علیرضا ذکاوتی درگذشت
علیرضا ذکاوتی قراگوزلو، نویسنده، پژوهشگر و مترجم برجسته ادبیات فارسی و عرفان اسلامی، روز چهارشنبه ۲۰ فروردین ۱۴۰۴ چشم از جهان فرو بست. او از چهره‌های ماندگار عرصه فرهنگ، ادب و پژوهش دینی ایران بود که طی چهار دهه فعالیت علمی و فرهنگی، آثار گران‌سنگی را در حوزه‌های گوناگون از خود به یادگار گذاشت.
به گزارش گروه رسانه ای شرق؛ ذکاوتی قراگوزلو متولد سال ۱۳۲۲ در همدان بود؛ در خانواده‌ای مذهبی و علمی با ریشه‌های عمیق عرفانی. پدرش، مرحوم شیخ علی‌اصغر ذکاوتی قراگوزلو، متخلص به «زمزم همدانی»، از عالمان، ادیبان و خطیبان نامدار آن دیار به‌شمار می‌رفت. مادرش نیز از خاندان حاج محمدجعفر کبوتراهنگی (مجذوب) بود که از عارفان شناخته‌شده قرن سیزدهم هجری به شمار می‌آمد. او خود گفته بود: «از کودکی با کتاب بزرگ شده‌ام»؛ و این آغاز راهی بود که به خلق مجموعه‌ای از آثار تحقیقی، تألیفی و ترجمه‌ای ارزشمند در ادبیات، عرفان، تاریخ تمدن اسلامی و علوم انسانی منتهی شد.
از عرفان تا دانشنامه‌نگاری
ذکاوتی قراگوزلو در کنار تألیف و تحقیق، مترجمی ورزیده نیز بود. ترجمه کتاب تمدن اسلامی در قرن چهارم هجری اثر آدام متز (۱۳۶۳) از نخستین کارهای جدی او در این زمینه است؛ اثری که هنوز هم در مطالعات تاریخ تمدن اسلامی جایگاهی ممتاز دارد. ترجمه کتاب نظام اداری مسلمانان در صدر اسلام نیز در سال ۱۳۸۵ «کتاب سال» شد و جایزه ملی دریافت کرد.
او همچنین تألیفاتی چون عرفانیات و عمر خیام را در کارنامه دارد و مقالات بسیاری در نقد متون کلاسیک فارسی و عربی منتشر کرده است. فعالیت گسترده او در حوزه دانشنامه‌نگاری نیز قابل‌توجه بود؛ از جمله همکاری مستمر با بنیاد دائرة‌المعارف اسلامی، دانشنامه جهان اسلام و حضور فعال در هیئت مؤلفین دائرة‌المعارف تشیع.
چهره‌ای ممتاز در نقد و آموزش
ذکاوتی علاوه بر نگارش و ترجمه، در عرصه نقد نیز چهره‌ای شناخته‌شده بود. در سال ۱۳۷۷ به عنوان «منتقد نمونه» و در سال ۱۳۹۰ به عنوان «منتقد پیشکسوت» شناخته شد؛ جایگاه‌هایی که نشان‌دهنده نگاه عمیق، دانش وسیع و صداقت علمی او در تحلیل متون ادبی و فرهنگی بود.
او سال‌ها در دانشگاه آزاد اسلامی واحد همدان به تدریس ادبیات فارسی و عربی پرداخت و همچنین در مرکز آموزش عالی ابن‌سینا، دانشگاه علامه طباطبایی و دانشگاه بوعلی سینا همکاری آموزشی و پژوهشی داشت. نگاه آموزشی او تلفیقی بود از سنت علمی و ذوق ادبی، که در کلاس‌هایش به روشنی جلوه‌گر می‌شد.
درگذشت علیرضا ذکاوتی، نه‌تنها فقدان یک استاد، نویسنده و مترجم است، بلکه پایان فصل بزرگی از نسل اندیشمندان سنتی-مدرن ایران است که ریشه در حوزه داشتند و شاخه در دانشگاه و مجلات پژوهشی. او یکی از حلقه‌های پیونددهنده میان علوم سنتی و رویکردهای معاصر به تاریخ، عرفان و ادبیات بود.
