زن در اندیشه طالقانی

‌روز پنجشنبه 17 شهریور مراسم چهل‌و‌سومین سالگرد درگذشت آیت‌الله طالقانی میزبان نشست «زن در اندیشه طالقانی» بود. در ابتدای این مراسم که از سوی مجتمع فرهنگی آیت‌الله طالقانی در مسجد توحید برگزار شد، سید‌محمد‌مهدی جعفری با ارتباطی آنلاین پیام خود را برای حاضران قرائت کرد. در ادامه این مراسم، میزگردی با حضور هاشم آقاجری و فاطمه گوارایی و همچنین طرح نظر دو نفر از حاضران برگزار شد که موضوع آن نقش زن در اندیشه آیت‌الله طالقانی بود. متن کامل این نشست در ادامه می‌آید.

محمد‌مهدی جعفری در این نشست با بیان این جمله که «قرآن از دیدگاه طالقانی کتاب رهایی‌بخش است»، افزود: از دیدگاه او خاتم پیامبران مبعوث شده تا بارهای سنگین و کمرشکن و بندهای جاهلیت را بردارد و باز کند. دیدگاه طالقانی درباره مرد و زن و هر موضوع و پدیده‌ای همان دیدگاه انسان‌پرور و رهایی‌بخش قرآن است.

او ادامه داد: در شرایط فساد اجتماعی و اقتصادی، هرگونه قوانین مرتبط با فطرت، مسخ و واژگون و وسیله‌ای برای فساد می‌‌شود؛ با آنکه اصول و فروع اسلامی با هم مرتبط است تا هم نفس تصفیه شود و هم عدل و قسط اجرا شود.

در ادامه این جلسه، میزگردی با حضور فاطمه گوارایی، هاشم آقاجری، هدی توحیدی و فاطمه علمدار برگزار شد که فاطمه گوارایی در این بخش از نشست گفت: توسعه و توانمندسازی زنان پیش‌نیاز هرگونه تحول اجتماعی است. مشروطه در مواجهه جامعه ما با مدرنیسم یک نقطه عطف برجسته است و هم‌زمان با آن، حرکت به سمت توسعه آغاز شد. تفاوت دستاوردهای جامعه ما با جوامعی که هم‌زمان مسیر توسعه را شروع کردند، نشان می‌دهد مشروطه نتوانسته به اهداف خود برسد. به این تعبیر، ما همچنان در عصر مشروطیت هستیم.

او ادامه داد: اما به‌رغم موفق‌نبودن نمی‌توان نتیجه گرفت که گذار دموکراتیک متوقف شده است؛ زیرا در این صورت با اضمحلال و حتی فروپاشی تمدنی مواجه خواهیم شد. بنابراین از آنجایی که راه گریز نداریم باید به حرکت ادامه داد. همان‌طور که در باب گذار و توسعه نظریات بسیاری وجود دارد، درباره چگونگی عبور از این دوران نیز نظریات متفاوت است. این دوره گذار حساس بوده و در آن نظم‌هایی دچار تغییر شده و بحران‌هایی به وجود می‌آید. برای عبور از این دوران با آسیبی کمتر، باید مشکلات را مدیریت کرد؛ مشکلاتی که مهم‌ترین آن شامل بحران‌ هویت، مشارکت و یکپارچگی است. گوارایی همچنین در بخشی دیگر از سخنانش گفت: زنان به‌‌عنوان نیمی از جامعه انسانی ما، تقریبا در تمام جنبش‌ها فعال هستند. اگر قبل‌تر بدنه و بستر زنانه جنبش از چهره‌ها متبلور می‌شد، اکنون از بطن توده زنان است.

هاشم آقاجری نیز در ادامه میزگرد برگزار‌شده در حاشیه این نشست گفت: جامعه کنونی ما انباشتی از بحران‌های مرکب و در‌هم‌تنیده است؛ از بحران‌های، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، زیست‌محیطی، اتمی و سیاست خارجی گرفته تا بحران روزمره‌ای که همه تجربه می‌کنند. از سویی دیگر فقر، فاصله طبقاتی، نان، مسکن، آب‌وهوا و هر چیز دیگری که امروزه به زندگی مردم ما ارتباط دارد، متأسفانه دچار بحران شده و یکی از این بحران‌ها حول مسئله زن است. یعنی زنانگی و هر آنچه در ارتباط با زنان وجود دارد، دچار مشکل شده است و این موضوع البته محصول جمهوری اسلامی نیست و نه‌تنها در ایران معاصر بلکه این مسئله حاصل یک شکاف و مواجهه تمدنی است.

مفهوم حجاب و بی‌حجابی تاریخی است و مفهومی که امروز به کار می‌برید لایه‌لایه در تاریخ تولید شده است؛ یعنی یا در تاریخ تولید شده یا وجود دارد.

هدی توحیدی نیز در ادامه افزود: یک چهره آقای طالقانی، مفسر قرآن است که در تمام زندگی خود می‌خواسته قرآن را از روی طاقچه به متن زندگی انسان‌ها بیاورد. چهره دیگر او یک مبارز سیاسی است که همه زندگی‌اش را برای این مبارزه گذاشته است. مسئله اصلی‌ هر دو این چهره‌ها، عدالت و قسط بوده است. کسی که مسئله‌اش این دو بوده، در برابر یک ظلم ‌به زنان سکوت کرده است. برای مثال آقای مطهری درباره زنان کتاب دارد و جدای از اینکه محتوای این کتاب چیست، سکوت نکرده است. آقای طالقانی اما سکوت کرده‌.

‌فاطمه علمدار نیز در این نشست گفت: آیا آیت‌الله طالقانی در حوزه زنان یک نوگرای دینی هستند یا نه؟ صحبت از آیت‌الله طالقانی و ایده‌های ایشان در بستری صورت می‌گیرد که از دوره صفویه و قاجار بحث مستشاران غربی و مسافرت سفرای ایرانی‌ به غرب را داریم و سفرنامه‌های متعددی هم در‌این‌باره وجود دارد. بنابراین با مسئله زنان در غرب بیگانه نبوده‌ایم. همچنین در عصر مشروطیت بحث زنانی را داریم که نشریاتی را منتشر می‌کردند. در سال 1289 یعنی سال تولد آیت‌الله طالقانی، نشریه دانش را داریم و زنان دارای حدی از بلوغ سیاسی می‌شوند که دست به قلم می‌برند و در سال 1291 نیز بحث نشریه شکوفه را داریم که بحث تصویب حق رأی زنان در انگلستان پیگیری می‌شده است. این نشریات در جامعه خوانده می‌شدند. همچنین در سال 1330 بیانیه زنان به دولت دکتر مصدق وجود داشته است. در سال 1306 حق رأی زنان در انگلیس تصویب شد و موج اول فمینیسم در قرن‌های 19 و 20 اتفاق می‌افتد و ما در انقلاب سفید حق رأی زنان را داریم و آن زمان که در غرب موج دوم فمینیسم شروع شده بود.

در ادامه این مراسم، بیانیه حزب (جامعه) زنان انقلاب اسلامی نیز قرائت شد. در بخشی از متن آمده است: «هم‌اکنون به لحاظ زمانی به اربعین حسینی نزدیک هستیم و امام حسین‌(ع) سرور آزادگان جهان است. آیت‌الله طالقانی به‌حق رهرو راه حسین بود. او انسانی آزاده بود که یکی از ویژگی‌هایش اهمیت‌دادن به ارزش عمل و ماندگاری آن است؛ عمل خوبی که همیشه می‌ماند و رد‌پای خود را در تاریخ حفظ می‌کند. نکته قابل تأمل اینکه 40 سال پس از پیروزی انقلاب هنوز مسائل کوچکی مثل حضور زنان در ورزشگاه حل نشده است؛ در‌حالی‌که بیش از هر چیز، حساسیت ویژه روی مسائل مربوط به زنان وجود داشته و هیچ مسئله‌‌ای مثل حجاب حساسیت‌زا نبوده است. بنابراین دور از انتظار نیست که پس از چند دهه روحانیون محترم نسبت به مسائل زنان به قدر کافی تحقیق و به اجماعی دست یافته باشند، به‌ویژه با امکاناتی که بعد از انقلاب داشته‌اند».