25 سال پس از زلزله 17 آگوست 1999 ایزمیت ترکیه

یک‌سال‌و نیم پس از زلزله‌های ششم فوریه 2023 قهرمان‌مرش ترکیه به بیست‌وپنجمین سالروز زمین‌لرزه 17 آگوست 1999 ایزمیت رسیدیم. این زمین‌لرزه که یکی از بزرگ‌ترین سوانح در سطح بین‌المللی در پایان سده بیستم بود، در 26 مرداد 1378 با بزرگای 7.4 موجب ویرانی گسترده در سراسر شمال غربی ترکیه، به‌ویژه در استان کوجایلی و کشته‌شدن حدود 17 هزار نفر و بی‌خانمان‌شدن بیش از 270 هزار نفر شد. پیامدهای این فاجعه گسترده بود. بازسازی درخور توجهی در مناطق آسیب‌دیده، به‌ویژه گلجوک که در کانون زلزله قرار داشت، انجام شد؛ به نحوی که ریخت شهرسازی را به طور کامل عوض کرد. بلافاصله پس از زلزله، عملیات جست‌وجو، نجات و امداد‌ آغاز شد. دولت ترکیه به دلیل قابلیت‌های ناکافی واکنش در سوانح و زیرساخت‌های ضعیف با چالش‌های مختلفی مواجه شد. به دلیل بحران اقتصادی ترکیه، کمک‌های بین‌المللی از کشورها و سازمان‌های مختلف برای کمک به عملیات جست‌وجو و نجات و ارائه کمک‌های بشردوستانه سرازیر شد.

اولین گام در روند بازسازی شامل پاک‌سازی آوار از ساختمان‌های فروریخته بود. انجام این کار حدود سه ماه طول کشید. در این دوره، بازرسان ارزیابی‌هایی را برای ارزیابی شرایط خاک و یکپارچگی ساختمان در مناطق آسیب‌دیده انجام دادند. این برای تعیین مناطق امن برای ساخت‌وسازهای آینده بسیار مهم بود. یکی از درس‌های کلیدی زلزله اهمیت برنامه‌ریزی صحیح کاربری اراضی بود. قبل از زلزله، ساختمان‌های زیادی در مناطقی با شرایط خاکی نامناسب در نزدیکی دریا یا با خشک‌کردن تالاب‌ها ساخته شده بود. ارزیابی‌های پس از زلزله منجر به یک پیکربندی مجدد اساسی در برنامه‌ریزی شهری شد. پس از این زلزله بود که مراحل ذیل در ترکیه برای توسعه شهری الزامی شد: بازرسان شروع به انجام آزمایش‌های خاک برای شناسایی مناطق مناسب برای توسعه مسکونی و تجاری کردند. مناطق نزدیک‌تر به دریا برای فعالیت‌های اقتصادی تعیین می‌شدند، درحالی‌که مناطق مسکونی را به داخل خشکی منتقل می‌کردند که شرایط زمینی پایدارتر بود.

دولت ترکیه اعمال آیین‌نامه زلزله را به صورت سخت‌گیرانه‌تری با هدف افزایش تاب‌آوری سازه در برابر زلزله‌های آینده اعمال کرد. در این راستا مقررات جدید مقرر می‌کند که تمام ساخت‌وسازهای جدید باید از استانداردهای خاصی پیروی کنند که برای مقاومت در برابر زلزله‌های تا بزرگای بیش از هفت طراحی شده‌اند. سازندگان ملزم به استفاده از سیمان قوی‌تر و آرماتورهای فولادی ضخیم‌تر در ساخت‌وساز بودند. ساختمان‌ها به حداکثر ارتفاع 3.5 طبقه برای کاهش خطرات مرتبط با سازه‌های بلندتر در طول رویدادهای لرزه‌ای محدود شده بودند.

تلاش‌های بازسازی با منابع ملی و کمک‌های بین‌المللی تقویت شد. بانک جهانی با جمع‌آوری بین سه تا چهار میلیارد دلار برای تلاش‌های بازسازی، نقش مهمی ایفا کرد. برای حمایت از خانواده‌هایی که بر اثر زلزله معیشت خود را از دست داده بودند، برنامه کمک نقدی ایجاد شد. برای ترویج شیوه‌های ساخت‌وساز ایمن‌تر، سیستم بیمه زلزله اجرا شد. این سیستم با ارائه مشوق‌های مالی، صاحبان خانه را به سرمایه‌گذاری در سازه‌های مقاوم ترغیب می‌کرد. هدف از این برنامه کاهش هزینه‌های مرتبط با خسارات ناشی از زلزله‌های آینده بود.

پس از زلزله 1999 ساکنان محلی در فرایندهای تصمیم‌گیری درباره طراحی مسکن شرکت کردند. ابتکارات جامعه‌محور به ساکنان این امکان را می‌دهد که خانه‌ها را مطابق با نیازهای خود بازسازی کنند و در‌عین‌حال استانداردهای ایمنی را رعایت کنند. در برخی موارد، مدل‌های مسکن تعاونی به‌عنوان راه‌حل‌های مؤثر ظاهر شدند. ساکنان تعاونی‌هایی را تشکیل دادند که آنها را قادر کرد به طور جمعی خانه‌ها را طراحی کنند و بسازند. این تعاونی‌ها گزینه‌های مسکن مقرون‌به‌صرفه را فراهم کردند و در‌عین‌حال روابط اجتماعی را بین بازماندگان تقویت کردند.

تا سال 2004، تقریبا هشت‌هزارو 200 ساختمان جدید تنها در گلچوک ساخته شد. جمعیت گلچوک پس از بازسازی تقریبا دو برابر شد زیرا به دلیل زیرساخت‌های بهبود‌یافته به منطقه‌ای جذاب برای ساکنان جدید تبدیل شد. تجربه به‌دست‌آمده از بازسازی پس از زلزله مرمره در سال 1999، راهبردهای مدیریت سوانح بعدی در ترکیه را مشخص کرد. تأکید بر اجرای دقیق قوانین ساختمانی همچنان حیاتی است. مشارکت جامعه برای اطمینان از اینکه بازسازی نیازهای محلی را برآورده می‌کند، ضروری است.

در سال 1999 دولت بلت اجویت با افزایش محبوبیت پس از دستگیری عبدالله اوجالان، رهبر حزب کارگران کردستان (PKK) در اوایل همان سال تقویت شده بود. با این حال، اکثریت مطلق را به دست نیاورد. حزب فضیلت (FP) که در انتخابات قبلی موفقیت خوبی یافته بود، با افت درخور توجهی مواجه شد و 47 کرسی را از دست داد و با حدود 16 درصد آرا به رتبه سوم سقوط کرد. حزب مام وطن (ANAP) و حزب راه راستین (DYP) نیز به ترتیب تنها 13 و 12 درصد را به دست آوردند. ترکیه با مشکلات اقتصادی شدیدی مواجه بود که مشخصه آن نرخ تورم بالا و نارضایتی عمومی از فساد بود. درگیری‌ها با پ‌ک‌ک همچنان چالش‌های مهمی را برای سیاست‌های امنیت ملی ایجاد می‌کرد. با وجود این موانع، دولت اجویت تا حدودی ثبات را از طریق حکومت ائتلافی مدیریت کرد تا اینکه استعفای زودهنگام منجر به برگزاری انتخابات زودهنگام در سال 2002 شد. در سال 1999 زلزله در ترکیه در کشور که با بی‌ثباتی سیاسی، چالش‌های اقتصادی و نگرانی‌های حقوق‌بشری معرفی می‌شد، رخ داد و به‌این‌ترتیب گرفتاری‌های دولت در پی رخداد زمین‌لرزه و با بروز زلزله افزایش یافت. زلزله سال 1999 پیامدهای اقتصادی عمیقی برای ترکیه داشت. این زمین‌لرزه خسارات زیادی به زیرساخت‌ها و ساختمان‌ها وارد کرد که منجر به خسارات مالی درخور‌ توجهی شد. خسارات مستقیم اقتصادی ناشی از زلزله 1999 حدود 13 تا 15 میلیارد دلار تخمین زده شد. زمانی که هزینه‌های غیرمستقیم مانند بهره‌وری از‌دست‌رفته و اثرات اقتصادی بلندمدت را در نظر می‌گیریم، برآوردها حاکی از آن است که مجموع زیان‌های اقتصادی می‌تواند حدود بیش از 20 میلیارد دلار برآورد شود. بلافاصله پس از آن، تخمین زده شد که تولید ناخالص داخلی ترکیه به دلیل از‌بین‌رفتن ظرفیت صنعتی و زیرساخت‌ها، تقریبا 3.3 درصد کاهش یافته است. تلاش‌های بازسازی منجر به بازگشت مجدد رشد تولید ناخالص داخلی در سال‌های بعدی شد. به‌عنوان مثال، ترکیه در سال 2000 نرخ رشدی در حدود 6.8 درصد را تجربه کرد، زیرا تلاش‌های بازسازی باعث تحریک فعالیت‌های اقتصادی شد.