دیابت و چشم

یکی از شایع‌ترین علت‌های آسیب برگشت‌ناپذیر بینایی مرتبط با عوارض چشمی دیابت است. در واقع یکی از پایه‌های مهم در ارزیابی‌های دوره‌ای بیماران دیابتی، معاینات چشم‌پزشکی است. با توجه به اینکه بخشی از این عوارض حداقل در مراحل اولیه بی‌علامت هستند، ارزیابی‌های این موضوع در دسته غربالگری‌ها و نظام مراقبت و پیشگیری قرار می‌گیرد. به این معنی که فرد دیابتی ابتدا باید از دیابت خود آگاه باشد و آن را بپذیرد؛ سپس باید از احتمال عوارض چشمی آن و خطراتی که چشم او را تهدید می‌کند، آگاه شود؛ سپس از طرف پزشک اصلی و چشم‌پزشک خود وارد یک برنامه مراقبتی شامل معاینات دوره‌ای شود. چالش‌های مترتب بر این اقدامات مهم و حیاتی از نگرش خود بیماران آغاز می‌شود. به شکل اتوماتیک و بر پایه باوری که معلوم نیست از کجا آمده و چگونه اشاعه پیدا کرده، افراد بالای ۵۰ سال در بسیاری از شهرهای ایران به چشم‌پزشکی می‌روند و با تقلید علائم آب مروارید اصرار دارند سریع‌تر مورد عمل قرار بگیرند و بسیاری از چشم‌پزشکان هم از خدا خواسته سریعا اقدامات مقتضی را با دریافت پول مکفی در مراکز خصوصی انجام می‌دهند. حال در همین سناریو اگر بیمار هم‌زمان دیابت داشته باشد، به‌سختی زیر بار معاینه آن می‌رود، گویی معاینه شبکیه برای دیابت قبحی دارد که کسی نباید از آن مطلع شود یا به آن اشاره کند. طرف دیگر این سناریو هم چشم‌پزشکی است که تنها تا سطح لنز و آب مروارید برایش می‌صرفد و عقب‌تر از آن یعنی در حوالی شبکیه پولی در کمین کسی نیست. از گناه مریض و پزشک که بگذریم، با قشری از همکاران پیراپزشکی مواجه هستیم که به‌ویژه در شهرهای کوچک به علت سابقه زیادی که دارند، با مدارک کارشناسی و معادل آن دیگر کم مانده جراحی مغز و قلب و چشم و همه کارهای دیگر را انجام دهند. توصیه اکیدی که باید به بیماران کرد، این است که شنیدن اینکه «دیابت به چشمت نزده» از جانب یک غیرچشم‌پزشک چیزی را حل نمی‌کند؛ چون گوینده این خبر مهم اصلا توانایی و ابزار دیدن شبکیه را ندارد و این کار باید در مطب چشم‌پزشکی و از طرف متخصص انجام گیرد. ته راه پیچیده مراقبت‌های چشم‌پزشکی در بیماران دیابتی می‌رسد به آن دسته از بیمارانی که در مراحل پیشرفته آسیب چشمی خود نیازمند جراحی هستند؛ ولی نوبت شش‌ماهه و ۹‌ماهه از فوق‌تخصص شبکیه نصیب‌شان می‌شود و این یعنی همان انحصارطلبی‌ای که سال‌هاست اجازه پذیرش آزادانه و خدمت فارغانه را به پزشکان تازه‌کار نمی‌دهد‌. خلاصه کلام اینکه باید بدانیم و بفهمیم و آموزش ببینیم که دیابت به چشم می‌زند و مراقبت احتیاج دارد و اگر بیماری در چشم مستقر شود و ما جلویش را نگیریم، شاید در صف نوبت چشم‌پزشکی برای همیشه دیدمان را از دست بدهیم.