تأثیر ترامپ بر حمل‌و‌نقل دریایی ایران

‌محمدمهدی کریمی‌قهی: در سال 2016، دونالد ترامپ برای نخستین بار به ریاست‌جمهوری ایالات متحده آمریکا رسید. دقیقا در موقعیت زمانی که قرارداد برجام به امضای ایران و هفت قدرت جهانی رسیده بود و گشایش‌هایی در اقتصاد و به تبع آن حمل‌ونقل ایران ایجاد شده بود. با به قدرت رسیدن ترامپ، حمل‌ونقل ایران آسیب‌های جدی از دور جدید تحریم‌ها خورد. حال سؤالی که پیش از دور دوم ریاست‌جمهوری ترامپ مطرح خواهد بود این است که آیا تحریم‌های جدیدی حمل‌ونقل ایران را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد یا خیر؟ اساسا راه‌حل مقابله با تحریم‌های احتمالی چه خواهد بود‌؟

دهه 90 شمسی که با تحریم‌های صنعت کشتیرانی و بنادر ایران شروع شده بود، آغاز روزهای تلخ این صنعت مهم و تأثیر‌گذار به حساب می‌آید. توسعه بنادر ایران در این سال‌ها کند و عملکردشان دچار افت شد؛ به طوری که تخلیه و بارگیری کانتینری بنادر کل کشور از عدد 3.16 میلیون TEU (معادل کانتینر 20 فوت) سال 1390 به 2.2 میلیون TEU در سال 1392 رسید.

این در‌حالی است که در این بازه زمانی هنوز خطوط کشتیرانی‌ بزرگ بین‌المللی در ایران فعالیت داشتند و بیشتر تحریم‌ها معطوف به کشتیرانی دولتی ایران شده بود، اما تأثیر تحریم‌ها بر حمل‌ونقل دریایی ایران کاملا مشهود بود.

بعد از اجرای توافق برجام، عملکرد کانتینری بنادر ایران از حدود دو میلیون TEU در سال 1394 به بالای سه میلیون TEU در سال 1396 رسید. در این بازه زمانی، بسیاری از کشتیرانی‌های برتر دنیا فعالیت خود در ایران را تقویت کردند و شرایط حمل‌ونقل دریایی ایران رو به بهبودی قرار داشت. تا حدی که در آذرماه 1395، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با کشتی‌سازی کره جنوبی قرارداد فاینانس (تأمین مالی) برای تأمین ناوگان امضا‌ کرد.

اما با انتخاب‌‌ دونالد ترامپ و خروج او از برجام در 18 اردیبهشت سال 1397، بار دیگر ضربه‌ای بزرگ به حمل‌ونقل دریایی ایران وارد شد؛ به طوری که عملکرد کانتینری بنادر کل کشور از عدد 3.07 میلیون TEU سال 1396 به 1.95 میلیون TEU رسید. این افت در بنادر ایران بی‌سابقه بود تا حدی که با گذشت شش سال از خروج آمریکا از برجام، هنوز بنادر ایران نتوانسته‌اند به شرایط قبل از تحریم‌های ترامپ بازگردند.

وجه تمایز تحریم‌های ترامپ را می‌توان در گرایش به تحریم‌های حمل‌ونقلی دید. او ساختار و جنس تجارت را می‌شناسد و اهمیت حمل‌ونقل به‌ویژه برای کشور ایران را درک می‌کند. پس با تمرکز بر تحریم حمل‌ونقل به‌ویژه نوع دریایی آن، ضربه‌ای مهلک به اقتصاد ایران وارد کرد.

این در‌حالی است که تمام ارکان حمل‌ونقل دریایی ایران مورد تحریم مستقیم آمریکا قرار دارند اما به نظر می‌رسد که این شیوه حمل‌ونقل همچنان ظرفیت تحریم‌های جدید از سمت آمریکا را دارد. بنابراین انتظار می‌رود دولت چهاردهم خود را برای مقابله با این تحریم‌ها در حمل‌ونقل دریایی آماده‌ و برای آن برنامه‌ای مدون طراحی کند تا در صورت وقوع، امکان کم‌اثر‌کردن آن وجود داشته باشد.