در همبستگی با پناهندگان افغانستانی و میزبانان سخاوتمند آنها، مردم ایران

استفان پریزنر*

هر سال در بیستم ژوئن، ما روز جهانی پناهنده را برای احترام به پناهندگان در سراسر جهان گرامی می‌داریم. به گفته آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد، «پناهندگان تجلی بهترین روحیه انسانی هستند». روز جهانی پناهنده فرصت مهمی برای برجسته‌کردن و گران‌قدر شمردن شجاعت، تاب‌آوری و قدرت همه کسانی است که به دلیل مناقشات یا آزار و اذیت خانه‌های خود را ترک کرده‌اند. هیچ فردی، اگر نگران امنیت خود یا خانواده‌اش نباشد، خانه‌اش را رها نمی‌کند و جان خود را برای پناه‌جویی به خطر نمی‌اندازد. در‌حال‌حاضر، تعداد پناهندگان در سراسر جهان تکان‌دهنده است. تا پایان سال ۲۰۲۲، تعداد بی‌سابقه 108.4 میلیون نفر مجبور به ترک خانه‌های خود شدند که نسبت به سال قبل از آن بیش از ۱۹ میلیون نفر افزایش داشته است. این بالاترین آمار تعداد پناهندگان پس از جنگ جهانی دوم محسوب می‌شود. از میان این افراد، 35.3 میلیون نفر پناهنده هستند؛ افرادی که در جست‌وجوی امنیت، از مرزهای بین‌المللی عبور کرده‌اند. این در حالی است که تعداد بیشتری برابر با ۵۸ درصد، معادل 62.5 میلیون نفر، به دلیل درگیری و خشونت در کشورهای خود بی‌جا شده‌اند.

همان‌طور‌که فیلیپو گراندی، کمیسر عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان اشاره می‌کند، «این ارقام به ما نشان می‌دهند که در‌حالی‌که درگیری‌ها سریع شکل می‌گیرند، یافتن راه‌حل برای آنها کند پیش می‌رود. نتیجه آن ویرانی، بی‌جا‌ شدگی و رنج برای هر‌یک از میلیون‌ها نفری است که به‌اجبار از خانه‌های خود رانده می‌شوند». جمهوری اسلامی ایران نقش مهمی در میزبانی یکی از مستمرترین جمعیت‌های پناهنده جهان ایفا می‌کند. بر‌اساس گزارش اخیر روند جهانی که از طرف کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان (UNHCR) منتشر شده، ایران پس از ترکیه، به دومین کشور میزبان پناهندگان در جهان تبدیل شده است. بیش از چهار دهه است که مردم و دولت جمهوری اسلامی ایران سخاوتمندانه میزبان میلیون‌ها افغانستانی بوده‌اند. سیاست‌های فراگیر پناهندگی ایران برای پناهندگان این امکان را فراهم کرده است تا به خدمات آموزشی و بهداشتی و فرصت‌های معیشتی دسترسی داشته باشند. از سال ۲۰۱۵، ایران به همه کودکان افغانستانی در سن مدرسه اجازه داده تا در مدارس ابتدایی و متوسطه بدون توجه به وضعیت مدرک اقامتی خود تحصیل کنند. در‌حال‌حاضر بیش از ۸۰۰ هزار کودک افغانستانی در مدارس ایران و در کنار کودکان ایرانی مشغول به تحصیل هستند. ما در سازمان ملل متحد میهمان‌نوازی ایرانیان از پناهندگان در طول سال‌ها را تحسین می‌کنیم. برای من، این روحیه همبستگی و میهمان‌نوازی در این واقعیت نمایان است که ۹۹ درصد افراد افغانستانی در شهرها در کنار ایرانی‌ها زندگی می‌کنند و مردم ایران اقامتگاه‌های پناهندگان را که یک درصد باقی‌مانده در آن زندگی می‌کنند، «میهمان‌ شهر» می‌نامند. سازمان ملل متحد مصمم است که از ایران در پایبندی خود به حمایت و کمک به پناهندگان پشتیبانی کند. تلاش‌های ما در کمک‌رسانی به پناهندگان افغانستانی از سوی کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان هدایت می‌شود. این تلاش‌ها شامل ارائه کمک‌های تغذیه‌ای و غذایی برنامه جهانی غذا (WFP) به آسیب‌پذیرترین پناهندگان ساکن اقامتگاه‌ها، فعالیت‌های سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (UNIDO) در بهبود دسترسی به آب پاک و تلاش‌های سازمان جهانی بهداشت (WHO) و صندوق کودکان سازمان ملل متحد (UNICEF) برای افزایش خدمات بهداشتی-درمانی و واکسیناسیون است. کار ما نه‌تنها شامل حمایت از پناهندگان، بلکه شامل حمایت از جوامع میزبان که خانه‌ها و قلب‌های خود را به روی پناهندگان باز کردند نیز می‌شود.

از نظر ما، ایستادن در کنار پناهندگان یک مسئولیت همگانی است. همه ما، از‌جمله سازمان ملل متحد، دولت‌ها، جامعه مدنی، کسب‌و‌کارها و شهروندان، وظیفه داریم از پناهندگان محافظت کنیم، در کنار آنان باشیم و مسیرهای بیشتری را برای حمایت از آنان هموار کنیم. جامعه بین‌المللی باید با کشورهای میزبان نظیر ایران مشارکت بیشتری داشته باشد. تأمین منابع مالی برای جابه‌جایی‌های متعدد، حتی با وجود افزایش نیازها، روند کندی دارد.

کمیساریای عالی سازمان ملل متحد در امور پناهندگان و شرکای آن در امور بشردوستانه برنامه پاسخ‌گویی به پناهندگان سال ۲۰۲۳ (RRP) را در ماه مارس برای حمایت از 7.9 میلیون نفر، شامل 5.2 میلیون فرد افغانستانی و 2.7 میلیون نفر از میزبانان محلی آنها در پنج کشور همسایه راه‌اندازی کردند. این کشورها عبارت‌اند از ایران، پاکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان. برای ایران، سازمان ملل متحد به 198.9 میلیون دلار نیاز دارد که تاکنون تنها ۱۸ درصد آن (برابر با 29.8 میلیون دلار) دریافت شده است. در نتیجه نیازی فوری به حمایت بیشتر جامعه بین‌المللی، به‌ویژه برای خدمات بهداشتی و آموزشی وجود دارد، تا اطمینان حاصل کنیم که افغانستانی‌های بی‌جا‌شده از حمایت‌ها و کمک‌های کافی برخوردار می‌شوند.

با وجود چالش‌های موجود، ایران سال‌ها است که با فراهم‌کردن دسترسی پناهندگان به خدمات عمومی مانند آموزش، بهداشت و درمان و فرصت‌های معیشتی، به تعهدات بین‌المللی خود عمل کرده است. همان‌طور که در چارچوب و پیمان جهانی پناهندگان تصریح شده است، با توجه به مشکلات اقتصادی و منابع محدود، حمایت جمعی از طرف جامعه بین‌المللی برای تقسیم و کاهش بار این مسئولیت‌ها امری ضروری است.

همان‌طور که آنتونیو گوترش، دبیر کل سازمان ملل متحد، تأکید کرده است، ما همچنین به اراده سیاسی قوی‌ - در سراسر جهان، از شمال تا جنوب – نیاز داریم که صلح را برای سیاره آشفته ما به ارمغان آورد، تا کسانی که امروز پناهنده هستند، بتوانند با امنیت به خانه‌های خود بازگردند. امسال، در روز جهانی پناهنده، زمان آن فرا‌رسیده است که هر‌یک از ما تعهد خود را برای همبستگی با همه پناهندگان در سراسر جهان تجدید کنیم و برای داشتن جهانی تلاش کنیم که در آن هیچ‌کس مجبور به پناهنده‌شدن نباشد.

* هماهنگ‌کننده مقیم سازمان ملل متحد در جمهوری اسلامی ایران