حجم خسارت به بزرگ‌ترین بندر تجاری ایران مشخص نیست و متولیان حاضر به پاسخ‌گویی نیستند
سکوت سنگین بندر شهید رجایی
نمایندگان هرمزگان به تماس‌ها و پیام‌های خبرنگاران جواب نمی‌دهند، شرکت گمرک حتی در سطح کارمندان روابط‌عمومی پاسخ‌گو نیستند، وضعیت پاسخ‌گویی سازمان بنادر و دریانوردی و وزارت راه و شهرسازی هم تفاوتی با بقیه ندارد.
نمایندگان هرمزگان به تماس‌ها و پیام‌های خبرنگاران جواب نمی‌دهند، شرکت گمرک حتی در سطح کارمندان روابط‌عمومی پاسخ‌گو نیستند، وضعیت پاسخ‌گویی سازمان بنادر و دریانوردی و وزارت راه و شهرسازی هم تفاوتی با بقیه ندارد. ادارات محلی هرمزگان که محافظه‌کارتر هستند و مدیران سابق مدعی هستند هر چیزی که از واقعه می‌دانند در همان حدی است که از اخبار خوانده‌اند و بقیه مردم می‌دانند اما بقیه مردم چه می‌دانند؟ تقریبا هیچ! همه آنچه از درگاه اخبار رسمی کشور منتشر شده، این است که روز شنبه ۶ اردیبهشت ۱۴۰۴ انفجاری که منشأ و علت آن به صورت دقیق مشخص نیست، ۶۵ کشته، شش مفقودی و بیش از هزار زخمی بر جای گذاشته است. برخلاف حوادثی مانند سیل یا زلزله که به‌سرعت برآورد اولیه از خسارت به ابنیه، کشاورزی و تأسیسات و تجهیزات منتشر می‌شد، حالا هیچ گزارش دقیق و روشنی درباره میزان خسارت به بزرگ‌ترین بندر تجاری ایران وجود ندارد.
اطلاع‌رسانی قطره‌چکانی
بزرگ‌ترین بندر تجاری ایران که ستون فقرات اقتصاد و تجارت کشور به شمار می‌آید، روز شنبه هفته جاری ناگهان دچار انفجار مهیبی شد و روزها در آتش سوخت.
همان ساعات اولیه انفجار تسنیم مدعی شد که انفجار در محل یک ساختمان اداری بندر شهید رجایی بوده و تصویری از ساختمانی با شیشه‌های شکسته دست به دست چرخید.
پس از آن توضیح داده شد که انفجار در محوطه کانتینری بوده است و البته برخی رسانه‌ها پس از انتشار جزئیاتی دیگر، خبر را حذف کردند. با روند کُند و قطره‌چکانی اطلاع‌رسانی رسمی، بازار شایعات بالا گرفت و از آن سمت خبرگزاری میزان اعلام کرد «دادستانی تهران علیه تعدادی از رسانه‌ها و فعالان رسانه‌ای که درمورد انفجار بندرعباس خبررسانی کرده بودند به اتهام «انتشار مطالب خلاف واقع» با تشکیل پرونده قضائی، اعلام جرم کرد».
این جریان کند اطلاع‌رسانی در شرایطی بود که ابعاد اتفاق بزرگ بود و تعداد زیادی از مردم کشته، زخمی و مفقود شده بودند. وضعیت بد اطلاع‌رسانی در حدی است که برخی کاربران شبکه‌های اجتماعی نوشتند که بعد وقوع انفجار در بندرعباس از اعضای خانواده خود بی‌اطلاع هستند و نمی‌دانند برای پیگیری ماجرا به کجا مراجعه کنند. در همین زمینه کاربری در شبکه ایکس نوشت که پدر یکی از نزدیکانش پس از سفر به بندرعباس و وقوع انفجار ناپدید شده است و فراخوان مردمی داد که هرکس می‌داند که این خانواده باید به کجا مراجعه کنند، پاسخ بدهد.
گذشته از این، حجم خسارت به بزرگ‌ترین بندر تجاری ایران و خسارت احتمالی به بازار و اموال صادرکنندگان و تجار مشخص نیست.
وضعیت نامعلوم بزرگ‌ترین بندر تجاری کشور
بندر شهید رجایی با ظرفیت تخلیه و بارگیری بالغ بر ۸۸ میلیون تن کالا در سال، سهم عمده‌ای از تجارت خارجی ایران را در اختیار دارد.
بیشتر از ۵۵ درصد صادرات و واردات و بیشتر از ۷۰ درصد از ترانزیت دریایی ایران وابسته به بندر شهید رجایی است.
حدود ۸۵ درصد از عملیات کانتینری بنادر کشور از طریق این بندر انجام میشود و در سال ۲۰۲۴، حجم جابه‌جایی کانتینرها در این بندر به حدود سه میلیون TEU رسید.
در این بندر بزرگ سالانه میلیارد‌ها دلار کالا از بیش از ۸۰ کشور دنیا وارد کشور میشود. طبق آمار‌های رسمی، در سال گذشته بیش از هشت‌میلیون‌و ۲۸۵ هزار تن کالا از طریق این گمرک وارد کشور شد که معادل ۲۰میلیارد‌و ۲۵۳میلیون‌و ۶۶۱ هزار دلار است. این حجم واردات، به تنهایی بخشی قابل توجه از نیاز‌های بازار داخلی را تأمین می‌کند و در اقتصاد کشور نقش تعیین‌کننده‌ای دارد.
با این حال هیچ‌کس نمی‌داند ابعاد خسارت مالی چقدر است و رسانه‌ها در این زمینه به حدس و گمان و احتمالات روی آورده‌اند.
ادعای متناقض و حدس و گمان درباره خسارت
مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری، در نشست ویژه ستاد مدیریت بحران استان هرمزگان گفت «سؤال اینجاست که آیا لازم است ۱۴۰ هزار کانتینر را سه تا چهار ماه در بندر نگهداری کنیم؟ باید مطالعات تطبیقی از دیگر کشورهای پیشرفته داشته باشیم تا بتوانیم مانع از بروز چنین مشکلاتی در کشور شویم».
اما مشخص نیست که آیا ۱۴۰ هزار کانتینر آسیب دیده‌اند یا نه؟
از آن سو فارس مدعی شده است که فقط دو هزار کانتینر از ۱۳۵ هزار کانتینر آسیب دیده‌اند و این عدد واقعی خسارت است!
این رسانه در ادامه به نقل از رئیس کمیسیون عمران مجلس شورای اسلامی نوشته که تنها ۱.۵ درصد از کل ظرفیت ۱۳۵ هزار کانتینری بندر خسارت دیده‌اند و ۹۸.۵ درصد از محموله‌های بندر کاملا ایمن باقی مانده‌اند.
همچنین بخش‌هایی از زیرساخت جاده‌ای بندر نیز آسیب دید و بندر شهید رجایی همچنان می‌درخشد!
اما به گزارش ایسنا سعید رسولی، سرپرست سازمان بنادر، به صدا‌وسیما گفته است بندر شهید رجایی دوهزار‌‌و ۴۰۰ هکتار وسعت دارد که این حریق در یکی از محوطه‌های کانتینری این بندر با وسعت ۱۵ هکتار اتفاق افتاده است که البته بخشی از این ۱۵ هکتار دچار حریق شده و سایر محوطه‌ها و سایر ترمینال‌ها هیچ‌گونه مسئله‌ای نداشتند و تعداد زیادی باکس در این محوطه یعنی حدود چهار هزار باکس کانتینر در آنجا وجود داشتند. البته بخشی از آنها دچار حریق شده‌اند.
اطلاعاتی درباره میزان آسیب به ابنیه و تجهیزات بندری و ساختمان‌ها و خودروها و اموال بخش خصوصی هم وجود ندارد و حالا رسانه‌ها به گمانه‌زنی روی آورده‌اند. برخی از میلیون‌ها دلار خسارت روزانه نوشته‌اند و برخی دیگر به احتمال از بین رفتن بخشی از قطعات وارداتی خودرو و متأثرشدن این بازار اشاره کرده‌اند و برخی مانند مسعود دانشمند، عضو هیئت‌مدیره کانون مؤسسات حمل‌ونقل به ایلنا گفته است که خسارت جزئی است. او توضیح داده است که «هم بندر و هم کانتینرهای موجود در بندر حتما بیمه هستند و اساسا هر کانتینری که از کشتی پیاده و وارد محوطه بندری شود، بیمه است اما در حال حاضر صاحبان بار از وضعیت کالا و بار خود در بندر شهید رجایی اطلاعی ندارند و این فرایند زمان‌بر است».
او در ادامه گفته است «انفجار در انبار کانتینری رخ داده و سایر سایت‌ها را تحت تأثیر قرار نداده است. بندر شهید رجایی بندرعباس سه حوضچه دارد که این حوضچه‌‌ها هیچ مشکلی ندارند و تجهیزات هیچ آسیبی ندیده‌اند و انفجار در انبار کانتینرها رخ داده است و مشکلی در ظرفیت کانتینری کشور وجود ندارد و در این باره نگرانی نداریم، تنها نگرانی وضعیت بارهای آتش‌گرفته صاحبان بار است. نگرانی عمده محموله‌های کانتینری بوده که در اثر گرما و آتش‌سوزی دچار حریق شده‌اند».
گذشته از این اطلاعاتی درباره حجم بار و نوع کالای از بین رفته و تأثیر آن بر بازار وجود ندارد و تقریبا تمامی دستگاه‌های متولی در این زمینه سکوت کرده‌اند.
علی شریعتی، عضو اتاق بازرگانی ایران و فعال اقتصادی، در گفت‌وگو با «شرق» توضیح می‌دهد که ابعاد خسارت مشخص نیست اما بندر به‌سرعت عملیات بارگیری و تخلیه را از سر گرفته است و بسیاری از پرسنل بندر با دست و صورت بانداژشده سر کار آمده‌اند تا جریان تجارت مختل نشود.
او می‌گوید که انفجار در محوطه بار بوده و محوطه عملیاتی بدون مشکل خاصی فعال است.
روح‌الله لطیفی، سخنگوی سابق گمرک هم به «شرق» توضیح می‌دهد گمرک مرحله آخر ترخیص کالا از بندر است و آنچه در بندر رخ داده، پیش از رسیدن کالا به گمرک و اظهار رسمی و تطبیق آن با اسناد بوده است. بنابراین خسارت احتمالا در محوطه بندری تحت نظارت سازمان بنادر و دریانوردی یا شرکت انبارهای عمومی رخ داده است.
با این حال نه گمرک، نه سازمان بنادر و دریانوردی و وزارت راه و شهرسازی، نه شرکت انبارهای عمومی، نه مسئولان محلی و نه نمایندگان هرمزگان هیچ‌کدام حاضر به پاسخ‌گویی نیستند.
