افق تاریک جنگ و صلح

‌عبدالرحمن فتح‌الهی: با وجود آنکه در ساعات و روزهای اولیه حمله اسرائیل به ایران تصور بر پایان‌یافتن تنش مستقیم تهران و تل‌آویو بود و احتمال حمله متقابل ایران بسیار کم ارزیابی می‌شد، اما به‌تدریج و با انتشار اخبار و گزارش‌های مربوط به حملات اسرائیل، اکنون نه‌تنها فضای سیاسی و رسانه‌ای داخل تغییر معناداری کرده است، بلکه اخبار و گزارش‌ها‌ از احتمال پاسخ تهران می‌گوید؛ کما‌اینکه به ادعای اکسیوس و به نقل از دو منبع در تل‌آویو، آژانس‌های اطلاعاتی اسرائیل باور دارند «ایران در‌حال آماده‌سازی برای حمله به اسرائیل از قلمرو عراق در روزهای آتی است». این رسانه مدعی است: «احتمالا حمله ایران به اسرائیل پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا انجام شود». اکسیوس ادامه داده است: «انجام این حمله از عراق و نه مستقیما از خاک ایران، می‌تواند تلاشی از سوی تهران باشد تا از حمله دیگری از سوی اسرائیل علیه مواضع استراتژیک جلوگیری کند. این منابع گفتند ‌انتظار می‌رود این حمله از عراق با استفاده از تعداد زیادی پهپاد و موشک‌های بالستیک انجام شود». در همین زمینه، یک مقام آمریکایی به اکسیوس خبر داده است: «اگر تهران تصمیم به حمله بگیرد، ایران می‌تواند به‌سرعت آماده‌سازی خود را وارد عمل کند، اما ایالات متحده نمی‌داند ‌آیا این تصمیم گرفته شده است یا خیر». هم‌زمان سی‌ان‌ان نیز روز چهارشنبه از قول یک مقام بلندپایه ایرانی که به نام او اشاره نکرد، خبر داد:‌ «حملات اخیر اسرائیل به ایران با پاسخی قاطع و دردناک مواجه خواهد شد که احتمالا قبل از انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا خواهد بود». اگرچه این منبع تاریخ دقیقی را برای این حمله به سی‌ان‌ان ارائه نکرده، اما گفته است: «احتمالا قبل از روز انتخابات ریاست‌جمهوری آمریکا انجام خواهد شد». این در شرایطی است که سخنگوی کاخ سفید شامگاه چهارشنبه در یک مصاحبه مطبوعاتی گفت: «ایران نباید به حمله اسرائیل پاسخ دهد و در صورت پاسخ، ‌آمریکا از اسرائیل حمایت خواهد کرد».

انتقال جلسات کابینه اسرائیل به مکانی نامعلوم به موازات تقویت احتمال حمله ایران

به دنبال پررنگ‌ترشدن حمله احتمالی ایران، رسانه‌های عبری‌زبان گزارش دادند‌ کابینه جنگ بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، به دلیل نگرانی‌های امنیتی در دفتر نخست‌وزیر یا مقر ارتش اسرائیل تشکیل جلسه نمی‌دهد و به مکانی نامعلوم منتقل شده است. به نوشته ایسنا و به نقل از تایمز اسرائیل، رسانه‌های عبری دوشنبه گذشته اطلاع دادند‌ کابینه جنگ تحت ریاست نتانیاهو، از روز دوشنبه (هفتم آبان/ ۲۸ اکتبر)، تشکیل جلسات خود را به دلیل نگرانی‌های امنیتی، به مکانی سری و نامعلوم منتقل کرده است. شبکه کان اسرائیل‌ با اشاره به این خبر گفته که پروتکل امنیتی جدید اسرائیل برای تشکیل جلسات کابینه، از روز دوشنبه هفته پیش به‌ اجرا درآمده است. این اقدام فقط دو روز پس از حمله هوایی شنبه گذشته اسرائیل به اهدافی در داخل ایران و در شرایطی انجام می‌شود که بر‌اساس برآورد مقامات نظامی و امنیتی اسرائیلی، ایران درحال ارزیابی نحوه پاسخ خود به حمله هوایی اخیر اسرائیل است. سایت خبری وای‌نت در اسرائیل نیز گزارش داد ‌این جلسات به دلیل تلاش برای حمله به سیاست‌مداران و سایت‌های نمادین دولتی جابه‌جا می‌شوند و دیگر در مکان ثابتی برگزار نمی‌شوند. بر‌اساس گزارش این رسانه اسرائیلی: «نشست دوشنبه گذشته کابینه جنگ بدون حضور دستیاران وزرا برگزار می‌شود که در آخرین لحظه از این تغییر مطلع شدند. همچنین به وزرا توصیه شده ‌دیگر نمی‌توانند مسلح وارد ساختمان برگزاری جلسات کابینه شوند». سایت خبری والا اسرائیل نیز مدعی شده این تصمیم در پاسخ به حمله پهپادی اخیر حزب‌الله به اقامتگاه شخصی نتانیاهو در «قیساریه» در اوایل ماه جاری، گرفته شده است. این ادعا در‌حالی است که از حمله حزب‌الله به ویلای نتانیاهو بیش از ۱۰ روز می‌گذرد و این تصمیم جدید فقط دو روز پس از حمله هوایی اسرائیل به ایران گرفته شده است. مقامات اسرائیلی می‌گویند با حملات پهپادی اخیر حزب‌الله به اسرائیل و به‌ویژه به اقامتگاه شخصی نتانیاهو، یک تهدید جدید و بی‌سابقه علیه امنیت جانی مقامات این رژیم به وجود آمده که نیازمند بازطراحی پروتکل‌های امنیتی و دفاع هوایی این رژیم است، اما تهدیدات مربوط به حملات ایران جدی‌تر است.

 اولین استقرار عملیاتی سامانه تاد در اسرائیل هم‌زمان با پیش‌بینی حمله موشکی جدید از سوی ایران

گفتنی است‌ پیش از حمله پنجم آبان اسرائیل به ایران و احتمال پاسخ متقابل تهران، گزارش‌هایی دال بر انتقال سامانه‌‌ مشکی تاد (به اسرائیل) منتشر شده بود. پنتاگون ۲۲ مهر/ ۱۳ اکتبر اعلام کرده بود‌ ارتش ایالات متحده پیش از یک حمله احتمالی موشکی بالستیک جدید از سوی ایران، برای تقویت دفاع اسرائیل یک سیستم دفاع موشکی پیشرفته را با اپراتورهای خدمه نظامی ایالات متحده مستقر خواهد کرد. به نوشته اکسیوس و به نقل از اکو‌ایران، این استقرار جدید بر وابستگی فزاینده اسرائیل نه‌تنها به تسلیحات ایالات متحده، بلکه به کمک‌های عملیاتی نظامی آمریکا نیز تأکید دارد. همچنین به این معناست که سربازان آمریکایی می‌توانند به‌طور فعال در نبرد بین اسرائیل و ایران در قلمرو اسرائیل شرکت کنند. ایالات متحده قبلا در طول جنگ خلیج فارس در سال ۱۹۹۱، سربازان خود را همراه با یک سیستم موشکی پاتریوت به اسرائیل فرستاده بود، اما در آن زمان شرایط بسیار متفاوت بود؛ چون اسرائیل سیستم دفاع موشکی خود را نداشت و درگیر جنگ نبود. به گفته مقامات آمریکایی و اسرائیلی، یک سامانه دفاع هوایی تاد ارتش آمریکا در سال ۲۰۱۹ برای یک رزمایش در اسرائیل مستقر شد، اما این اولین استقرار عملیاتی آن در اسرائیل است. مقامات اسرائیلی هم می‌گویند تل‌آویو برای این سیستم دفاع موشکی درخواست کرده‌ که به معنای دور‌شدن از سیاست بلندمدت اعلام‌شده بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل است مبنی‌بر اینکه «اسرائیل خودش از خودش دفاع می‌کند». یکی از مقامات اسرائیلی به اکسیوس گفت: «ما یک برنامه عملیاتی قدیمی را فعال کردیم. بسیاری فکر نمی‌کردند ‌این هرگز اتفاق بیفتد‌». این امر همچنین می‌تواند نشانه‌ای از آن باشد که ذخایر موشک‌های رهگیر پیکان و فلاخن داوود اسرائیل به‌طور درخور توجهی بر اثر حمله موشکی بالستیک ایران در اول اکتبر کاهش یافته است. ‌ژنرال پت رایدر، سخنگوی پنتاگون‌ نیز خبر داد: ‌«به دستور رئیس‌جمهور، وزیر دفاع، آستین، اجازه استقرار یک باتری ترمینال دفاع در ارتفاع بالا (THAAD) و خدمه مرتبط از پرسنل نظامی ایالات متحده را به اسرائیل برای کمک به تقویت دفاع هوایی تل‌آویو صادر کرد». رایدر تأکید کرد ‌استقرار این نیروها با هدف دفاع از اسرائیل و آمریکایی‌ها در اسرائیل دربرابر حملات بیشتر موشک‌های بالستیک ایران انجام می‌شود. هم مقامات آمریکایی و هم اسرائیلی‌ها بر این باورند که حملات رفت‌و‌برگشتی ادامه خواهد یافت و آمریکا و اسرائیل باید برای مقابله با واکنش احتمالی ایران با یکدیگر همکاری کنند.

پیشرفت در روند مذاکرات آتش‌بس لبنان و احتمال توقف حمله تهران‌

در‌حالی‌که گمانه‌زنی‌های رسانه‌ای احتمال بالایی را برای حمله ایران به اسرائیل در تلافی تجاوز شنبه هفته گذشته متصور هستند، ناظران باور دارند‌ در صورت برقراری آتش‌بس در لبنان و غزه، امکان تأخیر در حمله ایران و حتی صرف‌نظر کامل از آن توسط تهران وجود دارد. پیرو نکته مذکور و به گفته ایسنا، هم‌زمان با سفر مشاوران ارشد جو بایدن، یعنی ‌آموس هوکشتاین‌، فرستاده ویژه آمریکا و ‌برت مک‌گورک‌، مسئول امور خاورمیانه به اسرائیل و دیدار آنها با مقامات تل‌آویو، آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه آمریکا، مدعی پیشرفت در «شرایط لازم برای اعمال مؤثر قطع‌نامه ۱۷۰۱ شورای امنیت» شد. خبرگزاری رویترز شامگاه پنجشنبه گذشته گزارش داد ‌به گفته بلینکن، در درک شرایط لازم برای اعمال مؤثر قطع‌نامه ۱۷۰۱ شورای امنیت که «پایه و اساس هرگونه توافق برای پایان‌دادن به جنگ اسرائیل و لبنان خواهد بود»، پیشرفتی حاصل شده است. بلینکن شامگاه پنجشنبه متذکر شد: ‌«لازم است لبنان و اسرائیل برای تعیین شرایط لازم برای اجرای مؤثر قطع‌نامه ۱۷۰۱ شورای امنیت، شفاف باشند‌». وزیر امور خارجه آمریکا با لحنی مثبت بیان کرد: «پیشرفت خوبی در مذاکرات آتش‌بس بین لبنان و اسرائیل انجام شده است». او همچنین مدعی «پیشرفت ملموس» در تسهیل دسترسی فلسطینیان غزه به کمک‌های بشردوستانه شد و هم‌زمان اذعان کرد:‌ «با وجود پیشرفت ملموس، ارسال کمک‌های بشردوستانه به غزه‌ ناکافی است‌». در همین راستا، لوید آستین، وزیر امور خارجه آمریکا نیز مدعی شد‌ در گفت‌وگو با یوآو گالانت، وزیر دفاع اسرائیل، او را برای تسهیل روند ارسال کمک‌های بشردوستانه و ورود آن به غزه تحت فشار قرار داده است. بلینکن این را هم تصریح کرد:‌ «اسرائیل برای دستیابی به اهداف خود در جنگ غزه، هزینه زیادی پرداخت. این جنگ به قیمت جان زنان و کودکان فلسطینی تمام شد و اکنون این جنگ باید متوقف شود‌». از طرفی، هم‌زمان با طرح ادعای بلینکن درباره پیشرفت در روند مذاکرات لبنان، تایمز اسرائیل ‌از دیدار مشاوران ارشد بایدن با سران اسرائیلی خبر داد. تایمز اسرائیل به نقل از یک مقام آمریکایی گزارش داد که دیدار روز پنجشنبه هوکشتاین و مک‌گورک با مقامات ارشد اسرائیلی، «سازنده، مفید و روی چندین مسئله مهم از ‌جمله ایران، لبنان، غزه و آزادی اسرا» متمرکز شده بوده است. طبق گزارش این نشریه عبری‌زبان، هوکشتاین و مک‌گورک با ‌بنیامین نتانیاهو‌، ‌ران درمر‌، یکی از مشاوران ارشد نتانیاهو، یوآو گالانت، ‌رونن بار‌، رئیس شاباک، ‌دیوید بارنیا‌، رئیس موساد و دیگر مقامات دیدار داشته‌اند. یک مقام آمریکایی که هویت آن فاش نشده‌، به تایمز اسرائیل گفته است: «تمرکز اصلی دیدارها روی تلاش برای دستیابی به آتش‌بس در لبنان و بازگشت شهروندان لبنانی و اسرائیلی به خانه‌های خود و آزادی اسرا از دست حماس متمرکز شده بود‌». با وجود ادعای بلینکن و تایمز اسرائیل مبنی‌بر پیشرفت در روند مذاکرات آتش‌بس در لبنان، نتانیاهو ساعاتی پس از دیدار خود با هوکشتاین، در سخنرانی‌ای‌ مخالفت خود را با هرگونه آتش‌بس ‌ابراز و تأکید کرد: «توافق‌ها و معاهده‌های شورای امنیت، همگی جای خود را ‌دارند، اما اولویت نیستند. اولویت ما، تحمیل امنیت، مقابله با هرگونه حمله و اقدام علیه دشمنان‌مان با وجود فشارهای داخلی و خارجی است». از طرف لبنانی هم، ‌نبیه بری، رئیس پارلمان لبنان، در مصاحبه‌ای با روزنامه ‌الشرق‌ الاوسط‌ اعلام کرد‌ در دیدار خود با هوکشتاین، در‌باره بندهای آتش‌بس، استقرار ارتش لبنان در جنوب و اجرای قطع‌نامه ۱۷۰۱ به تفاهم رسیده و توپ در زمین نتانیاهو است. او تأکید کرد‌: «اکنون توپ در زمین نتانیاهو است و ما خواهیم دید ‌آیا آمادگی حرکت در چارچوبی را که با فرستاده آمریکا بر سر آن به توافق رسیده‌ایم، دارد ‌یا اینکه بار دیگر مانند گذشته زیر توافق خواهد زد‌». پیش‌تر منابع آمریکایی نیز از خواست نتانیاهو برای دستیابی به آتش‌بس در لبنان خبر داده بودند.