ماجرای یک بلوغ دوست‌داشتنی

علی ملک‌زاده: در میان تمام اتفاقات و حواشی فوتبال باشگاهی ایران در دو، سه فصل اخیر، موضوعی هم وجود داشت که چیزی شبیه میهمان ناخوانده بود و در مواردی پرچم‌داری جنجال‌ها را بر عهده گرفت. ماجرا به پوسترهای باشگاه‌ها و تصاویر گرافیکی آنها پیش از تقابل با حریف مربوط می‌شود. در واقع اهمیت‌دادن به پوسترهای روز مسابقه در لیگ برتر فوتبال ایران، مدتی است به جزء لاینفک باشگاه‌ها تبدیل شده، اما موارد نسبتا پرشماری را شاهد بودیم که ترجیح می‌دادیم اصلا چنین چیزی وجود نداشته باشد و باشگاه‌ها قید این رویه معمول و مرسوم در فوتبال روز دنیا را بزنند؛ چرا‌که برخی باشگاه‌ها در پوستر پیش‌‌بازی مسابقات خود، از طرح‌ها یا واژه‌هایی استفاده می‌کردند که پا را از کُری‌خوانی فراتر می‌‌گذاشت و عملا ترویج‌دهنده خشم و نفرت میان هواداران بود و 24 ساعت قبل از اینکه سوت بازی مربوطه به صدا در بیاید، جنگ و جدل و دعوا میان دو تیم و هوادارانش آغاز می‌شد.

در میان تمام نازیبایی‌ها و به عبارت دقیق‌تر زشتی‌های موجود در فوتبال ایران از جمله فحاشی‌ها، دعواها، استفاده از شعارهای قومیتی و الفاظ رکیک، سنگ‌پرانی و آسیب به هواداران، زیبایی‌هایی هم وجود دارد که هرچند کم‌شمار باشد اما مهم است و نباید به‌سادگی از کنار آن گذشت و نادیده‌اش گرفت. حوزه مسئولیت اجتماعی در فوتبال، بسیار بیشتر از آنچه به نظر می‌رسد مغفول مانده و افراد مسئول در فدراسیونی که متولی اصلی فوتبال در کشور است، صرفا به بیان جملات زیبا و واژه‌های ادیبانه کفایت می‌کنند. اوضاع به‌گونه‌ای است که به نظر می‌رسد فدراسیون فوتبال عزم جزمی برای کاهش ناهنجاری‌ها ندارد و حتی به این معضل به عنوان یک منبع درآمد نگاه می‌کند.

اگر جز این بود چه دلیلی داشت که در ردیف بودجه سال گذشته بیش از ۵۹ میلیارد تومان از رکن قضائی درآمدزایی کند و برای سال جاری، پیش‌بینی درآمدزایی رقمی حدود ۷۰ میلیارد از این حیث داشته باشد. از سویی نهادهای مرتبط‌ در کلیشه‌ها باقی مانده‌اند. به عنوان نمونه، سازمان لیگ اعلام کرد که برای همدردی با خانواده‌های جان‌باختگان حادثه تلخ بندرعباس، مسابقات هفته بیست‌وهشتم لیگ‌برتر با قرائت فاتحه و یک دقیقه سکوت آغاز می‌شود. اما واقعیت آن است که «دغدغه فرهنگی» با «کار فرهنگی نمادین» بسیار متفاوت است. برای اثبات این مهم کافی است به آنچه برخی باشگاه‌ها انجام می‌دهند بیشتر توجه کنیم. در حقیقت باشگاه‌هایی که از طراحی و انتشار پوسترهای بی‌هویت، جنجالی و توهین‌آمیز، گذر کرده‌اند و در مسیر آگاهی‌سازی و انجام درست مسئولیت اجتماعی قرار گرفته‌اند.

تردیدی وجود ندارد که اقدامات رسانه‌ای برخی باشگاه‌های لیگ برتری برای آگاهی جامعه و انجام‌دادن مسئولیت اجتماعی با اشاره‌ به معضلات و مشکلات فرهنگی و محیط‌زیستی، می‌تواند تأثیر زیادی بر فضای فوتبال ایران بگذارد. در این بین تعدادی از باشگاه‌ها چون ملوان پیشرو بوده‌اند و نکته حائز اهمیت اینکه به نظر می‌رسد در حال همه‌گیری است و باشگاه‌های دیگری هم هستند که در زمینه‌های فرهنگی و اجتماعی به ایفای نقش می‌پردازند. چند روز پیش باشگاه گل‌گهر در آستانه دیدار با استقلال پوستری را برای این بازی منتشر کرد که پیغام آن حفظ آب بود. در این پوستر پسری خردسال‌ در زمین فوتبال خاکی خشک و تشنه به آب دیده می‌شد که پشت پیراهنش نوشته شده: «قهرمان زمین باشیم، برای حفظ آب» تا باشگاه سیرجانی به این شکل درباره اهمیت مصرف بهینه آب، جامعه را آگاه کند.

در یکی از موارد مهم قابل اشاره اخیر، باشگاه ذوب‌آهن با انتشار پوستر جالبی نسبت به آسیب‌هایی که به بناهای تاریخی وارد می‌شود هشدار داد. در این پوستر، تصویر یکی از دهانه‌های پل تاریخی خواجو به نمایش گذاشته شد که به دلیل فرونشست زمین دچار ترک‌هایی شده و روی آن یادگاری‌هایی از مسافران نوروزی دیده می‌شود. این تصویر به وضوح تخریب تدریجی میراث فرهنگی اصفهان را نشان می‌داد و تلنگری به مسئولان و مردم برای حفاظت از میراث فرهنگی و تاریخی بود.

حالا که در آستانه برگزاری دیدارهای هفته بیست‌و‌هشتم رقابت‌های لیگ برتر قرار داریم، تعدادی از باشگاه‌ها، پوسترهایی منتشر کرده‌اند که در عین زیبا‌بودن، مهم و قابل تقدیر است. برخی باشگاه‌ها ابراز همدردی با هم‌وطنان آسیب‌دیده در اتفاق تلخ اخیر در بندر شهید رجایی را مبنای پوستر خود قرار داده‌اند و تعدادی از باشگاه‌ها هم سراغ روز جهانی کارگر رفته‌اند. باشگاه گل‌گهر در استقبال از بازی مقابل سپاهان پوستری خود را به جامعه عزیز کارگران اختصاص داد (پنجشنبه یکم ماه مِی‌ برابر با یازدهم اردیبهشت‌ماه روز جهانی کارگر است). باشگاه چادرملو هم برای دیدار پنجشنبه مقابل فولاد با ادای احترام به قربانیان حادثه اسکله شهید رجایی بندرعباس، پوستری درخور توجه منتشر کرد. در این میان پوسترهایی هم در مدت اخیر منتشر شده‌اند که به‌جای نفرت‌پراکنی، اتحاد میان اقوام را محکم‌تر و محترم‌تر می‌کند. در واقع چنین رویه‌ای و البته توجه بیشتر به ابعاد مسئولیت اجتماعی، می‌‌تواند بخشی از جامعه را نسبت به مسئولیتی که دارد بیدار و آگاه کند تا شاهد کم‌شدن برخی معضلات اجتماعی و فرهنگی باشیم.