرتوگ نشان می‌دهد که در کشورهایی همچون الجزایر، مصر، اردن و مراکش دخالت دولت در اقتصاد مانع برخورداری بخش عمده جمعیت از ثمره‌های توسعه بوده. سازوکارهای ناشفاف در توزیع تسهیلات بانکی، سهم بسیاری در قطبی‌شدن جامعه و تقسیم بخش خصوصی به خودی و غیرخودی دارد. سازوکار مؤثر دیگر در قطبی‌شدن جامعه، نحوه اعطای قراردادهای دولتی است که توزیع نابرابر قدرت را به توزیع نابرابر ثروت تبدیل می‌کند. همچنین بازار کار نقش مهمی در تقسیم جامعه به خودی و غیرخودی دارد. دولت در ابتدا بزرگ‌ترین کارفرمایی بود که نیروی کار تحصیل‌کرده را استخدام می‌کرد اما با رشد سریع جمعیت، تعداد فزاینده‌ای از تازه‌واردان به بازار کار قادر به یافتن شغل در بخش دولتی یا خصوصی رسمی نبودند، در نتیجه در بخش غیررسمی شاغل شدند و از ثمره‌های توسعه بی‌نصیب ماندند. از این‌رو هرتوگ مشاغل دولتی را عامل اصلی تحریف در انباشت سرمایه انسانی می‌داند. کتاب «دورمانده از توسعه» راه‌حل ارائه نمی‌دهد اما به دنبال بررسی واقعیت‌ها است، چه‌بسا از این رهگذر راهی برای تغییر این واقعیات فراهم آید.
